Dünyanın Kirlenme Nedenleri

Çevre kirlenmesi kavramının geniş birkapsa-mı vardır. En genel anlamda, başta insanlar olmak üzere lüm canlıların sağlıklarına kısa veya uzun bir sürede olumsuz yönde etki yapan, canlıların ekolojik dengesini bozan çevre değişiklikleri olarak tanımlanabilir. Hepsi birbiriyle bağlantılı olmasına rağmen çevre kirleticileri kirlettikleri çevrenin türüne göre biyolojik, kimyasal ve fiziksel kirletici etkenler olarak üçe ayrılabilirler.

1-Biyolojikkiıienme, çevrenin (su, hava, toprak) hastalık yapıcı mikroorganizmalarla bulaşmasını belirtir. Besinlerle bulaşan bağırsak parazitleri gibi mikroorganizmaların toprakta ve suda, damlacık yoluyla bulaşan tüberküloz etkeni gibi mikropların havada bulunması birer biyolojik kirlenme örnekleridir.

2-Kimyasal kirfenme'yi oluşturan etkenler tarım savaş ilaçlan (fosforlu insektisitler, DDT gibi pesüsüier), deterjanlar, sanayi atığı sıvı ve katı yakıt ürünleri (CO2, CO, SO2 asıllı sıvı ve katı parçacıklar, aeroseller vb.) ve eser halindeki Pb, Hg, Cdvb. gibi metallerdir.

3- Fiziksel kitienme'nin en Önemli öğesi, çevrenin radyoaktif maddelerle buluşmasıdır. Radyoaktif kirlilik tehdidi, nükleer enerjinin kullanım alanlarının artışıyla birlikte artmaktadır. Bir yerleşim yerindeki rahatsız edici boyutlara varan gürültü ve çevredeki ısı değişimine neden olan durumlar da (fabrikalardan, su soğutma kulelerinden, reaktörlerden oluşan sıcak suyun çevre sularına karışması sonucu doğal suların ısınması) fiziksel kirlenmeye yol açan etkenlerdir.

Çevre kirlenmesi, tarihin değişik dönemlerinde değişik ölçülerde görülmüş, fakat sanayileşme, kentleşme ve motorlu araç sayısında artma ile karakterize edilen günümüz toplumunda önceki dönemlerle karşılaştırılamayacak boyutlara ulaşmıştır. Çevre kirlenmesinin çözü tmesi gereken önemli bir sorun olarak görülmesi ise ancak II. Dünya Savaşı'm izleyen yıllarda olabilmiştir. Ondan önceki yıllarda çevre kirlenmesi İle ilgili sorunlar İçme ve kullanma suyu, insan atıkları, vektör kontrolü, besin saniiasyoıuı gibi biyolojik kirlenme konularıyla sınırlı kalmıştır. Günümüzde ise bir yandan teknolojik alanda, bir yandan da çevreye yönelik ilgide belirgin bir artış olmuş, fiziksel ve kimyasal kirlenme konuları daha çok önem kazanmıştır. Öyle ki, artık çevre kirliliğinden söz edildiğinde pestisiüerin, deterjanların, asit yağmurlarının, radyasyonun ve gürültünün olumsuz etkileri anlaşılmaktadır.

Önceki dönemden farklı olan yeni bir durum da II. Dünya Savaşı'ndan sonra çevre sorunlarının ekolojik biryaklaşmıla ele alınmasıdır. Örneğin bir sahili kirleten sanayi atıkları yalnızca sahillerin çevre sağlığına ve ekonomiye olumsuz etkileri yönünden değil, bölgedeki biyolojik dengenin bozulması yönünden de İncelenmektedir. İnsektisitlere direnç gösteren antropatlarda olduğu gibi, çevre kirleticiler türlerin biyolojik yapısında da değşıkiliklcr yaparak biyolojik dengeyi bozmaktadır. Özellikle aerosollerle atmosferdeki ozon tabakasının bozulmasının fiziksel çevrede de dengenin ortadan kalkmasına bağlı hayati önemde değişikliklerin olacağını düşündürmektedir.

Çevre kirlenmesine İlgi artışıyla birlikte konuyla İlgili kavramlar yaygınlık kazanmakta fakat belli yanlış anlamalar da ortaya çıkmaktan geri kalmamaktadır. Hava kirlenmesi bunlardan biridir. Bugün hava kirliliği, büyük kentlerdeki havanın kem yaşamındaki (fabrika, ısınma, motorlu taşıt vb.) kirleticilerle kirletilmesi anlamında kullanılmaktadır. Oysa örneğin atom bombası patlatılması, nükleer reaktör kazaları sonucunda oluşan radyasyon serpintileri ile kirlenme (radiation fall-out) da bir hava kirliliği türüdür.

Çevrenin niteliği, ekonomik sistem, ekonomik faaliyetlerin düzeyi ve kompozisyonu tarafından etkilenecektir. Çevre kirliliğinin niteliği ise çevreyi niteleyen etmenler tarafından belirlenecektir. Bu nedeni dünyanın çeşitli bölgelerinde ekonomik gelişmişlik düzeyine göre çevre kirliliği değişik özellikler göstermektedir. Teknolojik yönden geri kalmış bölgelerde biyolojik kirlenme, İleri bölgelerde ise fiziksel ve kimyasal kirlenme ön plana çıkmaktadır. Fakat nükleer kirlenme gibi bazı kirlenme türleri yeryüzündeki tüm yaşamı etkileyecek niteliktedir.

Çevre kirlenmesine ilginin artışı ulusal devletlerin önleme çabalarına, uluslararası örgütlenmelere, karşı çıkış hareketlerine neden olmakta, çevre kirliliği günümüz insanlığının en önemli sorunlarından biri olmayı sürdürmektedir.