Tekil Mesaj gösterimi
Alt 13.07.2013, 10:41   #1 (permalink)
Jaqen
Root Administrator

Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.
Standart Yaptırım Çeşitleri

Yaptırım Çeşitleri

Yaptırım hukukça öngörüldüğü durumlarda fizik zorlama uygulamasını da içerir Hukuk
konusunda fazla bir bilgi sahibi olmayan sade bir vatandaş için ilk akla gelen yaptırım cezadır Oysa cezanın yanısıra başka yaptırım çeşitleri olduğu gibi ceza kavramı da kendi içinde türlere ayrılır


A Ceza

Hukuk kuralına aykırı davranışların bir bölümü “suç” sayılır ve bu davranışların “cezalandırılması” öngörülürCezalandırma hukuka aykırı davranan kişinin bu davranışından ötürü belirli bir çektirmeye ve/veya yoksun bırakmaya konu olmasıdır

Türk Ceza Kanunu suçları “cürümler” ve “kabahatler” olarak iki ana kategoriye ayırmakta ve her bir kategori için değişik ceza türleri öngörmektedir Cürümler toplum düzenini kabahatlere oranla daha çok sarsan ve bireylerin hak ve çıkarlarına daha büyük ölçüde saldırılması anlamına gelen eylemlerdir Örneğin adam öldürme ve hırsızlık birer cürümdür Buna karşılık trafik suçları daha çok kabahat kategorisindedir

1) Cürümler İçin Öngörülmüş Cezalar :

a) Cürümler için öngörülmüş cezaların en ağırı ”ölüm cezası”dır (idam) Avrupa ülkelerinde kaldırılmış olan bu ceza Türkiye’de yakın zamanlara kadar geçerliliğini korumuştur Bu sorun yeni anayasa değişikliği ile aşılmak istenmiştir Anayasanın 38 maddesine yeni bir fıkra eklenerek: “Savaş çok yakın savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışında ölüm cezası verilemez” hükmü getirilmiştir Bu hüküm ilk iki istisnası ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine ek 6 protokolün paralelindedir Terör suçu istisnası ise 6 protokolde yer almamıştırAnayasa’daki bu değişikliğin ceza kanunlarının idam cezası öngören maddelerine yansıtılması son Uyum Paketi (02082002 tarih ve 4771 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun: RG 09082002 – 24841) ile gerçekleşmiştir Bu paket Anayasada öngörülen değişikliği de aşan bir düzenleme getirmektedir Buna göre idam cezası terör suçlarında da yasal düzeyde kaldırılarak affı mümkün olmayan bir ömür boyu hapis cezasına dönüştürülmüştür Bu değişikliğin Anayasa’da değil de yasada yapılmış olması bir anayasaya aykırılık sorunu doğurmaz Ancak böyle bir değişiklik ilerisi için iki olasılığın açık tutulması anlamına gelir: Yasada terör suçları için yeniden idam cezası öngörülebileceği gibi şimdi idam cezası yerine konulmuş bulunan afsız ömür boyu hapis cezası da yeni bir yasa ile affı mümkün bir cezaya dönüştürülebilir

Türkiye’de idam cezasının infaz edilebilmesi buna dair bir yasanın çıkarılmasına bağlıdır Böyle bir yasa çıkmadıkça mahkemece verilen idam cezası kesinleşmiş olsa bile infaz edilemez Bu düzenleme idam cezası için öngörülen istisnalar bakımından geçerliliğini korumaktadır
b) ”Ağır hapis cezası ömür boyu (eski deyimi ile “müebbed”) ve geçici (eski deyimi ile “muvakkat”) olarak ikiye ayrılır Geçici ağır hapis cezası 1 yıldan 24 yıla kadar değişen süreler için verilir;

”Hapis cezası 7 gün ile 5 yıl arasında değişir;

”Ağır para cezası yirmi bin lira ile yüz milyon lira arasında değişir ancak bazı suçlar için orantılı para cezasına hükmolunabilir bunlarda üst sınır yoktur

”Kamu hizmetlerinden yasaklılık ömür boyu ya da geçici olabilir; seçme ve seçilme haklarından yoksun kalma gibi sonuçlar da doğurur Tek başına bir ceza olabileceği gibi kişinin çarptırılmış olduğu bir başka cezanın sonucu olarak da ortaya çıkabilir

2) Kabahatler İçin Ceza Türleri :

”Hafif hapis cezası” (bir günle iki yıl arasında değişir); ”hafif para cezası” (beşbin lira ile onmilyon lira arasında değişir); ”belirli bir meslek ve sanatla uğraşma yasağı” cezası üç günden iki yıla kadar değişir; başka bir cezanın sonucu olabileceği gibi tek başına bir ceza olarak da verilebilir Bazı özel kanunlarbelirli bir meslek ve sanatla uğraşma cezasının sürekli olarak verilmesini de öngörmektedir

