Bağlama Nedir?


Türk Halk Müziği dediğimiz zaman ilk aklımıza gelen enstrüman bağlama olur her zaman. Bağlamanın nasıl ortaya çıktığını bilmek istiyorsak öncelikle bağlamanın atası olarak kabul edilen kopuzu incelemek gerekir. Çünkü kopuz, Türklerin bilinen en eski sazlarından birisidir. Yaklaşık 15 yüzyıl (1500 yıl) kopuz ismiyle anılan bu çalgı, bazı değişikliklerle Anadolu'da bağlama-saz ismini almıştır. Ama Sibirya ve Orta Asya Türkleri sayesinde kopuz aslını koruyarak günümüze kadar kullanılan bir çalgı olarak ulaşabildi.

Bağlama yapılan araştırmalara göre 12. yüzyıldan beri bilinegelen Türklere özgü, telli bir halk çalgısıdır. Eski Türk kültüründe kopuz çalıp insanlara öğütler veren bilge kişiler vardı ki bunlara "ozan" denilirdi. İlerleyen zamanlarda kopuzun adı saz/bağlama olmuş ve bu çalıp söyleyen ozanlara da saz şairi anlamına gelen "aşık" adı verilmeye başlanmıştır. Bağlamanın atası olan kopuz su kabağı üzerine hayvan derisi gerilerek ve kiriş denilen yerinden sapına doğru at kılından yapılma teller geçirilerek yapılırdı. Daha sonraları ise ağaçtan oyulan bir gövde ve üzerine tahta bir kapak eklenerek ve telleri metalden yapılmaya başlanan bağlamanın adının sapında yer alan bağlardan geldiği düşünülmektedir.

Günümüzde kullanılan standart bir bağlamanın tekne, göğüs kapağı, alt eşik, tel bağlama takozu, teller, perdeler, sap (klavye), üst eşit, akort burguları ve burguluk adı verilen bölümleri; meydan sazı, divan sazı, çöğür, aşık sazı ve bağlama adı verilen çeşitleri mevcuttur.

Bağlama en çok (gövdesi/teknesi) dut, gürgen, kestane, ardıç, karaağaç, ceviz ağaçlarından yapılmaktadır. Buna ek olarak sesi daha güzel elde etmek için üst kapağı ise köknar, çam ve ladin ağaçlarından tercih edilmektedir. Sap kısmı ise gürgen, akgürgen, ardıç veya ceviz gibi daha sert ağaçlardan tercih edilmektedir. Bağlamada 17 ile 24 arasında değişen sayılarda perde bulunmaktadır.Bağlamalara özelliğine göre 6-9 tel takılır. Bağlamanın tellerini çeşitli seslere göre ayarlama işlemine "düzen" adı verilir. Sap kısmında bulunan perdelere parmaklar yardımıyla basılarak ve gövde kısmında bulunan tellere ise mızrap adı verilen plastik veya ahşaptan yapılma bir araçlara dokunularak bağlamadan ses çıkarılır.