Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri, Tanı ve Tedavisi tükenmişlik sendromu tedavisi, tükenmişlik sendromundan nasıl çıkılır, tükenmişlik sendromundan nasıl kurtulunur, tükenmişlik sendromu çözümü, tükenmişlik sendromu tanısı, tükenmişlik sendromu belirtileri 
Günümüz toplumunda yaygınlığı giderek artan bir durum olan tükenmişlik sendromu “başarısız olma, yıpranma, enerji ve gücün azalması veya tatmin edilemeyen istekler sonucunda bireyin iç kaynaklarında meydana gelen tükenme durumu” olarak tanımlanmaktadır. Tükenmişlik sendromu duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı olmak üzere üç temel boyuttan oluşmakta ve bu boyutlar tükenmişliği yaşayan bireyin hayatındaki değişimleri ifade eder. Tükenmişlik bir hastalık değildir fakat bir sendromdur ve bu nedenle bileştirilmemelidir. Depresyon ve tükenmişlik iç içe geçebilir. Tükenmişlik, depresyon gelişiminde tetikleyici faktör olabilir. Depresyon aktif olarak diğer durumlarda olduğu gibi tedavi edilir. Yorgunluk, somatik bir hastalık semptomu olabilir.
Tükenmişlik Sendromunun belirti ve semptomları
Tükenmişlik sendromu ani bir şekilde ortaya çıkmaz. Tükenmişlik belirtilerinden önce kişide bazı sinyaller oluşmaya başlar. Sorun sinsice ve yavaş olarak ilerler. Ortaya çıkan belirtilerin dikkate alınmaması sendromun ilerlemesine ve sonuçta ciddi duruma gelmesine yol açar. Bu sinsi süreçte belirtiler bilinir ve teşhisi zamanında yapılırsa, gereken önlemler alınabilir. Herkeste farklı belirtiler gösteren tükenmişlik sendromu fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak gruplandırılan belirtiler gösterir. Başlangıçta hafif fiziksel belirtilerle yani baş ağrısı, bitkinlik, uyku sorunları, uyuşukluk gibi etkiler görülür. Bunlara bir önlem alınmadığı takdirde, devamında enfeksiyonlara karşı direncin azalması, geçmeyen soğuk algınlığı, solunum zorluğu, vücutta ağrılar, tansiyon yükselmesi, kas gerilmesi, kolesterol yüksekliği, mide ve bağırsak sorunları, cilt rahatsızlıkları, kalp çarpıntısı gibi sorunlar oluşmaya başlar. Bu belirtiler ihmale gelmez. Vakit kaybetmeden gereken önlemler alınmalıdır. Bunlar tükenmişliğin belirtisi olabilir. Psikolojik belirtilerde diğerlerine göre fazla belirgin olmaz. Kişide engellenme hissi, tedirginlik, huzursuz olma, özgüven azalması, enerji kaybı, etrafa düşmanlık besleme, çevredekileri eleştirme, tatminsizlik, işle ilgili ümitsizlik hissi, karmaşıklık, depresyon, paranoya, çaresizlik, kendini suçlu hissetme gibi belirtiler olabilir.
Tükenmişlik kişide geceleri ortaya çıkmaz. Aşama aşama kişinin işiyle ve iş ortamıyla olan etkileşimlerle gelişmeye devam eder. Bu sendrom iş stresine benzemez. Kişi işinin yüküne adapte oldukça ortaya çıkar. Tükenmişlik durumu adaptasyon olmadığı zaman, normale dönüş başarılamadığı zaman gelişir.
Bu esnada stresli halde uzama olur. Tükenmişlik sendromu ile bağlantılı olarak sayısı yüzü geçen belirti tespit edilmiştir. Kişiye tükenmişlik teşhisi konulması için belirtiler aşağıda tasnif edildiği şekilde değerlendirilir.
Duygusal belirtiler: Değersizlik hissi, motivasyon azlığı, öz güvende azalma, bilişsel becerilerde zorlanma, tatminsizlik, çabuk sinirlenme, soyutlanma hissi, çaresizlik, konsantrasyon bozukluğu.
Davranışsal belirtiler: Sabırsızlık, sinirlilik hali, ani tepkiler verme, eleştiriye tahammül edememe, alıngan olma, sürekli savunma halinde olma, iş yerine başka şeylere ilgi duyma, inkar etme, ilişkilerin bozulması.
Bedensel belirtiler: Enerji kaybı, mide sorunları, uyku sorunları, kronik yorgunluk, nefes alma sorunları.
Tükenmişlik belirtileri tek olarak ele alındığında başka sorunların varlığını da düşündürebilir. Ancak kişinin işiyle bağlantısı değerlendirildiğinde, kişide tükenmişlik tanısı daha kolay konulabilir. Bunun ardından kişideki tükenmişliğin kaynağını ve bunu arttıran etkenleri değerlendirmek gerekir.
Tükenmişlik sendromu nasıl önlenebilir?
Bunun önlenmesinde hem kişilere, hem de topluma bazı görevler düşer. Her şeyden önce tükenmişliğin tanımının, belirtilerinin bilinmesi sayesinde kişinin bu sorunu erken aşamada belirlemesi ve buna uygun şekilde çözümler bulunması sağlanmalıdır. Kişilerin işleriyle ilgili her zaman gerçekçi beklentileri olmalı, hedeflerini de buna göre belirlemelidirler. İşe girişmeden önce işin zorlukları, riskleri bilinmeli ve bunlara karşı önlem alınmalıdır. Kişi işi ve boş zamanlarının arasında net bir şekilde ayrım yapmalı, hayır diyebilmeli, evdeki ilişkilerin iyi olması, işverenin destekleyici olması, işle alakalı görevlerin net olması gibi unsurlara dikkat edilirse tükenmişlik önlenebilir.
Tükenmişlik sendromu tedavisi
Her şeye rağmen kişi tükenmişlik etkisinde kaldıysa, bunun nedenleri ve sonuçları değerlendirilmelidir. Tedavide hastaların öncelikle uyku halinin düzenlenmesi için birkaç güne ihtiyacı olur. Ciddi yorgunluk hallerinde ise, 2-3 haftalık izinler gerekir. Semptomların ortadan kaldırılması, kişinin eski kapasitesine dönüşü için böyle bir zamana ihtiyacı olur. İzin dahilinde hasta yakından takip edilmeli ve tedavi uygulanmalıdır. Altta yatan bir rahatsızlık bulunmuyorsa, kişinin iş yükü azaltılmalı, görev ve yetkileri gözden geçirilmelidir. Kişi çalışamayacak kadar tükenmişlik sendromu etkisinde kaldıysa, bu tıbbi bir hastalık olarak görülmelidir. Depresyon belirtileri de varsa bunun tedavisi yapılmalıdır. Tedavi planlaması kişisel olarak yapılmalıdır. 1-2 ayda olumlu sonuçlar alınmadığı takdirde, kişinin psikiyatrik değerlendirmeye alınması gerekir.