Noktalama işaretleri NOKTALAMA İŞARETLERİ 1)NOKTA (.): a)Tamamlanmış cümle sonlarında kullanılır: *Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım. *Beni sevmiyordun,bilirdim. b)Kısaltmalardan sonra kullanılır: * vb. *Prof. *Dr. *Cad. *Alm. *Ar. İng. c)Sıra gösteren rakamlardan sonra “-inci” eki yerine kullanılır. *Senin çocuk 1. sınıfta mı okuyor. *Dün 25. yaşıma bastım. d)Tarihlerin yazılışında gün,ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: *21.03.1978 *29.X.1925 e)Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: *Yarın 08.45’te gideceğim. 1)VIRGÜL (,): a)Yazıda sıralanan eş görevli sözcükler ya da söz gruplarını ayırmada kullanılır: *O kitabı aradım , buldum. *Fırat,Dicle önemli nehirlerimizdendir. *Çalıkuşu’nu ,Huzur’u ,İntibah’ı okudun mu? *Kitabı açtı ,birkaç sayfa çevirdi , yüksek sesle okumaya başladı. *Yakında yine bahar gelecek, ağaçlar çiçek açacak ,kediler damlara çıkacak. b)Anlama güç katmak için tekrarlanan sözler arasına konur: *Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha göğsüne bastı. *Akşam,yine akşam ,yine akşam c)Hitaplardan sonra kullanılır: *Sevgili Kızım, *Değerli Öğretmenim, * Saygıdeğer Müdürüm, d)Yüklemden uzak kalmış özneden sonra konur: *Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye önem vermiş bir şairimizdir. *İşte bu adam, Türkiye’yi pislikten kurtaracak tek adamdır. *Tatlılar,kalorisi fazla ;fakat vitamini az besinlerdir. e)Cümlede vurgulanmak istenen ögelerden sonra konur. *Yarın,buraya geleceksin ve bu işi çabucak bitireceksin. f)Anlam karışıklığına meydan vermemek için adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır: *Genç, adama ters ters baktı. *Hırsız, çocuğu kovaladı. *Yaralı, kadının yüzüne bakıyordu. *İhtiyar, adamın suratına tükürdü. g)Bazı cümlelerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: *Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma. *Siz de kazançlı çıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gönderin. ğ)Bir addan önce gelen zamirlerden sonra kullanılır: *O, şiiri niçin ezberlememiş? *O ,güzel günlerine yeniden dönebilse. *Bu, kadını bir daha görmemiş.*Şu ,bahçeye dikilecekmiş. h)Arasözlerin başında ve sonunda kullanılır. *Bu büyük komutanı, Atatürk’ü ,saygıyla anıyoruz. *Bu yöre, Sibirya ve çevresi,alabildiğine soğuktur. *Örnek olsun diye, örnek istemez ya, söylüyorum. *Bir kuş, bir çiçek, bir böcek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini çekiyordu. *Ben de Ankara’da, o güzelim başkentte, beş yıl kaldım. I)Yazıda tırnak içine alınmamış aktarma cümlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır: *Minareyi çalan kılıfını hazırlar, diyordu. *Artık sevmeyeceğim,dedi. i)Cümle başında kullanılan “evet,hayır,yok,yoo,peki,tamam,hayhay,olur, haydi,elbette…” gibi sözcüklerden sonra kullanılır: *Hayır, bu işi sevmedim. *Evet, yarın sınavsınız. *Yoo,işte bunu yapamam, dedi. 3.NOKTALI VİRGÜL( ; ): a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi içinde bağımsız cümlelerin arasında kullanılır. Bu tip cümleler birbirini açıklayan,güçlendiren ,biri diğerine örnek olan cümlelerdir.Bu kullanım özellikle atasözlerinde görülür. *Yer üst üste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı. *Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı. *Horoz ölür; gözü çöplükte kalır. *Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış b)Virgülle ayrılmış sözleri ya da söz gruplarını farklı sözlerden ya da söz gruplarından ayırmak için konur. *Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı çok seviyorum. *Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir. *Erkek çocuklara Ali,Murat,Serhat; kız çocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir. c)Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümleleri ayırmada kullanılır: *Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum. *At ölür, meydan kalır;yiğit ölür , şan kalır. *Kel ölür , sırma saçlı olur ; kör ölür , badem gözlü olur. d)Önceki cümleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,çünkü…” gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bağlaçlardan önce kullanılır: *Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi söyleyemem. *Köye sen