Enfarktüs nedir?

Kalp veya akciğer atardamarlarından birinin tıkanmasına denir. Kalp damarını besleyen atardamarın tıkanmasına «miyokard enfarktüsü» denir. Kalbin bir kısmı canlılığını kaybeder. Çok ağır bir hastalıktır. Tansiyon düşer. Hastalar her türlü yorgunluk ve üzüntüden uzak olmalıdırlar. Akciğer enfarktüsü bazı kalp hastalıklarından veya flebitten sonra olur. Bugünkü tedavi usulleri sayesinde birkaç gün içinde iyileştirilmesi mümkündür. Ancak, akciğer enfarktüsü, akciğer apsesi gibi başka hastalıklara yol açması bakımından tehlikeli sonuçlar verebilir.

En sık görülen sebebi atardamarların pıhtı veya damar sertliği neticesi tıkanması veya ileri derecede daralmasıdır. Damarın kasılarak daralması (spasm), ani kansızlık ve o bölgede kanama da diğer sebepler olarak sayılabilir. Enfarktüs hangi dokuda meydana gelmişse o dokunun adıyla anılır. kalp enfarktüsü (myokard enfarktüsü), beyin enfarktüsü, kemik enfarktüsü, barsak enfarkstüsü, akciğer enfarktüsü gibienfarktüs Enfarktüs tabiri yalnız başına veya kalp enfarktüsü olarak "kalp krizi" anlamında kullanılmaktadır.

Kalp enfarktüsü
Koroner trombozu, koroner tıkanması da denilen bu hastalık için en doğru tabir miyokard enfarktüsüdür. Koroner adı verilen atardamarlar kalbi besleyen, kalp kasma oksijen taşıyan hayati damarlardandır. Kalbin ön ve arka yüzünde dallanarak bir ağ meydana getirirler. Bu dallardan her hangi birinin tıkanması, miyokard denilen kalp kasının o daldan kanlanan bölgesinin oksijensiz kalmasına, dolayısıyla işleyemez hale gelmesine yol açar. Yan dallar kansız kalan bölgeyi besleyebilirse, ya da tıkanan yer yeniden açılabilirse tehlikeli sonuçlar önlenebilir. Kalp enfarktüsüne erkeklerde kadınlardan daha çok rastlanır. Bu, erkeklerin fikir ve beden işlerinin ağırlığına, hayat şartlarının güçlüğüne, dolayısiyle damar sertliği, tansiyon yüksekliği gibi hastalıkların onlarda daha çok görülmesine bağlı olsa gerektir.

Belirtileri
Başlangıçta kalp bölgesinde, göğüs kemiği arkasında, mide üstünde birden beliren şiddetli bir ağrı duyulur. Bu ya sıkıştırıcı bir ağrıdır, ya da bir ağırlık, basınç hissi verir. Bazan yalnız bir yerde kalır, bazan da sırta, boyna, kollara yayılır. Ağrıyla birlikte soğuk ter, solukluk, yüzde külrengine çalan bir morluk vardır. Bulantı, kusma da görülebilir. Hastada birkaç dakika, ya da birkaç saat içinde bir şok hali, dolaşım bozukluğu ortaya çıkar. Ağrı bazen o kadar şiddetlidir ki morfinle bile dindirilemez. Nabız çoğu vakit 100’den fazladır, son derece zayıflamıştır. Kan basıncı (tansiyon) düşer, hasta büyük bir sıkıntı içindedir.

Saydığımız belirtilerle hastaya kolayca teşhis konabilirse de teşhiste en büyük yardımcı elektrokardiyagramdır. Ayrıca, hastalığın gidişi, tedavisi sırasında da en iyi kontrol gene elektro ile yapılır. Enfarktüslü hastaların çoğu ilk 2-3 günü geçirince, kalp 2-3 hafta süren bir tamir devrine girer. Belirtiler sükunet bulur, harap olan doku kısmında yara izi kapanmaya başlar. Ağrı ya bütün bütün durmuş, ya da çok azalmıştır. Üç haftadan sonra hasta nekahat devrine girer, altıncı hafta sonunda ufak hareketlere müsaade edilebilecek kadar şifa elde edilir. Enfarktüste sonuç çok değişik olmakla birlikte hastaların çoğu (%80 kadar) iyileşir, birçoğu eski işlerine devam edebilir.

