Tarihi Metinlerle Edebi Metinlerin Farkları

Bir sanatçı herhangi bir edebî türde eser verdiğinde ortaya çıkan metne "edebî metin" denir Edebî metinler toplumların ortak malı da olabilir Özellikle "efsane destan masal türkü ve halk hikâyeleri"nin oluşturduğu edebî metinlerin belli bir yaratıcısı yoktur Böyle metinler toplumların yaşayışından doğar ve toplumların ortak değerlerini yansıtır
Edebî metinler gerçek bir olaya dayansa da temelde kurgusaldır Onu ortaya koyan kişinin ya da toplumun duygularınıdüşüncelerini hayallerini özlemlerini yansıtır İçinde gerçek olmayan; hatta akıl dışı unsurlar barındırabilir Edebî metinler insanların veya toplumların yaşamı içinde ortaya çıkar İnsan düşünür hisseder hayal eder ve bunları edebî ürün olarak ortaya koyar Bu bağlamda edebî metin ortaya konduğu dönemin bakış açısını ve özelliklerini yansıtır Edebî metinde bir olay anlatılırken anlatıcının duyguları sezgileri hatta hayalleri işin içine girer Örneğin destanlarda olağanüstü pek çok kişi ve olaya rastlanır
Tarih ise insanlığın toplumsal kültürel ekonomik gelişmesini belgelere dayanarak anlatır Bunu her şey olup bittikten çok sonra yapar Tarih bir bilim olduğu için tarihî metinler de bilimsel metnin özelliklerini taşır Bu metinlerde gerçek dışı unsurlara rastlanmaz Hayaller duygular özlemler hisler yer almaz Tarih nesnel olmaya çalışır Tarihî metinlerde bireysel veya toplumsal yaratıcılık aranmaz Tarihî metinler olanı yansıtır Olayların fotoğrafını çeker Bunu da delilleriyle ortaya koyarTarihî metinler bir araştırma ürünüdür Ortaya konduğu dönemin bakış açısına göre oluşturulur Hiçbir şeyi değiştirmez var olanı ortaya koymaya çalışır Bilim adamı tarihî metinleri oluştururken işin içine kendi duygularını hayallerini katmaz
Örneğin Orhun Abideleri edebî metin olarak ortaya konduğu dönemi günümüze taşır Bu abideler tarih bilimi açısından incelendiğinde ise o dönemle ilgili bilimsel yargılara ulaşmayı sağlayan kaynak niteliğine bürünür Bilim adamlarının o dönem ile ilgili çalışmalarına kaynaklık eder Yani edebî metin tarihten günümüze bir köprü kurarken tarih de günümüzden geçmişe bir pencere açar Dolayısıyla edebî metin bir sanat eseridir tarihî metin ise bilimsel bir üründür
Edebî metinlerde estetik zevk esastır Bu metinler okuyanları dinleyenleri etkilemeyi amaçlar Bunu yaparken "yaratıcılık'tan ve "hayal gücü"nden alabildiğine yararlanır Tarihî metinler ise "yararlılığı" esas alır Geçmişi öğrenmeye yönelik bir etkinliktir Bu nedenle tarihî metinlerde "hayal gücü" ve "yaratıcılık" gibi niteliklere rastlanmaz
Edebî eser bir sanat ürünüdür Sanat ürünü bilgi vermeyi amaçlamaz Onun öğretici olma zorunluluk yoktur Oysa bilimin temel nitelikleri arasında "yararlılık" ve "öğreticilik" de vardır Bir bilim dalı olan tarih de bu nitelikleri dikkate almak zorundadırDolayısıyla edebî metin ile tarihî metinler bu noktada da farklı özelliklere sahiptir
Edebiyat tarihi bir bilim dalı; edebiyat ise bir sanattır Bilim genel konularla ilgilenir Deney ve gözleme istatistik verilere dayanarak her zaman her yerde geçerli olan kurallar belirler Öğretmeyi bilgilendirmeyi amaçlar Edebiyat ise yer ve zamana göre değişen özel konuları sezdirici duyurucu bir tutumla ele alır Gerçekte o değişen olgular arkasında değişmeden kalan "aşk ölüm özlem yaşama sevinci" gibi evrensel değerleri işler Bir edebî eseri yaşatan da bu kalıcı değerlere dayanması ve iyiden de öte güzel yazılmış olmasıdır Bu bağlamda edebî metinler sanatsal; tarihî metinler ise bilimsel niteliklere sahiptir