Bir Matematik Dehası: Cahit ARF



Bir ülkenin gelişmesi, o ülkenin bilim ve sanat anlayışının gelişmesiyle mümkün olmaktadır. Hiç şüphesiz ki, bilim bu konuda çok önemli bir rol oynar. Cahit ARF isimli bilim adamı da ülkesinin gelişmesine, matematik alanında yaptığı üstün çalışmalarla büyük katkılarda bulunmuştur. Matematik dehası lakabı takılan Türk bilim adamına aynı zamanda Ordinaryüs unvanı da verilmiştir.

Cahit ARF, 11 Ekim 1910 tarihinde Selanik ilinde doğmuştur. Bu dönemde bu bölge, Osmanlı Devleti’nin elinde bulunuyordu. 1912 yılında ilk Balkan Savaşı çıktığında, ünlü matematikçi iki yaşındaydı. Osmanlı Devleti Balkan Savaşını kaybettiğinde ise Cahit ARF, ailesi ile birlikte İstanbul’a kaçmıştır. Arf, bu tarihten sonra İstanbul’da yaşamaya başlamıştır. Ünlü bilim adamını burada ilk olarak Beşiktaş Sultanisi, sonra da İstanbul Sultanisi’nde eğitim görmüştür. ARF bu yıllarda, okuldaki arkadaşlarıyla pek konuşmaz ve de dışarı çıkmazdı. Sınıf arkadaşlarıyla zaman geçirmemesi utangaçlığından, dışarı çıkmaması ise ailesinin yasağından kaynaklanmaktaydı.

Ünlü bilim adamı 9 yaşına bastığı zaman, ARF ailesi İstanbul’dan Ankara’ya taşındı. Bu taşınmadan kısa bir süre sonra da, İzmir’e taşınıldı. Tabi bu arada Cahit ARF, sürekli okul değiştirmek zorunda kalıyordu. Cahit ARF’ın matematik bilimine olan ilgisi, İzmir’deki okulunda daha da arttı. Bu ilginin artmasında ise, okulunda Cahit ARF’a öklit bağlantısıyla ilgili geometri soruları çözdüren hocasıydı. Hoca, onun matematik ilgisini bir nevi körüklemişti.


Takvimler 1926 yılını gösterdiğinde, ARF yaşamak için ailesi tarafından Fransa’daki amcasının yanına gönderildi. Burada ise, üç yıllık liseyi iki yılda bitirme başarısı göstermiştir. Bu noktada, Cahit ARF’ın matematik zekası ortaya çıkmıştır. ARF, okuduğu okulda matematik sınavında en yüksek notları almayı başararak okulu erken bitirme başarısı göstermiştir. Daha sonradan ARF, maddi nedenlerden dolayı ailesi tarafından İstanbul’a çağırılmıştır. Tabi ARF’ın Fransa macerası burada bitmemiştir. Ordinaryüs’e Türkiye’ye dönüşün ardından bir burs vasıtasıyla Paris yolu açılmıştır. Eğitimine Paris’te devam eden ARF, buradan iki sene sonra mezun olmuş ve doktorasını tamamlamıştır. Cahit ARF, kendisine kariyer olarak öğretmenlik yapmayı seçmiştir ve bu hedef uğruna Galatasaray Lisesi’nde öğretmenlik yapmaya başlamıştır.

Cahit ARF, yaptığı iş ne olursa olsun her zaman matematik ilgisini ve araştırmasını sürdürmeye devam etti. Ve bu hedef doğrultusunda, İstanbul Üniversitesi’nin Matematik Bölümüne öğretim üyesi olarak katıldı. ARF, burada matematik çalışmaları için daha uygun ortam bulmuş ve aştırmalarına üniversite çatısı altında devam etmiştir. Burada, bir matematik projesi üzerinde çalışmaya başlamış ve bu proje ARF’ı oldukça zorlamıştır. Başa çıkılamayan bu projenin temeli ise, lise yıllarına dayanmaktaydı.

ARF, lise yıllarında geometrik problemleri üzerine birtakım sorular sormaya başlamıştır. Bu sorular, geometri sorularında hangi soruların cetvelle çözülüp çözülemediği üzerineydi. Daha sonradan Galois teoremini öğrendi. Bu teoremi öğrendikten sonra, Galois cebir denklemlerinin listesini hazırlamaya karar verdi. Fakat kendisinin bu yapmak istediğini Jordan önceden yapmıştı ve bununla ilgili de bir kitap hazırlamıştı. Ama Jordan’ın hazırladığı bu kitapları okuyamadı. Ve ARF için bu konu artık bir projeye dönüştü. Başa çıkılamayan bir proje. Ve bu proje kapsamında Almanya’nın Göttingen bölgesine gitti. Burada Helmut Hasse danışman oldu ve Cahit ARF, doktora çalışmasında bulundu. Buradaki çalışmalarında Hasse-Arf teoremini geliştirdi ve bu projedeki çalışmasını sona erdirdi.

ARF, bu çalışmasının ardında İstanbul Üniversitesi’ne çalışmak için geri döndü. Başarılarından dolayı 1943 yılında profesörlük, 1955 yılında ise ordinaryüs profesörlük kavramları matematik dehasına verilmeye uygun görüldü.

Öğretmenlik sevgisi, onu 1963 yılında Robert Koleji’nde öğretmenlik yapmaya itti. Bir sene sonra ise buradan ayrılarak Amerika’da bir enstitüde çalıştı. 1967 yılında ise ARF’ın diğer üniversitesi Ankara’da bulunan ODTÜ oldu. Burada 3 sene çalıştıktan sonra emekli oldu. Emekli olmak, onu matematik ve bilim sevdasından vazgeçirememişti. Emekliliğinden hemen bir sene sonra TUBİTAK kuruldu ve bu kurumun kurulmasında çok önemli roller üstlendi. Ve bu kurumda yıllarca başkanlık yapmıştır.


Cahit ARF, matematik alanında olağanüstü katkı ve çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalar ise, her zaman önemsenerek ödülsüz bırakılmamıştır. KATÜ, ODTÜ ve İTÜ gibi teknik üniversitelerden aldığı doktora unvanları, başarılarının meyvesini aldığının kanıtlarıdır.

Matematik profesörü, hayatını adadığı matematikte en önemli çalışmalarını cebir ve sayılar teorisi alanında yapmıştır. Arf sabitleri denilen kavram da, sayılar teorisi alanındaki çalışmalarının bir meyvesidir. Almanya’da hazırlamış olduğu Hasee-Arf teoremi de, bir diğer önemli başarı meyvesidir. Bunların dışında uygulamalı matematik dalında yayımladığı birçok makaleyle matematik bilimine hizmet vermiştir.

Yaptığı çalışmalarla Ordinaryüs profesör unvanı alan Cahit ARF’ın hayatı, Türk Edebiyatının en önemli yazarlarından birisi olan Oğuz ATAY tarafından ‘’Bir Bilim Adamının Romanı’’ adıyla da kaleme alınmıştır. Bu ünlü bilim adamı, aynı zamanda Türk tarihindeki en önemli bilim adamlarından biri olmasını, Türk parası olan 10 TL’nin arka kısmına resmi konularak kanıtlamıştır. Bilim adamı, 1997 yılının son günlerinde kalp krizi geçirerek hayata gözlerini yummuştur.