Yozgat Yöresi Düğün Geleneği



YOZGAT NİŞAN VE DÜĞÜNLERİNDE GELENEKLER:
KIZ ARAMA VE KIZ BEĞENME:
Evlilikler görücü usulü veya gençlerin karşılıklı anlaşması şeklinde olur. Her iki durumda da evlenecek kız ve erkeğin rızası ön koşuldur. Beşik kertmesi gibi evlilikler çok az olarak bazı köylerimizde eskiden var idi. Akraba evlilikleri az olmakla birlikte vardır. Görücü usulü ile evlenmelerde oğlan tarafı kadınları bazen köy köy bazen mahalle mahalle önceden sorarak kız bakmaya giderler. Kız tarafı durumu anlar ona göre davranır. Kız bakmaya gidenler evin temizliğine kızın davranışlarına dikkat ederler. Bazen oturulan minderin veya sedirin altının temiz olup olmadığına dikkat ederler. Kızın geçeceği yere bir eşya bırakırlar ve kızın o eşyayı alıp almadığına bakarlar. Kız beğenilirse "Biz bir daha geleceğiz" diyerek giderler.

GELİN ALMA VEYA GELİN ÇIKARMA:
Düğünler genellikle köylerde güzün il merkezinde yazın yapılır. Evlenmedik kız veya erkekten su isteyen bir büyüklerin söylediği "Su gibi ömrün uzun düğünün güzün olsun." bir de deyim mevcuttur. Düğünler Perşembe veya Cuma günü başlar Pazar biter. Bazen de gelin Perşembe günleri indirilir. Gelin evden çıkarılırken kırmızı bir kuşak beline bağlanır. Kuşağı kızın erkek kardeşi yoksa babası ya da dayısı bağlar. Buna kuşak bağlama denir. Gelin kız evinden baş yenge tarafından kızın anne veya babasından teslim alınır ve arabaya bindirilir. Gelinlik Pazar günü sabah oğlan ve kız tarafının genç kızlarınca giydirilir. Gelinlik giydirilirken gelin kuvvetli olsun diye bakır bir tepsiye oturtturulur. Gelinlik ve duvak kızın başının etrafında 3 defa döndürülür dua okunarak giydirilir. Gelinlik giyildikten sonra sağdıç gelini ve kız tarafının genç kızlarını kuaföre götürür.

ÇEYİZ ASMA:
Düğünden 15 gün önce kız evi ve kız tarafından yapılmış olan el işleri kız evinde serilir. Bir hafta kadar eşyalar evde komşular akrabalar ve oğlan tarafınca görülür. Buna çeyiz asma denilir. Gelin çeyizi oğlan tarafına gönderildiğinde çeyiz arabasının etrafında gelinin bir akrabası bir kadınla gelin çeyiz arabasının etrafını 3 defa dolaşır ve elindeki aynaya "Ayna sen güzelsin benim bahtım senden güzeldir." der.

ÇEYİZ YAZMA:
Gelin çıkarılacağı sabah veya 1 gün öncesi akşam kız ve erkek tarafının erkekleri düğün odasında toplanır. Kız için hazırlanmış çeyiz eşyasının listesi tek tek çıkarılarak günün fiyatları üzerinden değerlendirme yapılır ve her eşyanın fiyatı yazılır. Çeyiz listesi 2 nüsha olarak hazırlanır. Kız tarafından baba oğlan tarafından damat imzalar ve mahalle muhtarı tarafından onaylanarak 1 nüsha kız tarafına 1 nüsha damada verilir. Çeyiz yazılırken Kur'an-ı Kerim'e fiyat verilmez. Çünkü Kur'an-ı Kerim maddi değerle ölçülemez. En sona ayna veya süpürge yazılır. Değeri çoğu zaman 1 Lira olarak tespit edilir. Çünkü çeyiz senedindeki rakamların sonunun 1 olması esastır. Çeyiz arabaya konacağı zaman kız tarafından birisi çeyiz sandığının üzerine "Sandığın anahtarı kayboldu." veya "Sandık açılmıyor." diyerek oturur ve oğlan tarafından bahşiş alır.

KEKİL VE KINA:
Perşembe günü mani ve ilahilerle gelinin kekili kesilir. Cuma günü geline kına yakılır ve kurulan yeni yuvanın bereketli olması için gelinin avucuna para altın veya buğday konur. Cuma günü kına gecesi yapılır. Kına gecesi bittikten ve misafirler dağıldıktan sonra gelinin çok yakınları tarafından ayağına kına yakılır. Ayağa kına yakıldıktan sonra kısmetleri açılsın diye kızın ayakkabısının altına bekar arkadaşlarının isimleri yazılır.

GELİN VE DAMAT HAMAMI:
Gelin genellikle il ve ilçe merkezlerinde erkek ve kız tarafının genç kızları ile kadınlar hamamına götürülür. Hamamda çeşitli yiyecekler yenir tef çalınır oyunlar oynanır. Damat hamamı ise gelin getirildikten bir müddet sonra arkadaşları tarafından erkekler hamamına götürülür. Hamam masraflarını sağdıç karşılar. Yemekler yenir oyunlar oynanır. Sağdıç elinden geldiği kadar damadı arkadaşlarının şakalarından korumaya çalışır. Ayrıca damadın tarafından kaçırılmaması için tedbirler alır. Şayet damat kaçırılacak olursa cezasını para ve hediye olarak sağdıç karşılamak zorundadır.

