Kuşlar Neden Elektrik Tellerinde Çarpılmaz

[Papatya]

Kuşlar Neden Elektrik Tellerinde Çarpılmaz

Nasıl ki iki nokta arasında su, arada yükseklik farkı varsa ve engel yoksa, yüksek olandan alçağa doğru akarsa, iki nokta arasında elektrik akımı da arada gerilim farkı varsa ve yalıtkan yoksa, gerilimi yüksek olan noktadan düşük olana doğru akar. Ve nasıl ki, yüksek bir noktadan alçak bir noktaya doğru akmakta olan suyun en fazla kısmı, aradaki en az engelle karşılaştığı, en kısa yoldan akarsa, iki nokta arasındaki elektrik akımının çoğu da en az dirençle karşılaştığı en kısa patikayı tercih eder. Elektrik akımının yönü, artı yüklerin yönü olarak kabul edilir. Katılarda, artı yüklü atomlar sabit kaldığından, akımı eksi yüklü elektronlar oluşturur ve alçak gerilimden yüksek gerilime (-‘den +’ya) doğru hareket eder, bir bakıma yokuş yukarı tırmanırlar. İki ucu arasına gerilim, yani içindeki yüklere elektrik kuvveti uygulanan, örneğin metal bir teldeki elektronların hareket hızı, saniyede birkaç yüz metre kadardır. Fakat sık sık atomlarla çarpışıp yön değiştirdiklerinden ve kuvvetin etkisiyle duraksayıp tekrar kalkıp yola koyulduklarından, ortalama net hareket hızı saatte ancak birkaç cm kadardır. Elektrik akımı, basınçlı bir borunun içinde hızla akan su gibi değil; sıkılan bir tüpte çok yavaş hareket eden yoğun, ağdalı bir macuna benzer. DC gerilimin yol açtığı doğru akım hep aynı yönde ilerler, AC gerilimin yol açtığı salınımlı akım ise, çok ağır bir tempoyla, ileri-geri yönde dans eder. Elektronların çarpışmalarda kinetik enerjilerinin bir kısmını atomlara aktarmaları nedeniyle gerilim yol boyunca, biraz düşer; direnç ne kadar yüksekse, o kadar fazla…

Şimdi, 1 milyon voltluk bir gerilim hattının üzerine bir kuşun konduğunu düşünelim. Kuşun iki ayağı arasında birkaç cm mesafe vardır. Telin bu uzunluğundaki, yani kuşun ayakları arasındaki gerilim düşüşü, birkaç milivolt kadardır. Bu kadarcık gerilim, kuşun vücudunda çok zayıf bir akım oluşturur; kuş bundan etkilenmez. Adeta, yüksek basınç altında suyla dolu bir borunun üzerine konmuş gibidir; farkında değildir. Halbuki ‘borunun yüzeyi’nde ufacık bir delik açılsa, fışkıran tazyikli suyla kuş da delinecek; yani kablodaki akım bir yolunu bulup, kuşun vücudundan geçerek alttaki toprağa akabilse, kuşumuz kavrulup ölecektir. Nitekim iletim hatlarını taşıyan direklerin bazılarından aşağıya ‘toprak hattı’ indirilir. Kuş eğer, bir ayağı gerilim taşıyan ‘faz hattı’ndayken, diğer ayağını ‘toprak hattı’na koyarsa, yerin sıfırı ile telin milyon voltluk gerilimi arasında köprü kurmuş olur ve iki ayağı arasındaki bu gerilim farkının vücudu üzerinden yol açtığı akım, kuşu anında kavurur. Ya da, sarkmış bir iletim hattının üstüne tünemişken, gagasını uzatıp, yerdeki eşine bir öpücük verecek olursa: Bum!.. Bu, ikisi için de ölümcül bir öpücük olur. Kısacası, tehlikeli olan, gerilim değil, gerilim farkıdır.

[Jineps]

Neden çarpılmadıklarını hep merak etmiştim, açıklayıcı bir yazı olmuş.
Teşekkürler.