Muhasebeye Giriş Ders Notları 5

ÜNİTE-8 HAZIR DE?ER ve MENKUL KIYMETLER

DÖNEN VARLIKLAR

1. HAZIR DEĞERLER
2. MENKUL KIYMETLER
3. Ticari alacaklar
4. Diğer alacaklar
5. Stoklar
6. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları
7. Diğer dönen varlıklar
10 HAZIR DEĞERLER

100 Kasa

101 Alınan çekler

102 Bankalar

103 Verilen çekler ve ödeme emirleri (-)

108 Diğer hazır değerler
11 MENKUL KIYMETLER

110 Hisse senetleri

111 Özel kesim tahvil senet ve bonolarý

112 Kamu kesimi tahvil senet ve bonoları

118 Diğer menkul kıymetler

119 Menkul kıymetler değer düşüklüğü karşılığı(-)

HAZIR DEĞERLER:
Nakit olarak elde edilen veya bankada bulunan para ve para gibi kullanılan varlıklar ile istenildiğinde değer kaybına uğramadan paraya çevirme olanağı bulunan varlıkları kapsar.

Kasa
Kasa işletmenin nakit parasını nakit giriş ve çıkışlarını kapsar. Günlük kasa deflerinde takip edilir ve bu deftere yazılan para hareketleri Kasa Hesabına kaydedilerek izlenir. Yabancı paralarda TL üzerinde bu hesapta kaydedilir. Yani alınan para o gün alındığı kur üzerinden TL cinsi olarak hesabın borcuna kaydedilir

Alınan Çekler
Henüz tahsili için bankaya ibraz edilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin tutarını gösteren bir varlık hesabıdır. İşletme alıcısından çek aldığında bu hesap borçlanırken çekin tahsil edilmesi durumunda alacaklanır. Yabancı para üzerinden düzenlenen çeklerde alındıkları tarihdeki kura göre TL cinsinden bu hesabın borcuna kaydedilir. Alınan Çekler hesabı; cüzdandaki çekler tahsildeki çekler gibi yardımcı hesaplarla kullanılır.

Bankalar
İşletmenin döncmsoıumda bankada bulunan paralarının tutarlarını gösteren bir bilanço kalemidir. Mevduat bankaya yatırılan paralar anlamındadır. İşletmenin bankadaki hesabında artış olduğunda hesap borçlandırılırken azalış söz konusu olduğunda alacaklandınlır.

Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri
Verilen çekler işletmenin üçüncü kişilere çekle yapmış olduğu ödemelerden henüz bankadan çekildiğine dair bir bilginin gelmediği çekleri izleyen alacak kalanı veren hesaptır. Ancak bu hesap aktifteki banka hesabını azaltıcı olduğundan aktifte banka hesabım düzeltecek şekilde negatif işaretle indirim unsuru olarak yer alır.

Diğer Hazır Değerler
Nitelikleri itibariyle hazır değer olan pullar vadesi gelmiş kuponlar yoldaki paralar gibi değerleri kapsar. Bu değerler alındığında alış bedeliyle borçlandırılır elden çıkarıldığındaysa yine alış bedeliyle alacaklandmlır.


MENKUL KIYMETLER
Kâr elde etmek amacıyla geçici bir süre elde bulundurulmak üZere alınan hisse senedi tahvil hazine bonosufinansman bonosu yatırını fonu katlim belgesi kâr Zarar ortaklığı belgesi gelir ortaklığı senedi gibi menkul kıymetleri kapsar.
Hisse Senetleri:
Hisse Senedi; Anonim şirketlerin eşil paylara bölünmüş sermayesi karşılığında çıkarılan şekli kanunla belirlenmiş olan belgedir. Nama yada hamiline yazılı olabilir Salın alınan hisse senetleri alış fiyatları üzerinden bu hesabın borcuna kaydedilir satıldıklarında yine alış fiyatları üzerinden hesap alacaklandınlır. Eğer hisse senedi alındığı fıyal üzerinde bir fiyata satılmışsa ortaya çıkan fark işletme lehine olup 645 Menkul Kıymetler Satış Kârlan hesabının alacağına kaydedilir. Eğer alındığı fiyat altında bir fiyata satılmışsa ortaya çıkan fark işletme aleyhine olup 655 Menkul Kıymetler Satış Zararları hesabının borcuna kaydedilir. Hisse Senedi işlemi yapmak için aracı kuruma ödenen komisyon 643 Komisyon Giderleri Hesabını borçlandırır. Hisse Senetleri kâr payları (temettü) tahsil edildiğinde 640 İştiraklerden Temettü Geliri Hesabı alacaklandınlır.




Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları / Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları
Tahvil:
Anonim şirketlerin ve birtakım kuruluşların belli bir faiz oranı karşılığında borç para bulmak amacıyla çıkardıkları borç senedi niteliğindeki belgelerdir. Tahvili elinde bulunduranlar. tahvili çıkaran işletme yada kuruluşlardan fazi dönemi sonunda faiz alır. Tahvil senet ve bonolar özel sektör tarafından çıkarılmışsa 111 Özel Kesim Tahvil. Senet ve Bonoları hesabında takip edilir. Devletin çeşitli daireleri tarafından çıkanlmışlarsa 112 Kamu Kesimi Tahvil. Senet ve Bonoları hesabında takip edilir. İşletme tahvil satın aldığında ilgili hesap (özel kesim yada kamu kesimi) alış bedeli üzerinden borçlandırılır satıldığındaysa yine alış bedeli üzerinden alacaklandırılır.
Tahvil.senet ve bonoların alımı için aracı kuruma ödenen komisyon 643 Komisyon Giderleri Hesabım borçlandırır. Eğer tahvil.senet ve bonolar alındığı fiyat üzerinde bir fiyata satılmışsa ortaya çıkan fark işletme lehine olup 645 Menkul Kıymetler Satış Kârları hesabının alacağına kaydedilir. Eğer alındığı fiyat altında bir fiyata satılmışsa ortaya çıkan fark işletme aleyhine olup 655 Menkul Kıymetler Satış Zararları hesabının borcuna kaydedilir. (Hisse senetlerindeki gibi)

Diğer Menkul Kıymetler
Hisse senetlerinin kamu ve özel kesim tahvil bono. senetlerinin kuponları altın altın dışındaki kıymetli madenlerin izlendiği hesaptır. Bu değerler satın alındığında hesap alış bedeliyle borçlandırılır satıldığındaysa yine alış bedeliyle alacaklandınlır.
Kupon
Tahvillerin faizini hisse senetlerinin kâr payını ve sermaye artmmlarmda yeni pay almak üzere kesilerek verilen kısım

ÜNİTE-9 TİCARİ ALACAKLAR

DÖNEN VARLIKLAR

1. HAZIR DEĞERLER
2. MENKUL KIYMETLER
3. Ticari alacaklar
4. Diğer alacaklar
5. Stoklar
6. Gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları
7. Diğer dönen varlıklar

TİCARİ ALACAKLAR

120 Alıcılar

121 Alacak Senetleri

122 Alacak Senetleri Reskontu

126 Verilen Dopozito ve Terminatlar

127 Diğer Ticari Alacaklar

128 Şüpheli Ticari Alacaklar

129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)

DİĞER ALACAKLAR

131 Ortaklardan Alacaklar

132 İştiraklerden Alacaklar

133 Bağlı Ortaklardan Alacaklar

135 Prsonelden Aşacaklar

136 Diğer Çeşitli Alacaklar

137 Diğer Alacaklar Resk. (-)

138 Şüpheli Diğer Alacaklar

139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)


TİCARİ ALACAKLAR
İşletmenin toplanı alacakları içinde genelllikle en önemli tutarı oluştur. İşletmenin ticari ilişkileri diğer ifadeyle satılan yada hizmetler sonucu oluşan senetli ve senetsiz alacakların tümünü kapsar.

Alıcılar
Müşterilere yapılan kredili (açık hesap) (veresiye) satışların tutarlarının takip edildiği hesaptır. Alıcılar hesabı aktif karakterli bir hesap olup. borç kalanı verir. Bu kalan satılan mal yada hizmet karşılığında işletmenin sahip olduğu alacak hakkım ifade eder. İşletmenin müşterilerine kerdili satış yapması sonucunda hesap borçlanır. Alıcının nakden çekle senetle yada hcsabcn yaptığı ödemelerde satılan malın işletmeye iadesinde mal satıldıktan sonra yapılan ıskontolarda ise bu hesap alacaklanır.

Alacak Senetleri
İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakların takip edildiği hesaptır. İşletme mal ve hizmet satışları karşılığında bono veya poliçe alıyorsa hesap borçlandırılır. Senedin vadesinde doğrudan işletme tarafından yada bankadan tahsil edilmesinde. 3.kişilere ciro edilmesindebaşka bir senetle değiştirilmesinde şüpheli alacak haline gelmesinde nominal değerden alacaklandınlır.
Alacağın senede bağlanması sadece kanıt kolaylığı nedeni ile değildir. Senetler bazı durumlarda üçüncü kişiye olan borcun ödenmesinde bir bankadaki ticari krediyi likit( nakit) bir duruma getirmek diğer bir ifadeyle teminat olarak gösterilerek bankalardan para sağlamak amacıyla kullanılır.
VUK a göre. birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı faaliyetleriyle ilgili borçlan ve alacakları için düzenlenen bono. poliçe çek ve benzen kambiyo senetlerine ilişkin bilgileri kaydetmek üzere Kambiyo Senetleri Defleri tutmak zorundadırlar Alacak senetleri hesabı
• cüzdandaki
• tahsildeki
• ıskontodaki
• teminattaki
• protestodaki
• takipteki senetler
adı altında yardımcı hesaplara sahiptir.

