Azonal Toprakların Oluşumu

Bu topraklar genellikle horizonu olmayan topraklardır. Eğimli sahalarda devam eden aşınma ve taşkın ovalarında sürekli birikme toprakların gelişmesini özellikle horizonlaşmasını engeller. Bu takıma giren başlıca büyük toprak grupları şöyledir:

Alüvyal topraklar: Akarsuların taşıdığı ince malzemelerin akarsuların yayıldığı alanlarda birikmesi ile oluşur. Sürekli olarak taşkına uğrayan alanlarda devamlı malzeme birikmesi, alüvyal malzemenin ayrışmasını ve toprak yüzeyinden yıkanan maddelerin altta birikmesini engeller. Böylece toprak katları görülmez.

Kolüvyal topraklar: Eğimli yamaçlar boyunca ayrışan çeşitli boyuttaki malzemenin dağların eteklerinde birikmesi ile oluşan kumlu, köşeli çakıllı birikintiye kolüvyal depo ve bunlar üzerinde oluşan toprağa da kolüvyal toprak denilir. Burada kolüvyal depo kalın olduğu için fizyolojik derinlik de fazladır, fakat su tutma kapasiteleri düşüktür. Bu topraklar, dağların eteklerinde yaygındır. Örneğin Toros Dağlarının eteklerinde fizyolojik derinliği çok fazla kolüvyal topraklar bulunur. Bozdağlar’ın kuzey ve Aydın Dağlarının güney eteklerinde çok kalın kolüvyal depolar yer alır. Özellikle Aydın Dağlarının güney eteklerindeki kumlu-çakıllı kolüvyal depo ve birikinti yelpazeleri üzerinde kaliteli incir yetiştirilir.

Litosoller (taşlı topraklar): Dağlık alanlardaki eğimli yamaçlar boyunca ayrışma mahsülü olan çeşitli boyuttaki malzemelerden kum ve mil boyutunda olanlar, kolaylıkla yüzeysel akıma geçen sular ve yağmur damlası erozyonu ile taşındıklarından geriye çoğunlukla iri malzeme kalır. Bu nedenle dağlık alanlardaki yamaçlarda taşlı olan topraklar baskın durumdadır. Ülkemizde bitki örtüsünün tahrip edildiği dağların yamaçlarında taşlı topraklar yaygındır.

Regosoller: Volkanlardan çıkan kum boyutundaki volkanik malzeme ile akarsuların oluşturduğu kumlu depolar veya yamaç eteklerinde kumlu kolüvyal depolar üzerindeki topraklara regosol denilir. Kumlu olan bu depolardan yağış suları kısa zamanda sızdığı için ayrışma pek fazla olmamaktadır. Bu nedenle kumlu depolar üzerinde topraklar son derece geç gelişmekte ve genellikle birkaç cm kalınlığında toprak oluşabilmektedir. İç Anadolu’da volkanik kumlar üzerinde regosollar çok yaygındır. Gevşek bir yapı gösteren bu topraklar, yumrulu bitki olan patatesin çok iyi yetişmesini ve yüksek verim alınmasını sağlar.