Forum Aski - Türkiye'nin En Eğlenceli Forumu

Katran Nedir?

katran, katran hakkında bilgiler, katran özellikleri

[Link'i Görebilmeniz İçin Kayıt Olunuz.! Kayıt OL]

Çeşitli kömürlerin kuru damıtılması ile elde edilen bir üründür. Koyu siyah renkte, fena kokuludur. Kömürün kuru ısıtılmasında 250° den sonra katran ayrılmaya başlar.
Bu işlem, biri yüksek, biri alçak sıcaklıkta olmak üzere, iki şekilde yapılır.
Yüksek sıcaklıkta yapılan damıtma 700° den yukarıda olur. Alçak sıcaklıktaki 500° de biter. Bu iki şekilde elde edilen katranların özellikleri aynı değildir. Yüksek sıcaklıkta elde edilen katranın içinde organik kimyada «aromatik bileşikler» denilen bileşikler bulunurken, alçak sıcaklıkta elde edilende organik kimyanın «alifatik» sınıfına ait bileşikler bulunur.
Yüksek sıcaklıkta elde edilen katran siyah renkli, özel kokulu, koyu bir sıvıdır. Özgül ağırlığı 1,1 – 1,2 arasındadır. İçindeki çeşitli bileşiklerin oranları tam ve kesin olarak gösterilemez. Bu oranlar kömürün cinsine, damıtma sıcaklığına, fırınların cinsine göre değişir. İçinde bulunan çeşitli bileşikler şunlardır: Su, hafif yağlar, anilin, çözücü benzeni, kreozot, ham naftalin, antrasen yağı, saf antrasen, zift, serbest karbon.
Bu katran eskiden tahtaların korunmasında, dam mukavvalarında, ısıtma yağı olarak kullanılırdı. Bugün katran çeşitli usullerle damıtılarak, içinde karışım halinde bulunan, ya da olay sırasında meydana gelen bileşikler elde edilir.
Katran bileşiklerinden elde edilen hafif yağların en önemlisi «benzen» dir. Bu maddeden «anilin» denilen boyalar, acıbadem yağı, «trotil» (TNT) denilen patlayıcı madde yapılır. Orta yağlardan en önemlisi naftalindir. Naftalin, böcek öldürücü olarak kullanıldığı gibi birçok boyalarda da işe yarar. Ağır yağların başında fenoller gelir. «Antrasen yağı» ndan da, boya yapımında kullanılan «antrasen antrakinos» çıkarılır.
Katranın damıtılmasında en son kalıntı zifttir. Ham katranda % 50-60 oranında bulunur. Siyah, ya kıvamlı, ya da cam gibi sert bir cisimdir. Zift yol yapımında asfalt yerine kullanılabilir. Bundan başka, çelik endüstrisinde bazı konverterler içine astar yapıştırmada, yalıtkan vernik, demir lâkaları, dam mukavvaları, kauçuk eşya yapımında kullanılır.
Taşkömür alçak sıcaklıkta damıtılırsa elde edilen katran yüksek sıcaklıkta damıtılandan başka bileşimdedir. İçindeki çeşitli bileşiklerin oranı kömürün cinsine göre değişir. İçinde koyu esmer renkte ince tabaka halinde kırmızı, parafin kristalleri bulunur. Özgül ağırlığı 0,95- 1,06 dır. Böyle bir katranın içinde bileşikler yaklaşık olarak şunlardır: Hafif yağlar, viskoz yağlar, parafin (katı), fenol ve asitler, reçine ve zift.
Bu katrandan hidrojenasyon ile suni benzin yapılır. Bir kısmı da dizel yakıtı olarak kullanılır. Parafin yağlarından makine yağı yapılır. Aşağıdaki cetvel 100 ton hafif yağ ve katrandan elde edilen ürünleri göstermektedir :
Oto benzini – 8 ton
Dizel yağı – 45 ton
Makine Yağı – 8 ton
Parafin – 13 ton
Gaz yağı – 16 ton
Zift – 10 ton