Genetik İle İlgili Kavramlar


Karakter
Canlıda kalıtım ve çevrenin etkisi ile ortaya çıkan özelliklerdir.

Gen
Bir karakterin kalıtımından sorumlu olan DNA veya kromozom parçasıdır. Oğul döllerde ortaya çıkan karakterler anne ve babalardan aktarılan gen veya genlerin etkisiyle oluşturulur. Genler harşerle belirtilir. (A, B, b…)

Allel Gen
Biri anneden diğeri babadan gelen, aynı karakterle ilgili genlere allel gen denir. Allel genler homolog kromozomlar üzerinde bulunur.



Homolog Kromozom
Biri anneden diğeri babadan gelen karşılıklı lokuslarında aynı karaktere etki eden genleri taşıyan kromozomlardır.

Dominant Gen (Baskın Gen)
Hem homozigot hem de heterozigot durumdayken etkisini dış görünüşte gösteren gene baskın gen denir. Örneğin insanda kahverengi göz geni, yeşil göz genine baskındır.

Resesif Gen (Çekinik Gen)
Heterozigot durumda etkisini dış görünüşte göstermeyen yalnız homozigot durumda etkisini gösteren gene çekinik gen denir.

Örneğin

İnsanda düz saç geni çekiniktir.

Homozigot
Bir karakteri kontrol eden iki allel gen birbirinin aynı ise buna homozigot denir. AA, BB, cc

Heterozigot
Bir karakteri kontrol eden allel genler birbirinden farklı ise buna heterozigot denir. Aa, BO

Genotip
Bir canlıdaki genlerin tamamıdır. Aa, BB, Dd gibi.

Fenotip
Canlının dış görünüşüdür. Örneğin, kıvırcık saçlı bir insanda hem kıvırcık saç geni hem de düz saç geni bulunabilir. Fakat saç şekli kıvırcık görülür. Çünkü düz saç geni çekiniktir.


K : Kıvırcık saç geni
k : Düz saç geni



Bağımsız Gen
Farklı kromozomlar üzerinde bulunan genlerdir.



Bağlı Gen
İki veya daha fazla gen aynı kromozom üzerinde bulunuyorsa bunlara bağlı gen denir.



Bağlı genler gametlere birlikte geçerler. Bu genler mayoz bölünme sırasında krossing–over ile birbirinden ayrılarak farklı gametlere gidebilirler. İki genin birbirine yakınlığı ne kadar fazla ise ayrılma ihtimali o kadar az, ne kadar uzak ise ayrılma ihtimali o kadar fazladır.



Monohibrit

Bir canlının tek bir karaktere etki eden heterozigot genleri bakımından incelenmesidir (Aa).

Dihibrit

Bir canlının iki karaktere etki eden heterozigot genleri bakımından incelenmesidir (AaBb).

Trihibrit

Bir canlının üç karaktere etki eden heterozigot genleri bakımından incelenmesidir (AaBbCc).

P (Parental) Çaprazlama

Anne baba çaprazlamasıdır.

F (Filia = Nesil)

Bir çaprazlama sonucu oluşan bireylerdir.

__________________