git;ancak orada çok fazla kalma. *Kazanacağım ;çünkü çok çalışıyorum. NOT: Noktalı virgül, yukarıda sayılan bağlaçlardan önce kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir. *Bugün erken yatmalıyım;yarın sınav var. *İşinle ne kadar küçük olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur. *Sıkı giyinin ;dışarısı çok soğuk. e)Öğeler arasında anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: *Murat;Hasan ,Ali ve Osman’dan daha çalışkanmış. *Elma;armut,muz ve üzümden yararlıdır. f)Özneden sonra virgüllerle ayrılan eş görevli sözcükler varsa ,özne noktalı virgülle ayrılır. *1.yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili çok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen , güçlü bir şairdir. Not: Noktalı virgülden ve virgülden sonra gelen sözcükler – özel isim değil iseler- küçük harfle başlar.Diğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sözcükler büyük harfle başlar. 4.İKİ NOKTA( : ) : a)Bir cümle veya sözcükten sonra yapılacak açıklamalardan önce kullanılır. *Şimdi herkes ona şöyle sesleniyordu:Atmaca Kamil. *Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi çıkar kavgasıdır. *Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da özgürlüktür. b)Alıntı cümlelerden önce kullanılır. *Bu sanatçının romanla ilgili şu sözünü anmadan geçemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır.” *Hacı Bektaş-ı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol.” demiş. c)Öykü ve romanlarda konuşma çizgisinden önce kullanılır: *Süleyman Çavuş: —- Bırak açma o bahsi ,dedi . Kooperatif katibi kaşlarını çattı: —- Yoo, böyle deme Süleyman Çavuş. Not:İki noktadan sonra yapılacak açıklama bir cümle niteliğinde değilse küçük harfle başlar. *En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal… 5.KESME İŞARETİ( ’): a)Özel adlardan sonra gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır: *Yakup Kadri’nin Yaban’ı Kurtuluş Savaşı dönemini anlatır. b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır *KKTC’yi her alanda destekliyoruz. *Yarın ABD’ye gidecek. NOT:Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır. *kg’dan *PTT’ye NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz. * vb.leri *mad.si *Alm.dan *İng.yi c)Her türlü rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır. *36’nın ortak bölenleri nelerdir? *Sen 9’uncu sınıfta mı okuyorsun? UYARI: Özel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmaz.Yapım ekinden sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz. *Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil NOT:-ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz. *Dün Alilere gittim. *Sınıftaki Ali’ler ayağa kalksın. NOT:Özel adlar yerine kullanılan ‘o’ zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. *Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim? d)Bazı sözcüklerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: *Osmanlılarda kadı’nın önemli bir yeri vardır. *Pencereden kar’ı seyrediyorum. e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği düştüğünü göstermek için kullanılır: *N’apalım *N’eylersin *N’etsin *Vardı m’ola sevdiğim yurduna 6.SORU İŞARETİ(?): a)Soru bildiren cümle veya sözcüklerin sonunda kullanılır, cümle sözde soru cümlesi de olsa yani karşıdan bir cevap beklenmese de cümlenin sonuna soru işareti konur. *Türk edebiyatının ilk yazılı belgesi nedir? (cevap bekliyor:gerçek soru cümlesi) *Bu havada dışarı mı çıkılır? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi) *Böyle bir adama nasıl güvenirsin? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi) *Seni hiç sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi) *Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gerçek soru cümlesi) b)Kuşku duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez içinde konulur. *Kayıkçı Kul Mustafa (?-1658?) halk edebiyatımızın destan şairlerinden biridir. *Karacaoğlan’ın Güneydoğu Anadolu’da (?) yaşadığını söylüyor. UYARI: İçinde soru sözcüğü olsa bile , bir cümle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz. *Neden gittiğini bilmiyoruz. *Bana nasıl çalışacağımı söylemedin. 7.