Poliçe
Genellikle üç taraflı bir ilişkiyi düzenleyen bir senettir. Alacaklının borçlusundan olan alacağını. kendisinin borçlu bulunduğu üçüncü bir şahsa devretme temelini dayanır. Poliçeyi düzenleyen kişi. diğer bir kişiye poliçede ismen gönderilmiş olan kimseye belli bir tutarı ödeme emrini verir. Muhatap poliçeyi kabul edip etmemekle serbesttir. Kabul ettikten sonra senedin esas borçlusu durumuna geçer. Kabul muhatabın poliçenin üzerine kabul edilmiştir yazıp imzalaması ile. poliçeyi vadesinde ödeşeceğini onaylamasıdır.
Poliçede Taraflar.
• Poliçeyi düzenleyerek ödeme emrini veren kişi(keşideci)
• Poliçeyi ödeyecek kışı(mulıatap)
• Poliçede belirtilen miktarı tahsil edecek kişi(lehdar) olmaktadır
Bono (Emre muharrer senet)
Borçlu tarafından düzenlenen yazılı bir ödeme yükümlülüğüdür. Bono TTK.'nün 688. Maddesine göre bazı şekil şartlarına tabidir. Bu şartlara göre bono; borçlu tarafından imza edilen alacaklı emrine belirlenen tarihte ve yerde kayıtsız ve şartsız belirli bir tutarın ödenmesi yükümlülüğünü kapsayan bir senettir. Senedin üzerine yazılı değere nominaLdçğcr denir ve senet bu değere ancak vade sonunda ulaşır.

Verilen Dcpozito Ve Teminatlar
İşletmece 3. Kişilere karşı bir işin yapılmasının üsicnilmcsi veya bir sözleşmenin yada diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozıto ve teminat niteliğindeki değerlerin lakip edildiği hesaptır. Bu hesapta bir yıl içinde geri alınacağı öngörülen depozito ve teminatlar izlenir. Depozito ve teminatlar verildiginde hesap borçlanırken geri alındığında alacaklandmlır.

Dİ?ER TİCARİ ALACAKLAR
Ticari alacaklar dışında kalan yani müşterilere mal ve hizmet satışı sonucu doğmayan çeşitli kişi veya işlctmclcrcc ödünç verme vb. meydana gelen alacakları kapsar. Böyle bir alacak ortaya çıktığında hesap borçlandırılır; alacak tahsil yada mahsup edildiğindeyse hesap alacaklaııdmlır.

Dİ?ER ALACAKLAR
Herhangi bir nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli senetsiz alacaklar ve bunlara ait şüpheli alacak ile karşılığının takıp edildiği hesaptır.
Ortaklardan Alacaklar
İşletmenin ana faaliyet konusu dışındaki ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan işlemler dolayısıyla ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarlar bu hesapta izlenir. Boyle bir alacağın doğması halinde hesap borçlanıralacak tahsil edildiğindeyse alacaklandırılır.
İştiraklerden Alacaklar
İşletmenin ana faaliyet konusu dışındaki ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan işlemler dolayısıyla iştiraklerden yani ortak olunan işletmelerden olan alacaklar bu hesapla izlenir. Böyle bir alacağın doğması halinde hesap borçlanır alacak tahsil edildiğindeyse alacaklandmlır.
Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar
İşletmenin ana faaliyet konusu dışındaki işlenilen dolayısıyla bağlı ortaklıklardan olan alacaklar bu hesapta izlenir. Böyle bir alacağın doğması halinde hesap borçlanır alacak tahsil yada mahsup edildiğindeyse alacaklandırılır.
Personelden Alacaklar ve Avanslar
İşletmenin kendi personelinden ve işçisinden olan alacakları (işletme tesislerinden yararlanma malı sorumluluk gibi nedenlerle ortaya çıkan alacaklar) takip edilir. Alacak doğduğunda hesap borçlanırken alacağın tahsilinde hesap alacaklandınhr. Ücret avansları yada volluk avansları bu verilen iş avansları hesapta değil 196 Personel Avansları