Hücre Dışı Bölümde Su ve Eloktrolit Dengesizliği

Bedende su ve tuzların fazlaca tutulmasının sonucudur; ödem oluşturur.

Nedenleri çeşitlidir; başlıca nedenleri arasında böbrek hastalıkları (böbrek yumacıkları iltihapları, nefrotik sendrom), kalp yetmezliği, karaciğer iltihapları, sirozlar ve protein eksiklikleri sayılabilir. Bazı hormonlar su ve tuz tutulmasını kolaylaştırabilirler: Hipofiz kortikotropini (ACTH); kortizon, dezokstkortikosteron; testosteron.

Klinik belirtiler su ve tuz tutulmasının şiddetine göre değişiktir. Başlangıçta her şey, yalın bir kilo alma ile özetlenir; daha sonra yüzeysel, beyaz, yumuşak, ağrısız, üstüne parmakla basılınca deride iz kalan, bacak ve ayaklarda yerleşen ödemler belirir. Daha ileri bir dönemde iç organ ödemi (beyin ve akciğer) ve akciğer zarlarının her iki yaprağı arasında ve karın boşluğunda sıvı toplanmaları ortaya çıkar.
Laboratuvar incelemesinde hematokrit değeri düşüktür. Serum sodyum düzeyi azlığı ve sidikte sodyum azlığı (değişmez belirti) gözlenir.
Tedavi tuzsuz beslenme rejimine dayanır. Bazı yaygın ödemli durumlarda (anazarka) hastadan hızla ve çok çabuk belli miktarda sıvı çekmek gerekebilir.

Değişik ilaçlar kullanılabilir. İyon değiştirici reçineler, sidik söktürücüler; bazı özel durumlarda dijital.
Hücre dışı bölümde su yitimi
Her zaman sodyum (tuz) ve su yitiminin sonucudur.

Su yitiminin nedenleri birçok kökene bağlı olarak çok çeşitlidir:

— sindirim sistemi kökenli: Kusmalar sık ve önemli bir nedendir; kolera sırasındaki ishaller, enfeksiyonlar ya da zehirlenmelerdeki bazı ishaller ciddi su yitimlerine yolaçabilirler; tekrarlanan mide yıkamaları, uzun süren mide-barsak sıvısı emme işlemleri, sindirim sistemi fistülleri, daha ender raslanan nedenlerdir;

— deri kökenli: Özellikle süt çocuğunda görülen «sıcak çarpması»nda olduğu gibi, bol miktarda terlemeler, ciddi su yitimlerine yolaçabilirler; geniş alanları kaplayan yanıklar da su yitimi nedenidir.

— böbrek kökenli: Özellikle ciddi su yitimlerine yolaçabilen süreğen böbrek yetmezliğindeki sidik miktarı artması.
Şeker komasında, klinik tabloya şiddetli bir su yitimi egemendir.
Bütün hastalarda güçsüzlük ve gerçek bir bitkinlik görülür. Buna karşılık susamaya sık raslanmaz.
Beden örtüleri özel bir görünümdedir; derinin gerginliği yitmiştir; iki parmak arasında sıkıştırıl-dığında oluşan kıvrım, bırakıldığında yitmez; deri güçlükle yeniden gerilir. Gözyuvarları, çevresi mor halkalı göz çukurlarının içine gömülmüşlerdir.
Hasta kilo yitirir. Toplardamarlar dolgunluğunu yitirir; atardamar basıncı düşüktür, atardamar büyük ve küçük basınçları arasındaki fark da azalmıştır.

Kan suyunun azalmasıyla ilgili başlıca belirtiler görülür ve kan yoğunluğunun artışı belirtilerine uyarlar. Kan hücrelerinin hacmi ile kan suyunun hacmi arasındaki oran (hematokrit) yükselir ve kan proteinleri artar.

Klor ve sodyum bazen azalır; ama bu olguya her hastada raslanmaz. Kan üresi çoğunlukla yüksektir.
Tedavi, tuzlu sıvıların (r^ 0,9 NaCl ya da fizyolojik serum, v.b.) hızla damar içine verilmesine dayanır. Böbreküstü bezi yetmezliğinde olduğu gibi, birlikte bulunabilecek hücre içi bölümde aşırı su artışından kuşkulanılıyorsa, nispeten sudan çok tuz verilir. Tersine, şeker komalarının çoğunda olduğu gibi, hücre içi su yitiminden kuşkulanılıyorsa, su miktarı tuz miktarından fazla olmalıdır; şeker komalarında hem hücre içi, hem de hücre dışı bölümlerde su yitimi vardır.

Tedavi sırasında biyolojik gözetime bağlı olarak, verilecek sodyum klorür dozları bir hastadan ötekine değişir. Bazen, sodyum bikarbonat vermek gerekebilir. Şok durumuyla savaşmak için, plazma yardımcı bir tedavi öğesi olabilir. Çok sıcak ortamda bütün kişilere, önlem olarak, yeterli miktarda su alınması ve yiyeceklerin iyi tuzlanması önerilir. Çöl göçebeleri bu sorunu iyi bilirler ve uzun yürüyüşlerde, içecekleriyle birlikte tuz parçaları yutarlar.