ÜNLEM(!): a)Şaşma , korku, kızma ,heyecan,sevinme… gibi duyguları dile getiren cümlelerin sonunda kullanılır: *Dur,bir yanlışlık yapmayalım! *Git başımdan seni görmek istemiyorum! *Eh, hayırlısı neyse o olsun! *Lanet olsun böylesi işe! *Böyle maç olmaz olsun! *Yaşasın ,sınavı kazanmışım! b)Küçümseme , yerme,alay etme amacıyla parantez içinde kullanılır: *Akla durgunluk verecek reklam kampanyalarıyla büyük(!) sanatçılar yaratılıyor. *Bu kasabada onun ne kadar akıllı(!) olduğunu bilmeyen mi var? 8.ÜÇ NOKTA(…): a)Herhangi bir nedenle bitmemiş ya da okuyucunun anlayışına bırakmak için bitirilmemiş cümlelerin sonuna konur. *Şu bahar yağmurları bir gelse… *Birdenbire karşımıza çıkıveren yeşillik denizi… *Karşı sahilde mor,fark olunmaz sisler altındaki dağlar,korular, beyaz yalılar…Bunları seyretmek bana huzur veriyor. b)Birtakım örnekler sayıldıktan sonra “vb” anlamında kullanılır: *Binanın tepesinden neler görünmüyordu ki:caddeler,sokaklar,evler,insanlar… *Bu köyün insanları konukseverdir,alçakgönüllüdür,iyidir… c)Söz arasında söylenmek istenmeyen sözler yerine kullanılır: *Şu … adamı gözüm görmese iyi olacak. *Kılavuzu karga olanın burnu b…tan çıkmaz. 9.TIRNAK İŞARETİ( “… ”): a)Aktarma söz ya da cümleler tırnak içinde gösterilebilir. *Sanatçının şu sözünü unutmamak gerekir:“Gerçek uygarlık insanın yüreğinde değilse hiçbir yerde yoktur.” b)Önemi belirtilmek istenen sözcükler , terimler tırnak içinde gösterilir. * “Bayrak” bir ulusun bağımsızlığını simgeler. *Günümüzün en önemli sorunlarından biri de “çevre kirliliği”dir. c)Yazıda geçen eser adları tırnak içine alınabilir: * “Çalıkuşu” Anadolu gerçeğinin tüm çıplaklığıyla anlatıldığı bir romandır. NOT:Tırnak içindeki söze ek gelirse tırnaktan sonra gelir, kesme işareti kullanılmaz. *Reşat Nuri Güntekin’in “Acımak”ını okumanızı tavsiye ediyorum. NOT:Tırnak içindeki cümlenin içinde bir tırnak daha kullanmak gerekirse ikinci tırnak tekli olur. * “Ahmet Mithat Efendi halkı eğitmek istediğinden:‘Sanat toplum içindir.’der.” 10.PARANTEZ(AYRAÇ) ( ): a)Cümle içindeki açıklamalar parantez içinde gösterilebilir: *Adana ve yöresi (Çukurova) ülkemizin pamuk ambarıdır. *Böyle sözcüklere (yansımalara) her dilde rastlanır. b)Bir sözcüğün eş anlamlısı parantez içinde verilebilir: *Türk Dil Kurumu yerbilim (jeoloji) ile ilgili terimleri bir kitapta toplamış. *Tezat (abartma) edebiyatta en çok kullanılan sanatlardan biridir. c)Bir kişiden söz edilirken doğum ve ölüm tarihleri parantez içine alınır: *Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974) teknik yönden kusursuz romanlar yazdı. d)Yabancı sözcüklerin okunuşu parantez içinde gösterilir: *Bacon (Beykın) denemeleriyle ün kazanmıştır. e)Tiyatro metinlerinde hareketleri anlatan bölümler parantez içinde gösterilir: *Adam—(Yerinden kalkar ,suratını asarak):Sen ne diyorsun beyefendi? NOT:Parantez içine alınan bölüm içinde tekrar parantez açılması gerekirse ilk önce köşeli parantez açılır ve sonra köşeli parantez kapatılır.Aradaki parantez normal olur. *Tasavvuf edebiyatının bu çok önemli sanatçısı[Yunus Emre(13.-14.yy)] yaşadığı dönemde evrenselliği yakalamıştır. 11.KISA ÇİZGİ(-): a)Bir olayın başlangıç ve bitiş tarihleri arasına konur. *Bu savaş 1859-1870 yılları arasında olmuştur. b)Birbiriyle ilgili ülke,şehir ya da kavramlar arasına konur. *Adana-Ceyhan arası kaç kilometre? *Türkiye-İran ilişkileri gelişiyor. c)Cümle içindeki arasözlerin ve aracümlelerin başında ve sonunda virgül,parantez kullanılabileceği gibi kısa çizgi de kullanılabilir. *Şiir ve romanla ilgili düşüncelerimi –sen de bilirsin ki- ona uzun uzun anlatmıştım. d)Cümle sonunda satıra sığmayan sözcüklerin bölünmesinde kullanılır. …………………………………………söyledik-lerimi unutma. e)Dilbilgisinde eklerden önce ve mastar halindeki fiillerden sonra kullanılır. * “Kulaklık” sözcüğündeki –lık yapım eki bir alet ismi yapmıştır. *Işık sözcüğü, ışı- fiilinden türemiştir. f)Osmanlıca tamlamalarda kullanılır. *Aslında Servet-i Fünun ve Fecr-i Ati dönemi ,edebiyatımızda yeni bir soluktur. 12.UZUN ÇİZGİ(—): Konuşma metinlerinde konuşmaların başında kullanılır. —-Bu kitabı okudun mu? —-Hayır okumadım. —-Okumanı tavsiye ederim ,çok güzel. |
Saat: 09:14 |
Telif Hakları vBulletin® Copyright ©2000 - 2024, ve
Jelsoft Enterprises Ltd.'e Aittir.