Şizofrenide fiziksel tedaviler
Şizofrenik bozuklukların tedavisinde kullanılabilen fiziksel tedaviler nelerdir? İşte cevapları.
PROF. DR. ORHAN DOĞAN, ŞİZOFRENİK BOZUKLUKLARI 500 SORU – 500 YANIT EL KİTABINDA ANLATTI…
SORU: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde kullanılabilen fiziksel tedaviler nelerdir?
YANIT: Fiziksel tedaviler insülin ve barbitürat koma tedavisi, EKT ve psikoşirür-jidir. İnsülin ve barbitürat koma tedavisi tehlikeli olduğu için kullanılmamaktadır.
sizofreni teshis tedavi Şizofrenide fiziksel tedavilerSORU: EKT şizofrenik bozuklukların tedavisinde yararlı mıdır?
YANIT: EKT uygun hastalar seçildiğinde şizofrenik bozuklukların tedavisinde yararlıdır. Giderek daha az kullanılmaktadır.
SORU: EKT hangi şizofreni belirtilerinde ve tiplerinde yararlıdır?
YANIT: EKT ajitasyon, eksitasyon, katatonik stupor, yememe, kendisine ve çevresine zarar verme davranışlarında yararlıdır. Genel olarak affektif belirtilerin egemen olduğu hastalarda daha iyi sonuç alınmaktadır. En çok yararlı olduğu tipler katatonik ve hebefrenik şizofrenidir.
SORU: EKT kaç kez ve hangi aralıklarla yapılmalıdır?
YANIT: EKT şizofreni hastalarında en az 7-8 kez yapılmalıdır, bu sayı hastanın kliniğine göre artabilir. Türkiye’de genellikle haftada üç kez uygulanır. Özellikle bilişsel yan etkileri azaltmak amacıyla, Avrupa’da genel eğilim haftada iki kezdir.
SORU: EKT’nin sağladığı yararlar nelerdir?
YANIT: EKT şizofreni hastalarının belirtilerini azaltır/yatıştırır, uyumunu artırır, ilaç tedavisine ve psikoterapiye hazırlar.
sizofreni teshis tedavi Şizofrenide fiziksel tedaviler
Prof. Dr. ORHAN DOĞAN
SORU: Şizofrenik bozuklukların tedavisinde psikoşirürjinin yeri nedir?
YANIT: Hiçbir tedavi yönteminden yararlanmayan hastalarda ve çok az ülkede uygulanmaktadır. Prefrontal lobotomi ya da transorbital lökotomi uygulanan hastalara uzun süreli uyumlandırma çalışmaları gerekir.
DAVRANIŞ TEDAVİLERİ
SORU: Şizofrenik bozukluklarda uygulanan davranış tedavileri nelerdir?
YANIT: Şizofreni hastalarının davranış tedavisinin planlanmasında hastaların yeteneklerinin, eksikliklerinin ve bozuk davranışlarının ne olduğu önemlidir. Bu gruptaki en önemli teknikler arasında jeton-marka kullanımı (token economy), toplumsal beceri eğitimi, aile tedavisi vardır.
SORU: Jeton-marka kullanımı nedir?
YANIT: Bu teknik edimsel (operant) koşullama ilkelerine göre ödül ve cezanın kullanılarak hastanın uyumsal davranışlarda bulunmasını amaçlar. Hastanın istediği maddelere, etkinliklere katılabilmesi için jeton kazanması gereklidir. Bunun için hastanın durumuna göre değiştirilmek istenen davranışlar kolaydan zora doğru belirlenir. Hasta uygun davranışları kazandıkça jeton kazanır. Bu jetonları istediği maddeleri (yiyecek gibi) almak, istediği etkinliklere (televizyon izlemek, oyun odasına katılmak gibi) katılmak için kullanır.
SORU: Jeton kullanımı tekniği en iyi hangi hastalarda uygulanabilir?
YANIT: Bu teknik tedavi ekibinin ödül ve ceza programlarını denetleyebileceği hastane kliniklerindeki, gündüz hastanelerindeki ya da yarı yol evlerindeki hastalarda uygulanabilir.
SORU: Toplumsal beceri eğitimi nedir?
