İndükleme Nedir?

[Ada]

İndükleme Nedir?

Fizikte bir devre içinde indükleme akımı etme olayına denir, eskiden tesir de denirdi. Elektrik motorları ve jeneratörleri bu sayede bulunabilmiştir. İndükleme akımı, kendini doğuran etkiye ters istikamettedir. Bu kanunu da Rus fizikçisi Lenz bulmuştur. Elektrik yüklü her cisim çevresinde bir elektrik alanı oluşturur. Yüksüz cisimlerde bu alandan etkilenirler.
Yüksüz bir cismin, atom çekirdeklerinden ve elektronlarından oluştuğunu söylemek gerek. Ortamda (+) yüklü bir cisim var ise yüksüz cisimdeki elektronlar bu (+) kutup tarafından çekilir. Diğer bölgede ise elektron noksanlığı veya (+) yük oluşur. İşte bu sayede polar olmayan (apolar) bir molekülde indüklenme yolu ile (-) ve (+) yük kutuplaşması sağlanır ve molekül indüklenmiş dipol momente sahip olur.
Magnetik indükleme

Bir cisim, indükleyici alan adını da alan bir magnetik alana yerleştirildi­ğinde magnetik durumu bir değişime uğrar: Cisim mıknatıslanmıştır. Bu in­dükleme yoluyla mıknatıslanma, de­mir. nikel, kobalt ve benzeri ferromagnetik cisimlerde çok belirgin olurken, paramagnetik ve diyamagnetik cisim­lerde çok zayıftır. Dolayısıyla, bu ci­simler magnetik cisimler olarak kabul edilmezler.
Bir magnetik alanın her noktasında B magnetik indüklenme vektörü, alana yerleştirilen mıknatıslı bir iğneyle ay­nı doğrultu ve yöne sahiptir. Uluslar­arası sistemde, magnetik indükleme birimi tesladır (simgesi T).
Elektomagnetik indükleme

Bir devredeki akı değişiminin yol aç­tığı bu olay, indüklenmiş akım adını alan geçici bir akımın oluşmasıyla ortaya çıkar. Bu akıma, d? akı değişi­miyle doğru ve bu değişim süresiyle ters orantılı olan bir indüklenmiş elek­tromotor kuvveti denk düşer: e = – d?/dt (Lenz yasası).
Akı değişimi, devredeki akımın şidde­tinde oluşan bir değişimle sağlandı­ğında, bir özindükleme söz konusudur. Bu özellik, bir özindükleme katsayısıy­la va da L indüktansıyla nitelendiri­lir: L =d?/dI (dI akı değişimine yol açan akım şiddeti değişimidir). Bu L indüktansmın birimi henrydir. Sözgelimi, uzunluğu 1, ortalama kesi­ti S olan, N tane sarım içeren ve ge­çirgenliği µ olan bir ortamda bulunan bir solenoit için L =µ.N2S/1 olur.
Bobin akımı değiştiğinde, akı da deği­şir ve bu akı değişimi bir elektromo­tor özindüklenme kuvvetinin ortaya çıkmasına yol açar. Bu elektromotor kuvvet (e.m.k.) akımın değişimini en­geller ve e = – L ^ değerinde­dir. Devrenin açılmasında, açma sü­resi ne kadar kısa olursa, e.m.k. o ka­dar büyür; genellikle de, birbirinden aynlan temas noktaları arasındaki havayı iyonlaştırmaya yetecek değer­dedir.
Böylece, akım, bu noktalar ara­sındaki boşluğu aşar ve özellikle, ke­siciler, dinamolar, motorlar ve yalıt­kanlarda oldukça büyük zararlara yol açabilen bir kesilme arkı oluşturur. Bunu önlemek için, kesicilerde ani bir kesilmeye yol açan yaylar kullanıl­makta ya da bağlantı uçları arasına bir kondansatör yerleştirilmektedir.
İndüklemenin kullanım alanları

Hemen hemen bütün elektrikli maki­nelerde bir indükleme olayı söz konu­sudur. Elektrostatik makineler, elek­triksel indüklemenin uygulamasıdır. Motorlarda, şiddetli magnetik alanlar elde etmek için, magnetik indükleme olayından yararlanılır. Bu, indükleyici bobinler yardımıyla mıknatıslanan ferromagnetik çekirdekler tarafından sağlanır. Elektromekanik üreteçlerde (dalgalı akım ve doğru akım üreteçle­ri) ve dönüştürücülerde (transforma­tör) elektrik enerjisi, elektromagnetik indüklemeyle elde edilmektedir.
Foucault akımlarıyla frenlemede de bu ilkeden yararlanılır. Metal bir küt­le, değişken bir magnetik alana yer­leştirildiğinde, içlerinde Foucault akımlan adı verilen akımların indük- lendiği pek çok elektrik devresi özel­liği gösterir. Aynı sonuç, metal kütle­nin sabit bir magnetik alanda yer de­ğiştirmesi halinde de elde edilir. Bu durumda, disk içinde elektrik enerji­sinin üretilmesi, magnetik enerjinin soğurulmasmdan kaynaklanır; bir başka deyişle, diskin frenlenmesine neden olur.
Verimin düşmesine yol aç­tığı için çoğu makine için engelleyici nitelikte olan Foucault akımlarının bu­rada büyük yararı vardır: Hızın yük­sekliği oranında sert fren yapılması­nı sağlarlar. Bu ilkeye göre çalışan düzenlerden ağır taşıtlarda yararla­nılmaktadır: bunlara, genellikle elek­trikli yavaşlatıcılar adı verilir.
Sözlükte "indükleme" ne demek?


1. Tümevarım, indüksiyon.