Fotoğrafçılıkta Işık

[KaBuS]

Fotoğrafçılıkta Işık

Fotoğrafın hammaddesi ışıktır. Işık olmadan fotoğraf olmaz. Bu nedenle fotoğrafı anlamak için, önce ışığı ve görme mekanizmasını anlamak gerekir.

Işık, “foton” isimli küçük parçacıklardan oluşur. Bir odaya girip ışığı yaktığınızda, ya da dışarıda güneş parlarken, odanın lambasındaki ampulden, ya da güneşten çok sayıda (ama gerçekten çok çok fazla sayıda J) foton çıkarak etrafımızdaki cisimlere ulaşır. Cisimler üzerlerine düşen fotonların bir kısmını emer, bir kısmını da yansıtır. Yansıyan bu fotonlar gözümüze geldiği zaman o cisimleri görmüş oluruz.



Fotonların cisimlerden yansıyıp gözümüze gelmesinin iki önemli sonucu vardır. Bunlar “ton” ve “renk”tir.


Ton (ya da Gri Ton)

Bir cisimden gözümüze ne kadar çok ışık (yani foton) geliyorsa, o cismi o kadar aydınlık görürüz, aynı şekilde ne kadar az ışık geliyorsa, o kadar karanlık görürüz. Yani fotonlar cisimlerin aydınlık ya da karanlık görünmesini sağlar. Her cisim, üzerine düşen ışığın farklı bir yüzdesini yansıtır. Bu yüzden aynı ışık altında cisimler farklı tonlarda görünler. Fotoğrafçılıkta cismin yansıttığı ışığın yüzde olarak ifadesine “cismin gri tonu” denir.





Ton, fotoğrafçılıkta çok önemlidir. Renkli filmler çıkmadan önce, fotoğraflar sadece tonlardan oluşuyordu. Günümüzde de, siyah beyaz fotoğraf çekmeyi tercih eden tüm fotoğrafçılar, fotoğraflarında sadece tonları gösterirler. Bu yüzden bir fotoğrafçı, istediği fotoğrafları çekmek için ton kavramını mutlaka çok iyi anlamalıdır.

Cisimlerin tonları tüm yüzeylerinde aynı olmaz. Yukarıdaki şekilde, küp şeklindeki cisimlerin bazı yüzeyleri farklı miktarda ışık yansıtır ve farklı tonda görünür. Örneğin gölgede kalan yüzeyden az ışık gelmesi gibi. Bu durum cisimlerin şekillerini, boyutlarını ve derinliklerini algılamamızı sağlar.

Dünyada üzerine gelen tüm ışığı yansıtan (yani %100 gri tona sahip) veya üzerine gelen tüm ışığı emen cisimler bulunmaz (yani %0 gri tona sahip). Dünya üzerinde gördüğümüz tüm cisimler mutlaka ışığın bir bölümünü emer, kalanını yansıtır. Çevrenizdeki cisimlere bakarak ışığı nasıl yansıttıklarını gözleyebilirsiniz.

Renk
“Gri ton” terimi, cismin rengiyle ilgili değildir, sadece cismin, üzerine düşen ışığın ne kadarını yansıttığını gösterir. Yansıyan ışığın rengiyle ilgili bir fikir vermez. Yani %20 gri tona sahip bir cisim mavi de olabilir, kırmızı da. Aşağıda farklı tonlarda, ama aynı renge sahip cisimleri görebilirsiniz.



“Renk” ve “Ton” birbirinden bağımsız özelliklerdir. Cisim çok az ışık yansıtıyorsa, koyu görünür, rengi de kırmızıysa, “koyu kırmızı” görünür. Aynı tona sahip başka bir cisim maviyse o zaman o da “koyu mavi” görünür. “Ton” kavramı günlük hayatımızda daha çok aynı rengin açıklık ve koyuluklarını anlatmak için kullanılır. Ancak çevremizde renkleri farklı, tonları aynı olan cisimler de vardır. Örneğin beyaz insan teni ortalama %18 gri tonuna sahiptir, yani üzerine düşen ışığın %18’ini yansıtır. Aynı şekilde, sağlıklı yeşil bitkilerin yaprakları da, %18 gri tonuna sahiptir. Masmavi gökyüzü de, %18 gri tonundadır. Bu üç cisim farklı renklerde olmasına rağmen, ışığı aynı oranda geri yansıtırlar.



Eğer yukarıda gördüğünüz cisimlerin siyah beyaz fotoğrafını çekerseniz, bütün cisimler aşağıdaki gibi görünecektir.



İnsan gözündeki görmeyi sağlayan sinir hücreleri iki çeşittir, bunlar koni ve çubuk hücreleri adını alır. Çubuk hücreleri sadece cisimlerin tonlarını, koni hücreleri de sadece renklerini algılar. Çubuk hücreleri sayıca koni hücrelere göre çok fazladır ve daha hassastır. Bu nedenle ışık azaldığı zaman alaca karanlıkta renkleri göremeyiz, sadece tonları görmeye başlarız.

Fotoğraf makinasında da tonlar ve renkler farklı ayarlarla değiştirilir. Bazı ayarlar sadece renkleri değiştirir, bazıları da renkleri etkilemez, sadece fotoğrafın tonlarını, yani daha aydınlık ya da daha karanlık görünmesini sağlar. Bu ayarları ilerleyen sayfalarda göreceğiz.

Fotoğraf işleme programları da tonlarla renkleri birbirinden bağımsız işler. Bazı ayarlar sadece tonları değiştirirken, bazıları da fotoğrafın aydınlığına etki etmez, yalnızca renklerini değiştirir.

Görüldüğü gibi “ton” ve “renk” kavramları günlük hayatımızda her zaman olan ve fotoğraf çekmek için iyi anlamamız gereken kavramlardır.