YANIT: Şizofreni hastalarının belirtileri arasında çok az sayıda toplumsal davra-nışa sahip olma, yanıtta gecikme, ilişkilerde azlık, girişkenlikte yetersizlik, kendi-ni anlatamama vardır. Toplumsal beceri eğitimi, uygun toplumsal ortam yarat- mak için genellikle hasta gruplarıyla yürütülür, destekleyicidir, hastaya yararlıdır.
SORU: Toplumsal beceri eğitimi neleri kapsar?
YANIT: Bu eğitimde kazandırılmak istenen beceriler konuşmaya başlamayı, kendini anlatabilmeyi, dinleme becerilerini, girişkenliği, kendine bakımı kapsar. Ayrıca toplumsal davranışın yer, zaman ve sırasının uygunluğu da öğretilir.
SORU: Toplumsal beceri eğitiminde hangi araçlar kullanılır?
YANIT: Bu eğitimde hastanın ve başka insanların video kasetleri, rol oynama (role playing), ev ödevleri kullanılır.
SORU: Aile tedavisi nedir?
YANIT: Aile tedavisi, aile üyelerinin hastalığın gidişini etkilediği temeline daya-nır. Amacı salt hastanın yaşadığı stresi azaltmak değil, aile üyelerine şizofreni hastalarının toplum içinde ele alınmasına etkin olarak katılmalarını öğretmektir.
SORU: Bir şizofreni hastasının ailesinin yaşadığı sorunlar neler olabilir?
YANIT: Kronik hasta aileleri hastalarının ne durumda olduğunu, hastalığının nasıl gelişip sonuçlanacağını, ona karşı nasıl davranacaklarını bilememenin sıkıntısını yaşar. Bu nedenle, hastayla birlikte ailelerinin de ele alınması kaçınılmazdır. Aile üyeleri psikotik belirtilerden sıklıkla korkar. Aile tedavisi bir ailenin üyeleriyle yürütülebileceği gibi, birden çok aileyle de yürütülebilir.
SORU: Şizofreni hastalarının ailelerinin tedavisinin temel ögeleri nelerdir?
YANIT: Şizofreni hastalarının ailelerinin tedavisinde üç temel ögesi vardır: Eğitim, iletişim, problem çözme.
SORU: Eğitim ögesinin amacı ve özellikleri nelerdir?
YANIT: Eğitim ögesinin amacı, hastanın hastalığından dolayı ailenin suçluluk ve utanma duygusunu azaltmak, hastalık hakkında bilgilendirmektir. Şizofrenik bozuklukların genetik ve biyolojik temelleri konusunda aile üyelerinin eğitimi genellikle suçluluk duygularını azaltır, duygusal enerjilerini daha üretken biçim-de kullanmalarını sağlar. Ayrıca, aile üyeleri şizofrenik belirtilerin hastanın dene-timi dışında olduğunu da anlamalıdır. Bu eğitim hastanın ve ailesinin tedaviye uyumunu artırır. Aile üyeleri ev içindeki şizofrenik relapsları artırabilecek potan-siyel stresler hakkında bilgilendirilmelidir. EE ve stresli yaşam olaylarına ağırlık verilmelidir. Davranış tedavisinin ilkeleri de öğretilmelidir.
SORU: İletişim ögesinin özellikleri nelerdir?
YANIT: Birçok aile hasta ve tedavisiyle ilgili bilgileri anlamakla birlikte, değişik-likleri etkin biçimde yerine getirmek için gerekli olan iletişim becerilerine sahip değildir. Ailelerin iletişim eğitimi şizofreni hastalarının toplumsal beceri eğitimine benzer; tek farkı, aile üyelerinin işlevselliğinin genellikle hastadan daha yüksek düzeyde olmasıdır. Ailelerde eksik olan yaygın iletişim becerileri etkin dinleme, pozitif geribildirim alma ve verme, eleştiri alma ve yapma, istekte bulunma, duyguları konuşma ve girişkenliktir.
SORU: Problem çözme ögesinin özellikleri nelerdir?
YANIT: Ailelerde yaşanan stresin önemli bir kaynağı, sıklıkla hastalıktan ya da diğer etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan problemleri çözme yetersizliğidir. Bu öge aile tedavisinde de genel problem çözme sürecinin aşamaları gibidir. Prob-lem çözme becerisinin geliştirilmesi şizofreni relapsını önemli ölçüde azaltır.
SORU: Aile tedavisinin sonuçları nelerdir?