Tedavi
Hasta hiç hareket ettirilmeden yatırılmalıdır. İlk iş ağrıyı yatıştırmaktır. Şok hali ağırsa, hastada ileri derecede solunum güçlüğü varsa morfinden sakınılır. Ağrıdan sonra şokla savaşma gelir. Hasta, baş aşağıda, ayaklar yukarıda yatırılır. Vücuttan su kaybını önlemek için, hastayı fazla terletecek müdahaleler yapılmamalıdır. Mesela ayakları ısıtmak için sıcak su torbası koymak kanı çevreye çekmesi, hastayı, terletmesi bakımından zararlı olabilir.

Tansiyon düşmesine karşı da tedbirler alınır. Gerekirse kan nakli yapılır, ya da hazır plazmalar, serumlar verilir. Hastanın oksijen çadırına konması, maskeyle oksijen verilmesi çok faydalıdır. Yatak istirahati ortalama 6 hafta sürmelidir. Flebit olmaması için bacaklar hareket ettirilmelidir. Hasta 2 hafta sonra iskemlede oturabilir, odada yavaş yavaş dolaşabilir. Üç aydan önce işe başlamamalıdır.

Pehriz
İlk hafta süt, meyva suları, su, çay verilir. Bir hafta sonra pehriz yavaş yavaş bırakılır. Gaz yapmayan hafif yiyecekler günde 5 öğüne bölünerek verilmeli, mide birdenbire doldurulmamalıdır. Sigara yasak edilir. Uykusuzluk yapmıyorsa çay, kahve, hatta az miktarda alkol verilebilir. Ana hatlarını kısaca belirttiğimiz enfarktüs tedavisi bir meydan savaşının idaresi kadar önemlidir. Her an çıkabilecek yeni şartları karşılamak, ihtilatları önlemek ancak doktorun başından sonuna kadar hastayı takip etmesiyle mümkündür.

Böbrek enfarktüsü
Böbrek atardamarlarından birinin tromboz, ya da emboli sonucu tıkanmasıdır. Böbrek enfarktüsü daha çok emboliden dolayı olur. Hastalık, birden başlayan, kıvrandırıcı, bazen günlerce süren bel ağrılarıyla belirir. İdrar azalır, hatta kesilebilir, idrarda albümin, kan vardır. Büyük bir bölgeyi tutan iki yanlı olan tıkanmalar çok tehlikeli olabilir. Tedavi sebebe göre yapılır.

Akciğer enfarktüsü
Daha çok embolilerle meydana gelir. Vücudun başka kısımlarından gelen bir pıhtı birden akciğerin bir bölgesinde damar tıkanmasına, dokunun harap olmasına yol açar. Çoğunlukla ameliyatlardan sonra, ameliyat edilen yerden kopan bir pıhtının sebep olduğu bu şekil enfarktüsler tehlikeli durumlar yaratabilir. Akciğer enfarktüsü ani, şiddetli bir yan ağrısıyla başlar. Ağrı omuza doğru yayılır. Hastada şiddetli bir soluk darlığı görülür. Öksürük, kanlı balgam vardır. 37-38 derece kadar bir ateş olur. Enfarktüs yerinde dolaşım bazen açılır, bazen de harap olan doku kısmında bir yara izi belirir.

Dalak enfarktüsü
Trombozdan daha çok emboliden meydana gelir. Vakaların çoğu teşhis edilemez, özel bir tedavi yapılamadan geçip gidebilir. En çok görülen belirtiler, dalak bölgesi üzerinde ağrı, hassasiyet, mikroplu embolilerde titreme ve ateştir. Tedavi sebebe göre yapılır, gerekirse dalak çıkarılır.

Sözlükte "enfarktüs" ne demek?
1. Bir organda, bir atardamarın kan pıhtısı sonucu doku ölümü.