YGS Biyoloji Hücre Bölünmeleri Konu Anlatımı

[Jade]

YGS Biyoloji Hücre Bölünmeleri Konu Anlatımı


Hücre Bölünmesi

Hücre belirli bir büyüklüğe ulaşınca bölünür.

Bölünmenin Sebepler:

1) Hacim Yüzey Oranı: Hücre büyürken yüzey metrekare, hacim ise metreküp kadar büyür. Hücre yüzeyini artırmak hacmini azaltmak için bölünür.

2) Çekirdek Sitoplazma Oranı: Sitoplazma miktarı belli bir miktarını üstüne çıkarsa hücre yönetilmez olur. Bu durumda çekirdek bölünme emrini vererek hücreyi yönetir.



3 Çeşit hücre bölünmesini anlatacaz. İlk olarak Mitoz sonra Amitoz ve son olarak da Mayoz Bölünme

Mitoz Bölünme:

n ,2n kromozomlu canlılarda, eşeyli ve eşeysiz üreyen canlılarda görünür.
Eşeysiz üreyen canlılarda üremeyi, eşeli üreyen canlılarda ise büyüme, gelişme, yıpranan kısımların onarımını sağlar.
Mitoz bölünmede bir hücreden iki yavru oluşur.
Oluşan hücrelerin kromozom sayısı değişmez.
Oluşan hücreler genetik olarak birbirlerinin ve ana hücrenin kopyasıdır.
Mitoz bölünmede genetik çeşitlilikolmaz.
Mitozda Tetrat, sinapsis, krosing-over olmaz.
Mitoz zigotla başlar ölümle biter.
Mitoz bölünmede kardeş kromotidler ayırılır.



Mitozun Evreleri:

İnterfaz (Hazırlık Evresi)

Mitoz bölünmenin gerçek evresi değildir. Bölünme için gerekli hazırlıkların yapıldığı evredir. Bu evrede;

DNA ve RNA iki katına çıkar.
Organeller iki katına çıkar.
ATP sentezi artar.
Protein sentezi gerçekleşir.



Profaz:

Kromatin ağı kısalıp kalınlaşarak ve kromozomları oluşturur. Sentrozom kendini eşler. Kutuplara çekilir. İğ ipliklerini oluşturur. Çekirdek zarı eriyerek kaybolur.E.R görünmez.
Metafaz:

Kromozomlar tam hücrenin ortasına dizilir. En belirgin oldukları evre bu evredir. İğ iplikleri sayesinde setromerlerinden ayrılırlar.
Anafaz:

İğ ipliklerine bağlanmış, komozomların hareketi belirgin bir hal alır.
Telofaz:

Kromozomlar interfaz evresinde olduğu gibi kromatin ağı şeklini almıştır. Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur. İğ iplikleri kaybolur. Sitoplazma bölünmesi başlar.
Sitokinez:

Hayvansal hücrelerde sitoplazma dışarıdan içeriye boğumlanarak bölünür. Bitkisel hücrelerde ise hücre zarının dışında çeper olduğundan hücre içeriden dışarıya doğru ara lamel (araplak) oluşturarak bölünür. Sitokinez Sitoplazma bölünmesidir.
Karyokinez:

Çekirdek bölünmesidir. Hücre bölünmesinde önce çekirdek sonra sitoplazma olur.
A Mitoz Bölünme

Basit yapılı canlılarda bölünürken sitoplazma ve çekirdek kaybolmaz.Bakteri, kanser hücreleri amiplerde görülür.

[Jade]

Mayoz Bölünme:

2n kromozomlu canlılarda ve eşey ana hücrelerinde görülür.
Mayozda bir hücreden 4 yavru hücre oluşur.
Mayozda; sperm, yumurta ve polen hücreleri oluşur.
Mayozda oluşan hücreler birbirleri ile ve ana hücreyle benzemezler.
Mayozda oluşan hücrelerin kromozom sayısı ana hücrenin yarısı kadardır.
Mayozda terat, sinopsin, krosing-over olayları görülür.
Mayız bölünme ergenlikle başlar. Kadınlarda menopoz ile erkeklerdeandropoz ile biter.
Mayoz-1 ve Mayoz-2 diye iki evrede gerçekleşir.
Çekirdek ve sitoplazma iki kez bölünür.
Çeşitliliğe neden olur.
Mayoz-1 de homolog kromozomlar Mayoz-2’de ise kardeş kromtidler ayrılır.



Mayozun Evreleri

İnterfaz:

DNA, RNA ve organel miktarı iki katına çıkar
Protein ve ATP sentezi olur.



