Levent (Levend)

Osmanlı donanmasında hizmet gören askerî sınıf.
Türkçe Farsça ve İtalyancada ayrı ayrı mânâlara gelen kelime aslen İtalyanca olup levantino “doğulu” anlamına gelir. Venedik’e göre doğulu asker Farsça nefsin arzû ve isteklerine uyan Türkçede ise tekil olarak; “delikanlı boylu poslu yiğit çevik” demektir. Levendât şeklindeki çoğulunda kara ve deniz askerleri ifade edilir.

Deniz ve kara leventleri olmak üzere iki kısımdır.

Deniz leventleri: On altıncı asırda Akdeniz’de gemileri ile faaliyette bulunan gözüpek güçlü kuvvetli Türk denizcileri. Bunlar 17’şer oturaklı gemileri ile Rumlarla meskûn Livâdiye sahillerini vurup bol ganimet ile dönerlerdi. Leventler Osmanlı Devleti hizmetine girmelerinden sonra bulundukları yerin disiplinini ve nizamını sağlar donanma sefere çıktığı zaman asker olarak sefere katılırlardı. Bunlar Levend-i Türkî ve Levend-i Rûmî diye ikiye ayrılır. “Levanda”adını taşıyan Rum leventleri adalardan toplanırdı. Bunlar daha sonra hizmette hıyanette bulunduklarından tasfiye edildiler. Türk leventleri timarlı olup sahil memleketlerindeki Türklerden alınırlardı. Türk leventleri ile Rum leventlerinin kıyafetleri farklı idi. Türk leventleri berate denilen kırmızı başlık kollu beyaz gömlek ve kırmızı renkli kenarları siyah harçlı bir yelek ile kırmızı şalvar giyer bellerine sarı kuşak sararlardı. Rum leventleri de kenarları sarı harçlı mavi bir yelek beyaz şalvar giyer bellerine kuşak sararlardı; bellerinde ve başlarında mavili beyazlı kuşak ve sarık bulunurdu. Ayrıca Türk ve Rum leventleri bütün bedenlerini örten kenar dikişleri kırmızı harçla çevrili başlıklı bir yağmurluk giyerler bellerinde bıçak bulundururlardı. Kılıç mızrak uzun namlulu tüfek ve tabanca da taşırlardı. Rum leventleri daha çok kürekli çektirilerde kullanılırdı.

Leventlerin komutanına “Şehlevent” denirdi. Kıdemlerine göre “çektiri firkate kalyon levendi” adını taşırlardı. Donanmanın her yıl seferden dönüşünde yoklama yapılır sefere katılmayanların kayıtları silinerek maaşları kesilirdi.

Kara leventleri: Osmanlılarda donanma leventlerinden ayrı olarak vezir ve beylerbeyi maiyetlerinde süvari görevi yapan sınıf. Bunlara kapılı-levent de denilirdi. Leventlerin mensup oldukları vezir veya beylerbeyi azledilince bunlar bir yere kapılanıncaya kadar başıboş bir halde dolaştıkları için bunlara “kapısız levent” denirdi. Kapısız leventlerin zamanla çoğalması ve Anadolu’da eşkıyalığa başlamaları üzerine bu teşkilât bozuldu.

Anadolu’daki isyanlara karıştılar. 1776’da çıkarılan bir fermanla varlıkları kesin olarak ortadan kaldırıldı.

Kara leventleri unutulduğu halde deniz leventleri muhteşem hatıraları ile halâ yaşamaktadır. Levent denince akla Osmanlı devri Türk denizcisi gelmektedir. Deha sahibi pek çok Osmanlı amirali leventlikten yetişmişlerdir. Leventler Osmanlı Devletine unutulmaz deniz zaferleri kazandırmışlardır.