Cevap: Kpss Tarih Ders Notları ve Soruları - KPSS Tarih Dersine Nasıl Çalışılır? NOT: Türk toplumlarında millet ve devlet olma
bilinci ilk defa Asya Hunları’yla başlamıştır.
AVRUPA HUN DEVLETİ
(375 - 469)
Kurucusu Balamir’dir. Macaristan civarında
kurulmuşlardır.
En parlak dönemlerini Attilla Dönemi’nde
yaşamışlardır (434 - 453). Bu dönemde Balkan
Seferleri sonucunda Margos ve Anatolyos
antlaşmaları ile Bizans’ı yıllık vergiye
bağlamıştır.
Batı Roma üzerine yapılan Galya ve Roma
Seferleri’yle de bu imparatorluk, Avrupa
Hunları’na bağlanmıştır.
Attilla’nın ölümünden sonra zayıflayan devlete
Bizans devleti son vermiştir.
Avrupa Hunları, Avrupa’da kurulan ilk Türk
Devleti olduğu için diğer Türk boylarına yol
gösterici olmuştur.
Ayrıca Orta ve Doğu Avrupa’ya hakim olarak
Balkanların Germen Kavimleri tarafından
istilasına engel olmuştur.
Avrupa Hunları; Bulgarların ve Macarların
bugünkü topraklarına yerleşmesinde de etkili
olmuştur.
Avrupa Hunları Anadolu’ya ilk Türk
akınlarını yapan devlettir.
GÖKTÜRKLER
(552 - 658)
Orta Asya’da kurulan ikinci büyük Türk
devletidir.
Türk adını siyasi anlamda bir devlet adı olarak
kullanan ilk devlettir (ulusçu anlayış).
Göktürklerle ilgili ilk bilgiler Ergenekon
Destanı’na dayanmaktadır. Bu nedenle ilk
dönemlere ilişkin bilgiler net değildir.
Asya Avar Hakanlığı’na bağlı olarak yaşayan
Göktürkler Bumin Kağan önderliğinde bu
devlete karşı 552’de isyan etti. Avarları yıkarak
Ötüken merkezli olarak devlet kuruldu.
Bumin Kağan Orta Asya’daki dağınık göçebe
Türk boylarını tekrar bir bayrak altında
toplamıştır (Orta Asya Türk Siyasi Birliği
ikinci kez sağlanmıştır.).
Bumin Kağan ülkeyi ikiye ayırmış ve Batı’nın
yönetimini kardeşi İstemi Yabgu’ya vermiştir
(ilk kez İkili Teşkilat uygulanmıştır.).
En parlak dönem Mukan Kağan Dönemi’dir.
Bu dönemde İpek Yolu’na hakim olabilmek
amacıyla Bizans ve Sasani devletleriyle ittifak
kurulmuştur.
NOT: Bu ittifaklarla Bizans’la ilk diplomatik
ilişkiler bu dönemde başlamıştır.
I. Göktük Devleti 582’de Çin entrikaları
sonucu ikiye ayrılmıştır. 630’da Doğu, 658’de
Batı Göktürkler Çin hâkimiyetine girmiştir.
II. GÖKTÜRK DEVLETİ (KUTLUK)
(682 - 745)
682 yılında Kutluk Kağan tarafından Çin’e
karşı başlatılan bağımsızlık mücadelesi sonucu
Ötüken’de kurulmuştur.
Devlete “Kutluk”, kendisine de devleti
toparlayan, derleyen anlamına gelen “İlteriş”
ünvanı verilmiştir.
En parlak dönem Bilge Kağan ve Kültigin
kardeşler döneminde yaşanmıştır. Bu dönemde
devlet en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
Tonyukuk ise bu dönemin ünlü veziri ve genel
siyasi danışmanıdır.
Bilge Kağan Budizm’in benimsenmesi
önerisini sunar. Ancak Vezir Tonyukuk bu
dinin Türklerin ulusal kimliklerini bozacağı
endişesiyle bu öneriyi reddeder. Bu durum
hükümdarların yetkilerinin denetlebildiğini
göstermektedir.
Bilge Kağan’ın ölümünden sonra devlet çöküş
dönemine girmiş, Basmil, Karluk ve
Uygurların ayaklanması sonucu yıkılmıştır.
Göktürklerin Önemi:
Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlettir.
38 harfli kendilerine özgü bir alfabe
kullanmışlardır (İlk Türk Alfabesi).
Türkler arasında millet ve devlet olma bilinci
en üst düzeye bu devlet döneminde ulaşmıştır.
Türk boyları ikinci kez Göktürk hâkimiyetinde
bir bayrak altında toplanmıştır.
NOT: Bu özellikler Göktürklerin milliyetçi
(ulusçu) yönlerini ortaya koymaktadır.
Türk tarihinin bilinen en eski Türkçe yazılı
belgeleri olarak kabul edilen Göktürk (Orhun)
Kitabeleri Kutluk Devleti zamanında Bilge
Kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk adına
dikilmiştir.
Kitabelerin konusu; Türklerin siyasi
yaşantıları ve Türk hükümdarlarının halka karşı
sorumluluklarıdır (Sosyal Devlet anlayışı).
Yazılış amacı ise; geçmişte yapılan hataların
tekrarlanmamasıdır
kaynak : oguzhanhoca |