Yaban Mersini Nedir Nerede yetişir Faydaları Nelerdir ( Likapa )



Bazı bölgelerde likapa, ligarba, lifos, çela, kaskanaka gibi isimlerle de bilinen yaban mersini, ılıman iklimlere adapte olmuş üzümsü bir meyve türü.
Doğu Karadeniz bölgesinin yüksek rakımlı, fundalık ve ormanlık bölgelerinde birçok türü var. Ancak genellikle kuruyemişçilerde, Kanada'dan ithal edilmiş, koyu kırmızı renkte, kurutulmuş yaban mersini bulunuyor. Kilogram fiyatı 20 ile 35 lira arasında.

Bulmacalarda sıkça sorulmasından olsa gerek adını çok duyduğumuz yaban mersininin bir meyve türü olduğunu pek çoğumuz bilmeyiz. Bırakın bir meyve türü olduğunu, ne işe yarar, yenir mi, içilir mi bundan bile bihaberizdir. Eğer yaban mersinini tanımayanlardansanız çok şey kaçırdığınızı söyleyebiliriz. Şekerden mide rahatsızlıklarına kadar birçok hastalığa faydası olan bu meyvenin kullanım alanları oldukça geniş. Tatlı ve keklerden tutun da yoğurda kadar birçok yiyeceğin içine giriyor.

Nerelerde yetişir ve nasıl bulabilirsiniz?

Bazı bölgelerde likapa, ligarba, lifos, çela, kaskanaka gibi isimlerle de bilinen yaban mersini ılıman iklimlere adapte olmuş üzümsü bir meyve. Anavatanı kuzey yarımkürenin serin ve dağlık bölgeleri. Ülkemizde, Doğu Karadeniz'in yüksek rakımlı, fundalık ve ormanlık bölgelerinde birçok türü var. Ancak bizde çok fazla yetiştirilmiyor. Genellikle Kanada'dan ithal edilen, koyu kırmızı renkteki, kurutulmuş yaban mersinini kuruyemişçilerde bulmanız mümkün. Kilogram fiyatı 20 ile 35 lira arasında değişiyor. Yerli yaban mersini çekirdekli olmasına karşın, ithal edilenlerde çekirdek yok. Yirmi senedir kuruyemişçilik yapan Mahmut Dede, yabanmersini kurusunu en çok şeker hastalarının aldığını belirtiyor.

Memorial Hastanesi Beslenme ve Diyet bölümünden Dr. Yeşim Çelik, yaban mersininin insan sağlığı ve beslenmesi üzerine yararlı etkilerini gösteren birçok çalışma yapıldığını söylüyor. USDA Agriculture Research Service (ABD Tarımsal Araştırma Servisi)'in çalışmalarına göre yüksek derecede antioksidan kapasitesine sahip bu meyve, lif yönünden de bir hayli zengin. Bu sebeple tüketilen yağın bir miktarının emilmeden atılmasına yardımcı oluyor. Günde yenilebilecek bir bardak (145 gram) yaban mersininde, 21 gram karbonhidrat, 1 gram protein, 0,5 gram yağ, 19 miligram C vitamini, 145 IU A vitamini ve 85 kalori bulunuyor.

Yaban mersini nasıl tüketilmeli?

Yaban mersini, mevsiminde taze meyve olarak yenilir. Meyve suyu, meyve şurubu, reçel veya marmelatı da yapılabilir. Ezmeleri çeşitli pasta ve tatlılarda, kremalı bisküvilerde ve kremadan yapılan hamurumsu tatlıların ve gofretlerin üretilmesinde yaygın olarak kullanılıyor. Şurupları meyveli yoğurt üretiminde değerlendirilebilir. Ara öğünler dışında yoğurt ve süte katılarak da tüketilebilir.

Faydaları nelerdir?

Bağırsak metabolizmasını düzenler.

Mide bulantılarını, kramplarını ve ülseri önler.