DÜĞÜNLERDE BAYRAK:
Düğün Perşembe günleri bayrak kaldırma ile başlar. Uzunca bir direğe "T" şeklinde bir ağaç çakılır. Bu ağacın bir ucuna kırmızı bir ucuna yeşil ipek bez bağlanır. Bezlerin üst kısmına elma veya soğan takılır. Yeşil bez damadı al bez gelini temsil eder. Buna düğün bayrağı denir. Önce davul-zurna çalmaya başlar ve gençler halay çekerler. Daha sonra imam ve yetişkinler dua ederek oğlan evine her yerden görünecek şekilde bayrağı dikerler. Buna bayrak kaldırma denir. Dikilen bayrağın ucundaki elma veya soğanlar çocuklar veya gençler tarafından taşla düşürülür. Gelin oğlan evine inince de dikilen bayrak yıkılır. Bayrağı yıkan kişi kırmızı ve yeşil bezleri alır ve bunları damada verince karşılığında para ya da hediye alır. Bazı yerlerde düğün yapılan eve Türk bayrağı çekilir.

BAYRAK SUALİ:
Köyden köye gelin almaya gidilince kız tarafının delikanlıları ellerinde büyükçe bir Türk Bayrağı ile düğüncülerin geçeceği yol kenarındaki yüksekçe bir tepeye çıkarlar. Bayrağı çeken kişiye bayrak adı verilir. Köye giren düğüncüler bayrağı görünce arabalardan inerler ve yürüyerek bayrağın altında toplanırlar. Böylece kız ve oğlan tarafı şanlı Türk Bayrağının altında birleşmiş olurlar.

Bu sırada bayraktarın soruları başlar:
- Nereden gelip nereye gidersininiz?
- Hıdırlardan gelip hazırlara gideriz.
- Hıdırlar kim hazırlar kim?
- Hazırlar sizsiniz. Hıdırları ne siz bilirsiniz ne de biz!

Bu karşılıklı konuşmadan sonra çeşitli sorular mani şeklinde sorulur ve mani olarak cevaplar alınır. Gelen düğüncülerin yiğitbaşı soruları bilirse köye girme hakkını elde ederler. Sorular bilinmezse cezasını yiğitbaşı çeker. Ancak bu cezadanoğlan tarafının kız tarafı gençlerine vereceği "heybe yolu" ile kurtulmak mümkündür. Bayrak soruları ve yol verme işi tamamlandıktan sonra düğüncüler öndeki bayrağı takip ederek düğün odasına gelirler.

Bayrak soruları oldukça fazladır. Her sorudan sonra orada bulunanlar hep birlikte salavat getirirler.

Bayrak sorusuna bir örnek:
Bayraktar bayrağın çekmiş duruyor
Yiğitbaşı sualin veriyor
Bismillahı bilmeyen benden sual soruyor
Allah illalah ver Muhammed
Mustafa'ya salavat

Soru:
Denizden çıktı bir ablak
Ağzında yeşil bir yaprak
Sana diyom bayraktar
Bu dünya kaç avuç toprak

Cevap:
Küp içinde arpayım
Yıldan yıla artayım
Sudan bir terazi getir
Bu dünyayı tartayım

GELİN OĞLAN EVİNDE:
Gelin bindirildiği araba ile mezarlık türbe veya cami etrafında dolaştırılarak oğlan evine getirilir. Gelin hemen arabadan indirilmez. Kaynana kayınbaba ve akrabalar tarafından geline çeşitli hediyeler verilir. Genellikle Kaynana bir koç veya tosun bağışlar. Ardından da"Oğlumu verdim daha ne bağışlayayım." der. Diğer yakınlarda para ve hediye verirler. Gelin eve gireceği zaman kaynana dış kapıya kolunu dayayarak gelini koltuğunun altında geçirir. Bu hareket gelin kaynananın sözünü tutsun diye yapılır. Daha sonra evin bahçesinde gelinin geçeceği yerde geline çanak kırdırılır. Bu da gelinin kötü huylarının kırılması için yapılır. Gelin kapının iç tarafına yağ sürer; yağ gibi aksın diye. Ayrıca gelin geldiği yuvaya çivi gibi bağlansın diye kapıya çivi çakar. Genellikle evin bahçesinde geline ve damada nazar değmemesi için üzerlik tüttürülür. Bazı yerlerde gelin ve damada kurban kesilir. Gelin kurban kanının üzerinden atlar. Yine nazar değmesin diye gelinin ve damadın alnına kurban kanı sürülür. O sırada güveyi tarafından çerez ve bozuk para serpilir. Çocuklar koşarak yerdeki çerezleri ve bozuk paraları toplarlar.

Bazı köylerde gelin inerken silah atılır. Gelin eve girdiğinde kucağına oğlan çocuğu verilir. Bazı yerlerde kaynana gelinin eline süpürge verir. Gelin evi süpürgeyi yere değdirmeden süpürür. Böylece evdeki nazarlar ve kötü bakışlar temizlenmiş olur. Yine kaynana kendi eli ile işlediği baş örtüsünü gelinin başını örter. Gelin ve damada çocukları çok olsun diye yağda yumurta yedirilir.

GÜVEYİ VERME:
Yatsı namazı kılındıktan sonra köyün imamı tarafından damadın yakınları ile birlikte dualarla gerdeğe verilir. Dua bittikten sonra damat babasının ve oradaki büyüklerin ellerini öper. Gençler damadın sırtını yumruklarlar. Bu yumruklardan sağdıç damadı korumaya çalışır.


Alıntı.