Ekonometri Nedir?



Sıklıkla duyulan, haberlerde adı geçen, gazetelerde okunan ancak derin manada toplum nezdinde bilgi eksikliği bulunan bir kavramdır ekonometri. Ekonomik kuramların, istatistiksel ve matematiksel yöntemler yardımı ile sınanmasını, aynı zamanda da ekonomi ile ilgili verilerin yorumlanmasını sağlayan bilim dalına, ekonometri ismi verilmiştir. Ekonometrik analizler ise, zaman içinde, teknolojinin de yardımı ile daha fonksiyonel ve kullanışlı hale gelmiştir.

Ekonometrinin doğuşu ise, istatistik bilimi ile birliktedir. İki bilim dalı, birbirlerini yoğurarak ve besleyerek ilerleme göstermiştir.


Etimolojik açıdan incelendiğinde, “ekonomik ölçüm” anlamına gelen bu kavram, Matematiksel İktisat, İstatistik ve Ekonomi Teorisi’nin bir birleşiminden meydana gelmiştir. Ekonomik teorilerin, çeşitli analizle sınanmasını sağlamaktadır. Buna örnek olarak, Ekonomi Teorisi’nin öngördüğü şekilde talep eğrisinin aşağı yönlü eğimli (negatif eğim de denmektedir) olup olmadığı, ekonometrik yöntemler ile test edilmektedir. Buradaki fark, Ekonomi Teorisi’nin eğim katsayısı hakkında kesin değer ile ilgili net bir yorumda bulunmaması; ancak ekonometri ile eğim katsayısının net değeri bulunmaya çalışılmaktadır. Daha net anlaşılması için, somut ifadeler ile anlatmak gerekirse, talep eğrisi örneğinde söz konusu olan bir malın fiyatında meydana gelen bir birimlik artışın, talep miktarında herhangi bir azalmaya neden olup olmadığı, azalma oluyorsa da belli bir aralıkta ve yaklaşık olarak ne kadar bir azalmaya yol açtığı, ekonometri bilim dalı sayesinde belirlenmekte olduğu söylenebilir.

Ekonometri bilim dalının en çok kullandığı tekniklerden biri, endüstri mühendisliği ve yöneticilik dallarında da detaylı şekilde anlatılan bir yöntem olan regresyon analizidir. Bu analiz mantığı, daha çok yöneylem araştırmaları konularında geçmektedir.

Ekonometrik çözümlemeler, temel olarak iki ana dalda incelenmektedir. Bunlardan ilki, zaman serisi analizidir. İkinci olan ise, yatay kesit analizidir.

Zaman Serisi Analizi; Belirlenen değişkenlerin, belli bir zaman aralığı üzerindeki değerlerini ve bu gösterilen değerlerin farklı değişkenler için birbirleriyle kıyaslanmaları ve karşılaştırılmasına prensibine ve mantığına dayanmaktadır.

Yatay Kesit Analizi; Tek bir zaman noktasında, farklı değişkenlerin incelenmesi prensibine dayanmaktadır.

Bu iki analizin tek bir örnek üzerinden anlatılması istenirse, şu durum iyi bir kıyas olacaktır;

Durum: 1990 ile 2000 yılları arasında yaşanan ekonomik büyüme ve istihdam arasındaki ilişki, yalnızca tek bir ülke adına incelendiğinde, bu analiz “zaman serisi analizi”; 1990 yılı baz alınarak, farklı ülkelerin istihdam ve ekonomik büyüme rakamları incelendiğinde ise bu analiz “yatay kesit analizi” isimlerini almaktadır.

Bu iki analizin kesişim noktası ise, zaman serilerinin ve yatay kesit verilerinin beraberce kullanıldığında ortaya çıkan “panel veri analizi” yöntemidir. Yine aynı örnek üzerinden gidildiğinde, bu analizin 1990 ile 2000 yılları arasında ve 20 farklı ülkenin istihdam ve ekonomik büyüme rakamları baz alınarak analiz gerçekleştirildiğinde, panel veri tekniklerinin kullanılmış olduğu görülecektir.