YANIT: Kontrollü aile tedavisi çalışmaları, relaps oranlarında belirgin azalma (beş kat daha az), daha yüksek tedaviye uyum oranı sağlamıştır.
PSİKOTERAPİLER
SORU: Şizofrenik bozuklukların psikoterapisinde neler önemlidir?
YANIT: Her hastanın kişilik özellikleri, yetiştirilme biçimi, sosyokültürel özellikle-ri, klinik belirtileri, kişilerarası ilişkileri, baş etme becerileri farklıdır. Bu nedenle her şizofreni hastasında psikoterapi planlanırken bunlar göz önüne alınmalıdır. Psikoterapötik ilişkinin temel özellikleri arasında güvenli, ilgili, önyargısız, dürüst, anlamaya yönelik, insancıl ve uzun süreli ilişki sayılabilir.
SORU: Şizofrenik bozuklukların psikoterapisinde amaçlar nelerdir?
YANIT: Psikoterapinin amaçları hastanın benlik gücünü artırmak, kimlik sorun-larını çözümlemek, içgörü (insight) kazandırmak, toplumsal yönden becerilerini kullanmasına ve yeni beceriler kazanmasına yardımcı olmak, uyumunu sağla-mak ve güçlendirmektir.
SORU: Şizofreni hastalarında hangi psikoterapi türleri/teknikleri yararlıdır?
YANIT: Şizofreni hastalarında destekleyici, psikodinamik yönelimli, içgörü yöne-limli psikoterapi uygulanabilmektedir. Bunlar bireysel psikoterapi ve grup tedavi-si biçiminde gerçekleştirilebilir.
SORU: Şizofreni hastalarında hangi psikoterapi türleri/teknikleri, analizler uygulanmamalıdır?
YANIT: Şizofreni hastalarında klasik psikanaliz ve teknikleri, narkoanaliz, hipno-analiz uygulanmamalıdır. Bunlar hastanın dağılmasına (dekompanse olmasına), belirtilerin alevlenmesine neden olabilir.
SORU: Şizofreni hastalarının psikoterapisi ne kadar sürdürülmelidir?
YANIT: Bu hastaların psikoterapisi için belirli bir süre öngörülmez. Ancak hasta-nın tanınıp anlaşılmasının, güvenli bir ilişki kurulmasının, benliğini güçlendir-menin, toplumsal uyumunu sağlamanın uzun süre alacağı akılda tutulmalıdır. Bu süreç kimi zaman yıllarca sürebilir.
SORU: Şizofreni hastalarının tedavisinde psikoterapi ne kadar etkindir?
YANIT: Psikoterapi tek başına şizofreni hastalarının tedavisinde etkin değildir. Ancak diğer tedavi yöntemlerinin etkili olabilmesi için tedaviye uyum gereklidir. Psikoterapi bu uyumun sağlanmasına temel hazırlar, hastanın ruhsal-toplumsal iyiliğine katkıda bulunur.
SORU: Bireysel psikoterapinin genel özellikleri nelerdir?
YANIT: Bireysel psikoterapide en önemli nokta, hastanın güvenli bir terapötik ilişki geliştirmesidir. Bu ilişki terapistin güvenilirliği, becerikliliği, hasta-terapist arasındaki duygusal uzaklığı gibi özelliklerden etkilenir. Hasta için en önemli nokta kabul edilmesidir. Bir şizofrenik hastası ile güvenli bir ilişki kurmak kolay değildir. Çünkü hem yakın insan ilişkisine gereksinme duyar, hem de yakınlıktan korkarak kaçar. Bu hastalarla ilişkide abartılı sıcaklık ya da dostluk gösterileri uygun değildir. Bireysel psikoterapi destekleyici, psikodinamik yönelimli, içgörü yönelimli ya da davranış yönelimli olabilir.
SORU: Grup tedavisinin genel özellikleri nelerdir?
YANIT: Grup tedavisi gerçek yaşam planları, problemler ve ilişkilerde odaklaşır. Toplumsal çekilmeyi azaltmada, gerçeği değerlendirmeyi ve birlik duygusunu artırmada, toplumsal ilişkileri geliştirmede yararlıdır. Gruplar destekleyici, davra-nış yönelimli, psikodinamik ya da içgörü yönelimli olabilir. Destekleyici olanlar yorumlayıcı olanlardan daha yararlıdır.