3) Suç ve Cezalara İlişkin Anayasal Hükümler

Suçlar için öngörülen çeşitli ceza yaptırımları kişi dokunulmazlığını kişi hürriyeti ve güvenliğini çok yakından ilgilendirdiğinden Anayasanın 38maddesinde suç ve cezalara ilişkin özel güvence hükümleri yer almıştırBunlardan bazılarına göre:

” Kimse işlediği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha
ağır bir ceza verilemez” (AY m38 1fıkra) “Suç ve ceza zamanaşımı ile ceza mahkumiyetinin sonuçları konusunda da yukardaki fıkra uygulanır” (AY m38 2fıkra)”Ceza ve ceza yerine geçecek güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur”(AY m38/3fıkra)

Bu hükümler “Kanunsuz suç ve ceza olmaz” (suçta ve cezada kanunilik) ilkesinin somutlaştırılmış kurallarıdır Bu hükümler karşısında cezaları ağırlaştıran yasa değişiklikleri geriye yürütülemez Buna karşılık cezaları azaltan yasa değişiklikleri daha önce işlenmiş suçlar hakkında da uygulanır

“Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz” (AY m38/4fıkra) Bu fıkra suçsuzluk karinesini somutlaştırmaktadır Sanığın kesin mahkumiyet hükmüne kadar suçsuz sayılması kendisinin suçsuzluğunu kanıtlamakla yükümlü olmaması anlamına gelir Suç iddiası savcı tarafından makul ve kuşkuya yer bırakmayacak şekilde kanıtlanmadıkça ve bu iddia mahkemenin kesin hükmüne bağlanmadıkça sanık suçsuzdur

Aynı ilkenin bir ürünü olarak ceza yasalarının yorumunda “in dubio pro reo” (“Şüpheden maznun müstefit olur” ya da “kuşku halinde sanık lehine yorum”) ilkesi geçerli olur

“Ceza sorumluluğu şahsidir” (AY m38/6fıkra) Cezaların şahsiliği ilkesi failden başka kişilerin bir suç sebebiyle cezalandırılamayacağını ifade eder

4) Disiplin Cezaları

Yukarda açıklanan ceza türleri Türk Ceza Kanunu’nda yer almış olup durumu ve statüsü ne olursa olsun herkes için uygulanabilecek niteliktedir Disiplin cezaları ise ancak belirli statülerde bulunan kişilere uygulanabilen özel bir yaptırım çeşidini oluştururlarÖrneğin “devlet memurluğu” sıfatını taşıyan kişilerin görev ve sorumlulukları ile ilgili kusurlu davranışları için Devlet Memurları Kanunu’nda çeşitli disiplin cezaları öngörülmüştür Kusurun ağırlığına göre bu disiplin cezaları şöyle sıralanmaktadır:

Uyarma (memura görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesi); kınama (memura görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun bildirilmesi); aylıktan kesme (memurun brüt aylığından 1/30 1/8 arasında kesinti yapılması); kademe ilerlemesinin durdurulması (memurun bulunduğu kademede belli bir süre ilerlemesinin durdurulması); devlet memurluğundan çıkarma (bir daha devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarma) ( 657 sayılı DMK m125)

Bunun gibi üniversite öğrencilerinin öğretim kurumlarının düzenine aykırı davranışları için uyarmakınama bir haftadan bir aya kadar veya bir veya iki yarı yıl için kurumdan uzaklaştırma veya yüksek öğretim kurumundan çıkarma cezaları verilmesi söz konusu olabilir (2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu m54) Ayrıca Barolar ve diğer meslek odaları üyeleri veya asker kişiler gibi farklı statüde bulunanlar için de yasalarda mesleğin niteliğine göre farklı disiplin ceza sistemleri öngörülmüştür

Ceza hukuku alanındaki cezalar ancak bağımsız mahkemelerce karara bağlanabilir Buna karşılık disiplin cezaları bu konuda yasa ile yetkili kılınmış kurul veya kişilerce yine yasaca öngörülen belli soruşturma usullerine uyularak verilebilir Gerek bu nedenle ve gerekse disiplin cezalarının memurlar ve diğer kamu görevlilerinin ve ilgili meslek mensuplarının güvenceleri bakımından taşıdığı büyük önem dolayısıyla Anayasada özel güvence hükümleri yer almıştır Anayasanın 129 maddesinin 2 ve 3 fıkralarına göre:

“Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez”

“Uyarma ve kınama cezalarıyla ilgili olanlar hariç disiplin kararı yargı denetimi dışında bırakılamaz”

B Tazminat (Ödence)

