İpek Nasıl Elde Edilir?



İpek çok eski çağlardan beri insan giyiminde büyük payı olan bir maddedir. Bu maddenin işlenmesine dayanan endüstriye de, ipekçilik denir.

İpek ilkin Doğu’da bulunmuştur. Eski Türkler, Çinliler ipekçilikte çok ileriydiler. İpekçilik XV. yüzyılda yurdumuzda çok gelişti, XVI. yüzyıldan sonra, en yüksek derecesine ulaştı. Osmanlı imparatorluğu zamanında ülkemizin ipekçilik merkezi Bursa’ydı.

İpek ipekböceğinin kozasından elde edilir, ipekçiliğin koza yetiştirme, iplik çekme, dokumacılık gibi çeşitli işleri vardır.

Doğada bir koza görünümü
Böcekçinin, kozacının ilk işi böcek tohumlarından kurtçuklar çıkarmaktır, ipekböceği tohumlarının rengi sarıdır. Belli bir ısıda bırakılırlarsa, iki günde kızarıp çatlarlar. İçlerinden kara kara tırtılcıklar çıkar. Kozacı bunları ince dut yapraklarıyla besler. Böcek, verilen dut yaprağının cinsine göre, ufak, ya da iri koza yapar. Bunun için, tırtıllar iyi cins dut yaprağıyla beslenmelidir.

İpekböceği dut yapraklarını yedikçe, büyür. Ergin hale geldikten sonra da, kozasını örmeye başlar. Yetiştirici, böceğin rahatça koza örmesini sağlamak için, her tırtılı küçük bir hücreye koyar. Koza tamamlandıktan sonra, olduğu gibi bırakılacak olursa, böcek kelebek haline gelir, 2-3 hafta içinde de kozayı delip dışarı çıkar. Yetiştirici, bunu beklemeden, kozaları toplar; içlerindeki kurtçukları öldürmek için, ya sıcak suya atar, ya da kızgın buhara tutar. Koza, delindikten sonra, bir işe yaramaz, çünkü üzerindeki iplikler kesik kesik çıkar. Yalnız, gelecek yıla tohum almak üzere, birkaç koza ayrılıp saklanır.

Bundan sonra, kozalar, yumuşatma kazanlarında kaynatılarak, çözülmeye hazır hale getirilir. İpek telleri mancınık denen aletlerle sarılır. Sonra, gene özel aletlerle, masuralara aktarılır. Tarakların da yardımıyla, ipek ipliği bükülür. Ancak bu büküm döneminden geçtikten sonradır ki ipek iplik haline gelir. Artık dokumaya elverişli bir duruma gelmiştir.

İnsanlar ipekli kumaşlara öteden beri büyük değer vermişlerdir. Bugünkü bilginlerin incelemelerinden de, ipeklilerin sağlık bakımından yararlı kumaşlar olduğunu öğreniyoruz: Yün, ipek gibi hayvansal maddelerden yapılmış kumaşlarda vücuda terle yayılan zehirleri yok eden bir özellik vardır. Bunun için, yazın, naylon gibi yapay maddelerden yapılmış gömlekler yerine, ipekli, yünlü elbiseler giymek çok yararlıdır.