Göz yorgunluğu, miyopluk, katarakt, şeker hastalığından kaynaklanan görme bozuklukları, gece körlüğü gibi göz rahatsızlıklarında oldukça etkili bir meyve.

Kadınlarda regli düzenleyici etkisi vardır.

Ağız, deri ve boşaltım sistemi enfeksiyonlarına karşı etkili.
Anti kanserojen ve antioksidan (damarlarda yağ birikimini engelleme) özelliğe sahip.

Yaban Mersini ve Faydaları

Yabanmersini tüketerek elde edeceğiniz faydalardan biraz bahsetmek istiyorum.
* Göz sağlığınızı korur, göz tansiyonunun düşürülmesine ve glokomdan korunmaya yardımıcı olur.
* Kalp damar hastalıklarına karşı koruyucudur.
* İshal durdurucu etki gösterir.

__________________
Yaman ALMAN

Likapa - Yaban Mersini Nedir?



Yaban Mersini (vaccinum myrtillus) ılıman iklimlere adapte olmuş bir üzümsü meyve türüdür. Anavatanı kuzey yarım kürenin serin ve dağlık bölgelerinde yetişen bircok türü vardır.

Genel olarak kuzey Avrupa, Amerika’daki Rocky dağları ve ülkemizde, Doğu Karadeniz bölgesinin rakımca yüksek olan fundalık ve ormanlık bölgelerinde yabani formda değişik tipleri bulunmaktadır.

Rize’de Likapa,Trabzon’da Ligarba, Lifos veya Trabzon Üzümü, Rize Pazar ilçesinde Kaskanaka, Rize Ardeşen İlçesinde Çera (Çela), Artvin’de Morsivit veya Mahabak, Giresun’da Çalı Çiçeği, diğer bölgelerde ise Ayı Üzümü, Çay Üzümü veya Çoban Üzümü olarak isimlendirilen ve literatürümüze Yaban Mersini olarak giren bu üzümsü meyve puslu veya parlak mavi rengi ile MAVİ ALTIN (blue gold) olarak nitelendirilmektedir. İngilizcesi Blueberry olarak bilinen yaban mersini Sağlık meyvesi olarak tanınmaktadır. Yaban Mersini özellikle 1906 yılındaAmerika’da başlatılan ıslah çalışmaları sonucu doğadaki yabani formlarına göre kültüre alınan çeşitlerin, özellikleri (meyve iriliği, tadı,olgunluğu v.s) daha üstün niteliklere sahip olduğu görülmüştür.
1879 tarihli Osmanlıca bir belgede, Rize’deki ormanlarda, kırlarda ve halkın bazılarının bahçelerinde bol miktarda keşfedilen bir tür çay ağacından bahsedilmektedir. Bu belgeye göre yöre halkı bu bitkiyi, emek ve akça sarfederek terbiye edip yapraklarını kilosu on mecidiye karşılığında satmaktadır. O zamanın hükümeti tarafından gümrük vergisi alınan bu çaya benzeyen bitkiden, ayrıca orman vergisi de alınmak istenmektedir. Rusya Hükümeti bu bitkiden vergi namına bir şey almadığından bu çayların kaçak olarak yurt dışına çıkacağından endişe duyulmaktadır. Trabzon valiliğinin yazısı üzerine Osmanlı Hükümeti bu bitkiden örnekler istiyor. Orman Bakanlığı’nın da kontrolünde olmak şartıyla bunun yararlı olup olmadığı araştırılıp ondan sonra tarımının yapılmasına ve yaygınlaştırılmasına teşebbüs edilmesi tavsiye olunmuştur.

Halen yeni çalışmalar Karadeniz Bölgesi’nde farklı rakımlara adaptasyonu ve mevcut çeşitlerin çoğaltılma imkanlarına yönelik çalışmalar tüm hızı ile devam etmekte ve bu çalışmalar TUBİTAK ile DPT tarafından desteklenmektedir.