Tazminat türündeki yaptırım bir hukuk kuralını çiğneyerek başkasının z a r a r a uğramasına neden olan kişiye uygulanırTazminatın amacı bir kimsenin malvarlığında haksız olarak yol açılan eksilmenin veya manevi varlığına yapılan saldırının giderilmesi yani zarar verici olaydan önceki durumla sonraki durum arasındaki farkın kaldırılmasıdır

1) Haksız Eylemden Doğan Tazminat

Tazminat borcuna yol açan nedenlerin başında haksız eylem (haksız fiil) gelmektedir İki kişi arasında ”daha önce bir borç bağlantısı yokken bunlardan biri zarara uğramakta ve bu zarar diğerinin bir eyleminden ileri gelmekte ise haksız eylem söz konusudur

Borçlar Kanununun 41maddesi bir kimseyi ister bile bile (kasten) ister savsama yoluyla (ihmal ve teseyyüp yahut tedbirsizlikle) haksız olarak zarara uğratan kişinin bu zararı ödemekle yükümlü olduğunu belirtmiştir

Örneğin komşusuna kızıp camını kıran kişi onu bile bile kasten zarara uğratmıştır Buna karşılık aynı kişi taşı bir kuş vurmak amacıyla atsa ve taş sekip komşusunun camını kırsa bu kez komşusunu zarara uğratacak bir davranıştan sakınmak için gerekli özeni göstermemekten dolayı kusurlu olur Başka bir deyişle savsama (ihmal) yoluyla zarara yol açmış olur (AYBAY s38)

2) Ceza Sorumluluğu - Haksız Eylem Sorumluluğu (AYBAY s 39 vd)

Başkasının hukuk alanına “haksız eylem” yoluyla saldırıda bulunarak zarara yol açmış kişi iki çeşit yaptırımla karşı karşıya kalabilir: ceza sorumluluğundan doğan yaptırım haksız eylem sorumluluğundan doğan yaptırım Bu iki yaptırımı birbiriyle karıştırmamak gerekir

Ceza sorumluluğu bakımından eylemin kamu düzenini sarsmış olup olmadığı ve suç oluşturup oluşturmadığı konusu ağırlık taşır Eylem suç oluşturmuşsa eylemi yapan kişi kamu
adına yürütülecek bir soruşturma sonunda ceza görecektir Yani ceza zarar görmüş kişi adına ve yararına değilkamu adına verilecektir

Haksız eylem sorumluluğu (hukuki sorumluluk) açısından ise önemli olan haksız eylemin suç oluşturması değil başkasının hukuk alanında bir zarar meydana getirmesidir Amaç zarar görmüş olan kişinin zararınınzarara yol açan kişiye ödettirilmesi yani zararın giderilmesidir
Ceza sorumluluğu ceza mahkemelerince haksız eylem sorumluluğu ise hukuk mahkemelerince saptanır

Ceza sorumluluğu ve hukuki sorumluluk aynı olayla ilgili olarak birlikte ortaya çıkabilirler Başka bir deyişlekişinin eylemi aynı zamanda hem bir suç hem de haksız eylem oluşturabilir Örneğin (A) (B)’nin otomobilini kasten tahrip ederse TCK’nın 516maddesindeki suçu işlemiş olacak ve bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası görmesi gerekecektir Ama (A) aynı zamanda otomobile verdiği zararı gidermek üzere BK m41 uyarınca tazminat ödemekle yükümlü kılınabilecektir Böylece (A) tek bir eylemi nedeniyle iki ayrı yaptırımla karşı karşıya kalabilecektir

Ancak ceza sorumluluğu ile haksız eylem sorumluluğunun bir arada bulunmadığı haller de yok değildir Örneğin bir kimsenin bir başkasının evine onun “rızası hilafına veya hile ile veya gizlice” girip hiç bir zarar vermeden çıkması halinde bu eylem ortada bir zarar bulunmadığından haksız eylem sorumluluğu doğurmaz Oysa aynı eylem başlıbaşına bir suç oluşturduğundan (TCK m193) bir aydan altı aya kadar hapis cezası yaptırımı ile karşılaşır

Buna karşılık yapılan haksız fiil aynı zamanda bir suç kapsamı içinde değilse bu kez olayda yalnızca tazminat yaptırımı söz konusu olur

3) Manevi Tazminat

Zarar deyimi “bir kimsenin malvarlığında rızası dışında ortaya çıkan azalma”yı belirtmekle birlikte bazen kişinin malvarlığına değil de manevi varlığına yapılan saldırılar da manevi zarar denilen bir zarar türü oluşturabilirManevi zarar kişisel değer ve varlıklardaki parayla ölçülemeyen zedelemeyi belirtir Kişinin yaşamısağlığı namusu onuru saygınlığı gibi değerlerin saldırıya uğraması ve bu yüzden elem ve üzüntüye uğraması manevi zarar sayılır Böyle bir durumda yargıç bu zararın giderilmesi için “uygun bir akça tutarının” zarar veren tarafından zarar görene ödetilmesine hükmedebilir [BK m49; MK m25 26 (eski MK m24 a ve 25); MK m 121 (eski MK m85 vb)] Buna manevi tazminat denir
4) Borca Aykırılıktan Doğan Tazminat Borcu

