Kakmacılık Sanatı Nedir?



Taşın, tahtanın, madenin bazı bölümlerini oyup bu oyuklara daha kıymetli başka bir maddeden ya da madenden o yuvalar biçiminde gömmekle yapılan süsleme işlerine “kakma” denir.

Adi bir taşı oyarak içine mermer parçalarından şekiller gömmek, abanoz üstüne sedef parçaları, ceviz tahtası üstüne fildişi ya da kemik parçalarını yerleştirmek gibi işler kakmacılık sanatının en çok rastlanan örneklerindendir. Tahta, demir üstüne altın, gümüş parçaları gibi değerli madenler kakılarak yapılan gümüş, altın süs eşyalarının, bibloların üstüne değerli taşlar, mücevherler gömülerek yapılan kakmacılık eserleri vardır.

Kakmacılık en çok tabaka, çubuk, baston, biblo, bıçak, tüfek, çeşitli mobilyaların süslenmesinde kullanılan bir sanattır. Bu işle
süslenmiş eşyalara kakmada kullanılan maddeye göre “Gümüş Kakmalı“, “Altın Kakmalı“, “Sedef Kakmalı“, “Fildişi Kakmalı” gibi adlar verilir.

Kakmacılık sanatında Türkler çok ilerlemişlerdi. Eskiden Türkler’de bıçak, kılıç, kama, kalkan, tüfeklerin ve daha birçok silahların üzerine altın kakma ile süsler yapılır, yazılar yazılırdı. Kakmacılık, eski devirlerde bütün Müslüman uluslarında rağbet bulmuş bir sanattı.

Kakmacılığın bir de “tel kakma” denilen şekli vardır. Tel kakma en çok Şam’da ilerlemiş olduğundan bu sanata “Şam kakması” da denir. Kakmacılığın bu şekli ya pirinç ya da gümüş üstüne açılan yuvalara, altın, gümüş tel ve çubuklar kakarak yapılır. Eski devirlerde Şam’da böyle maden üzerine altın, gümüş kakma olarak çok güzel sanat eserleri yapılmıştır. Tel kakma, maden üzerine olduğu gibi tahtaya oyulan yivler içine değerli bir madenden teller çubuklar gömerek de yapılır.

“Kakma” tabiri, madeni bir levhanın arkasına ya bir mille ya bir kalıpla vurularak levhanın yüzüne kabartma süsler meydana getirerek yapılan işler için de kullanılmıştır. “Kakma ayna” “kakma tepsi” gibi. Yalnız bu çeşit işleri kakmacılık sanatı ile karıştırmamak gerekir çünkü iki iş arasında çok fark vardır. “Kakma” bazı maddelerin oyuklar içine sıkıca yerleştirilip kakılması ile yapılan işlerdir. Arkadan vurularak yapılan kabartma işlerine eskiden olduğu gibi “çarpma” demek daha doğrudur.

Kabartma işlerinin kalıba basılarak yapılmış olanlarına ise “çakma“; kalemle oyularak işlenmiş olanlarına da “çalma” denir.

Bunlardan başka bir de madeni bir levhanın yüzünde açılan yuvalara eritilmiş başka bir madde dökülerek yapılan kakma işi vardır. Bu sanata “savat” adı verilir. Savat, çarpma, çakma ve çalma sanatlarından farklı olarak kakmacılığın bir çeşididir. Kakma işleri genel olarak ucu keskin çelik bir kalemle “kakma kalemi” ile yapılır.

nkfu