Mayoz 1:

Profaz 1:

Kromatin ağı kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluştururlar.
Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.
Setrozom kendini eşler.
Kutuplara çekilir ve iğ iplikleri oluşur.
Homolog kromozomlar yan yana dizilir.( Homolog kromozomların yarısı anneden yarısı babandan gelen aynı karakter ile ilgili genlerdir). Yan yana gelen bu 4 kromotide tetrat denir.
Kardeş olmayan kromotidler birbirine yaklaşır ve birbirlerine sarılırlar. Bu olaya sinapsis denir.
Birbiri üzerine kurulmuş kromozomlar karşılıklı olarak parça değiştirir. Bu olaya ise krosing-over (Parça değişimi) denir. Krosin-overla beraber genler değiştirilmiş olur. Canlılar arasında genetik çeşitlilik sağlanır.
Metafaz 1:

Sentrioller kutuplara çekilmiş arlarında iğ iplikleri oluşmuş ve çekirdek zarı erişmiştir.
Birbiri ile bağlanmış kromozomlar ekvator düzlemi üzerinde sıralanmıştır.
Anafaz-1

Hücrenin ekvator düzleminde karşı karşıya duran homolog kromozomlar çiftleri, birbirinden ayrılarak kutuplara doğru çekilir.
Kardeş kromotidler ise kromozomun setromer bölgesinde birbirine bağlı olarak bölünür.
Mitoz bölünmenin Anafaz sefasında ise aynı kromozomların kardeş kromotitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilir.
Metafaz-1:

Homolog kromozomlar karşılıklı olarak hücrenin ekvator düzleminde toplanarak sentromer bölgesinden iğ ipliklerine tutunur.
Anafaz-1:

Homolog kromozom çiftleri birbirinden ayrılarak hücrenin zıt kutuplarına doğru çekilir, böylece oluşacak iki hücrenin genetik olarak birbirinden farklı yapıda olması sağlanır.
Telefaz-1:

Kutuplara çekilen kromozomların etrafında çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur. Telefaz-1 sonunda çekirdek bölünmesi tamamladığı için hücre iki çekirdekli olur.
Sitokinez-1:

Sitoplazma bölünmesi; çekirdek bölünmesi tamamlandığında sitoplazma bölünmesi gerçekleşir. Sitoplazma bölünmesinde, bitki hücrelerinde ara lamel oluşumu ile, hayvan hücrelerde ise boğumlanma ile bölünür. Bu olay sonucundan 2n kromozomlu hücrelerden n kromozomlu, genetik yapısı birebirinden farklı iki hücre oluşur.
Not:Sinapsis, tetrat oluşumu ve krosing-over sadece mayoz bölünmede Mayoz-1 de gerçekleşir.

Mayoz-2

Profaz-2

Çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur.Sentriyoller hayvan hücrelerinde iğ ipliklerini oluşturu. Bitki hücrelerinde iğ ipliklerini sitoplazmadaki enzimler oluşturur.
Metafaz-2

Kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde kardeş kromatitler kutuplara bakacak şekilde dizilir. Setromerler bölgelerinden iğ ipliklerini tutarlar.
Anafaz-2

İğ iplikleri kasılarak kormozomların kardeş kromotidlerin setromer bölglerinden ayrılır
Telofaz-2

Bu safhanın tamamlanmasıyla mayoz bölünme bitmiş olur. Profaz II evresinde kaybolan çekirdek zarı yeniden yapılır. Kromozomlar tekrar kromatin iplik haline dönüşür. Mayoz bölünmenin başlangıcında kaybolan çekirdekçikler tekrar ortaya çıkar.
Telofazın sonuna doğru sitoplazma bölünmesi başlar. Sitokinezin tamamlanmasıyla diploit (2n) kromozomlu eşey ana hücresinden haploit (n) kromozomlu dört hücre oluşmuş olur.

[Jade]

Spermatogenez:

Sperm ana hücrelerinde mayoz bölünme ile sperm hücresi oluşumuna denir. Oluşan spermlerin hepsi yumurta hücresini dölleyebilir. Sperm hücrelerinin kromozom formülü 22+X veya 22+Y dır.
Oogenez:

Yumurta ana hücrelerinde mayoz bölünme ile yumurta oluşumuna denir.4 yumurta hücresi oluşur. Bunların bir tanesi büyük bol sitoplazmalı ve döllenebilir. Geriye kalan 3 tanesi eriyerek kaybolur.Kromozom formülü 22+X dir