19 Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Hüseyin Çelik şöyle diyor:

"Karadeniz, tarımsal açıdan mükemmel imkânlar sağlayabilecek potansiyele sahip. Yeni ürün çeşitleri önermeliyiz. Ben, bir akademisyen ve Karadeniz âşığı olarak, 1996 yılından bu yana yeni meyve türlerini tanıtmaya ve geliştirmeye çalışıyorum."

Dr. Hüseyin Çelik, önce Karadeniz′in ünlü kokulu kara üzümü ile ilgilenmiş. Örnekler toplamak için köylerde dolaşırken Rize, İkizdere Şimşirli köyünde, Köy Enstitülü emekli öğretmen Osman Yıldız ile tanışmış. Dr. Çelik anlatıyor:

"Osman Yıldız, yurtdışından getirdiği likapa fidanlarını yetiştirmek için uğraşıyormuş. Rize′de Likapa, Trabzon′da Ligarba, Rize Pazar′da Kaskanaka, Ardeşen′de Çera olarak isimlendirilen ve yabani meyveleri beğenilerek tüketilen likapa, yurtdışında ′blueberry′ adıyla çok yüksek fiyatla satılır. Bizde ise ticari olarak yetiştirilmiyor. İkizdereli Osman Yıldız, yurtdışında çok yüksek fiyatla satılan blueberry meyvesini görünce "Yahu bu bizim likapaya benziyor" diyerek fidanlarını getirip köyüne dikmiş. Osman Yıldız ve oğlu Osman Nuri Yıldız, 2.5 dönüm bahçesini bize verdi. Şimdi, burada likapa yetiştirme çalışmaları yapıyoruz. Projeyi DPT ve TÜBİTAK destekliyor."

Dr. Hüseyin Çelik, üzümsü meyveler denen meyve grubunda uzman. Bektaşi üzümü, frenk üzümü, kokulu kara üzüm, ahududu, böğürtlen gibi meyvelerin oluşturduğu bu grup, tüm dünyada büyük miktarlarda yetiştiriliyor ve tüketiliyor. Ancak her nedense ülkemizde yetiştirilmiyorlar. Dr. Çelik, bu grubun bir üyesi olan likapa hakkında şunları söylüyor:
"Geçen yıl deneme bahçesinde yetiştirdiğimiz 500 kilo likapa, Rizeli Üçel firması tarafından reçel olarak işlendi ve çok beğenildi. ABD′den ithal edilerek İstanbul′daki marketlerde satılan likapa meyvesinin 250 gramı 5 milyon liradan alıcı buluyor. Asitli topraklarda yetişen likapa için özellikle Rize ve Trabzon tam biçilmiş kaftan. Dünyadaki lüks ve pahalı meyvelerden biri olan likapa, ülkemizde de layık olduğu yeri çok yakında alacak. Rize Milletvekili İlyas Çakır′ın da desteklediği projemizle belki de 4 - 5 yıl sonra dünyaya likapa satar duruma geleceğiz. Ortalama olarak bir dönüm fındık bahçesinden 300 milyon lira, çay bahçesinden 675 milyon lira, böğürtlen - ahududu bahçesinden 3 milyar lira gelir elde edilebilirken, 2003 yılında 1 kg. yaban mersini 4 milyon liraya satıldı. Bir dönüm likapa bahçesinden 2 bin 500 kilo meyve alınır. Dolayısıyla elde edilen gelir 8 milyar liradan fazladır." (6)

Üçel Gıda Temsilcisi Harun ŞİMŞEK ise sektör olarak likapa bitkisine çok önem verdiklerini, likapanın reçel yapımında, pastacılıkta,çay, şarap,ilaç ve bir çok alanda kullanılmakla beraber üretimin yetersiz kaldığını kendilerinin sektör olarak şu anda 5 ton olan ürün kapasitesinin 50.000 tona çıkarılması durumunda dahi bu ürünü almaya hazır olduklarını, üretimin arttırılması durumunda likapada ihracat yolunun açılacağına ve bu konuda Avrupa’da söz sahibi olacağımızı belirtmiştir. (5)