Aralarında önceden kurulmuş bir borç ilişkisi bulunan yani birbirlerine karşı “alacaklı” ve “borçlu” durumunda bulunan iki kişiden biri ötekine karşı yükümlülüğünü yerine getirmiyorsa bu yüzden ötekinin uğradığı zararı gidermek zorundadır Böyle bir eylemin aynı zamanda bir suç konusu olması ve cezai sorumluluk doğurması ilke olarak mümkün değildir Nitekim 2001 Anayasa Değişikliği 38maddenin 6fıkrasına aşağıdaki kuralı eklemiştir: “Hiç kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz”

C Zorla Yaptırma (cebri icra)

Borcunu kendi rızasıyla yerine getirmeyen borçlu alacaklının istemi ve başvurusu üzerine devlet gücü kullanılarak borcunu ödemeye zorlanabilir Bu durumda devletin zorlayıcı gücü örneğin icra dairesi aracılığı ile borçlunun mallarına el koyar bu malları satar ve satış bedelinden alacaklıya alacağını öder Kişi kendi alacağını kendi gücüyle ya da başka güçlerle elde etme yoluna gidemez

Ayrıca belirtmek gerekir ki cebri icra sadece borçlunun malvarlığı üzerinde uygulanabilir Yani cebri icra organları sadece borçlunun malvarlığına el koyabilir Çağdaş hukuk sistemlerinde alacağın tahsili için borçlunun hapsi yoluna gidilemez (Mal beyanında bulunmayan borçlunun hapisle tazyiki gibi yaptırımlar istisnadır) 2001 Anayasa Değişikliği ile 38 maddenin 6 fıkrasına eklenen ve yukarda aktarılan yeni kuralburada da geçerlidir

Para borcu dışındaki ödev ve yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınanlar için de özel zorlama usulleri vardırÖrneğin mahkemenin kesinleşmiş tahliye kararına rağmen evi boşaltmayan kiracı icra yolu ile çıkartılır; askerlik ödevini yerine getirmekten kaçınan kişiye askerlik ödevi zorla yaptırılır; ruhsatsız inşaat yıktırılır

Ç Zoralım (müsadere)

Zoralım suç işlenmesiyle ilişkisi olan eşyanın mahkeme kararıyla devlet hazinesine mal edilmesidir Suç işlenmesinde kullanılan veya bu amaçla hazırlanan ya da suçtan husule gelen eşya zoralım konusu olur“Kullanılması yapılması taşınması bulundurulması ve satılması başlıbaşına suç oluşturan” örneğin uyuşturucu madde veya kaçak eşya da zorla alınır Bu gibi eşyanın zoralım konusu olması için başka bir suçla ilişkisi bulunması gerekmez

Buna karşılık Anayasanın 38maddesinin 6fıkrası genel müsadere cezasını yani bir suç nedeniyle kişininsuçla ilgisi bulunmayan bütün malvarlığına el konulmasını yasaklamıştır

Bunun gibi yine Anayasanın 30maddesine göre: “Kanuna uygun şekilde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü Cumhuriyetin temel ilkeleri ve milli güvenlik aleyhinde işlenmiş bir suçtan mahkum olma hali hariç suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez ve işletilmekten alıkonulamaz”

D Geçersizlik (hükümsüzlük; butlan)

Yasalara göre yetkili kılınmış kişi veya organlarca yapılması geçerlilik koşulu olan işlemler vardır Örneğin evlendirme memuru denilen resmi bir yetkili önünde yapılmayan evlenme hukuki açıdan yok sayılır Bunun gibi tapu memuru önünde yapılmayan bir taşınmaz mal satışı geçerli olamaz
Bazı durumlarda işlemin içeriği o işlemin hukuken geçerli olmasına engeldir Örneğin ticareti kanunla yasaklanmış esrar eroin gibi uyuşturucu maddelerin alım-satımı konusunda yapılmış anlaşmalar geçersiz (batıl)’dır Ahlaka ve kamu düzenine aykırı içerik taşıyan sözleşmeler de bu kümeye girer

Bazı işlemler de yasada öngörülmüş biçim koşullarına uyulmadığı için geçerlik taşıyamaz Örneğin Borçlar Kanununa göre kefalet sözleşmesi yazılı biçimde yapılmalıdır Sözlü olarak yapılmış bir kefalet sözleşmesi geçersizdir

Jaqen isimli Üye şimdilik offline konumundadır Alıntı ile Cevapla