Dopamin beyinde salgılanan bir hormondur. Nörotransmitter olarak görev yapar, yani sinir hücreleri arasında iletişimi sağlar. Dopamin genellikle serotonin gibi “mutluluk hormonu” olarak anılır.

Mutluluk hissi vermesinin yanı sıra dopamin insanlarda ve hayvanlarda birçok fonksiyona sahiptir. Bunlardan bazıları şunlardır:



Hareket
Hafıza
Haz Veren Ödül
Davranış
Kavrama (İdrak)
Dikkat
Prolaktin Üretimini Engelleme
Uyku
Duygu Durumu (Ruh Hâli)
Öğrenme
Dopaminin aşırı fazlalığı veya eksikliği bazı ciddi sağlık sorunlarına neden olur. Dopamin azlığında Parkinson hastalığı baş gösterir. Uyuşturucu veya sigara kullanımı sonucu dopamin miktarının artması ise bağımlılığa yol açar.

Dopamin Nedir?

Beynin birkaç bölgesinden salgılanabilen dopamin duygularınızı, hareketlerinizi, haz hissini ve acıyı etkileyen bir kimyasaldır. Peki bu kimyasal beyinde nasıl görev yapar?

Bilindiği üzere, beyinde saniyeler içinde milyonlarca sinyal iletilir. Bu sinyaller sayesinde vücut sistemleri çalışır, hareket sağlanır ve bilişsel faaliyetler oluşur. Yani, sinyallerin yokluğu, ölüm anlamına gelir.

Sinir hücreleri vasıtasıyla çok hızlı iletilen bu elektrik sinyalleri sinir hücrelerinin birleşme noktalarında birtakım kimyasallarla taşınır. Bu kimyasallara nörotransmitter adı verilir ve onlar olmadan iletim yapılamaz. Resimde gördüğünüz sinir hücreleri arasındaki parlak noktalar nörotransmitterleri temsil etmektedir. Bilimin keşfettiği 100’den fazla nörotransmitterin en önemlilerinden biri de dopamindir.

Dopaminle ilgili bilinmesi gereken en önemli nokta haz alma hissi sırasında salgılanmasıdır. Yani tatlı bir şey yediğinizde ya da cinsel ilişki sırasında bu hormon salgılanır. Bu durumda beyin kişiyi haz duyabileceği şeyleri aramaya iter, yani o ödülü (hazzı) tekrar tatmak ister.

Ödül mekanizmasında böyle anahtar bir rol üstlenen dopamin madde bağımlılığının da baş aktörüdür. Sigara ve uyuşturucu madde kullanımı sonucu sinapslarda dopamin birikmesi ve bunun sonucu oluşan haz, kişide o maddeleri tekrar kullanma isteği yaratır. Bir süre sonra da bu maddelere karşı bir bağımlılık oluşması kaçınılmaz olacaktır.

Dopamin ve Beyin Fonksiyonları

Dopamin birçok beyin fonsiyonunu direkt olarak etkiler. Bu yüzden dopaminin belli seviyelerde olması çok önemlidir. Dopamin seviyesi düştüğünde zihinsel fonksiyonlarda sorunlar oluşur. Yine dopamin seviyesi çok yükseldiğinde de birtakım anormallikler ortaya çıkabilir. Ama sigara, uyuşturucu gibi maddeler haricinde, doğal yollarla dopamin miktarını aşırı yükseltmek neredeyse imkansızdır.

Dopamin ve Hareket (İstemli Hareket)
Beynin bazal gangliya adlı bölümü hareketi düzenler. Ama bazal gangliyanın iyi çalışabilmesi için belli bir miktar dopamine ihtiyacı vardır. Beyinde dopamin eksikliği oluştuğunda, hareketlerde gecikme ve koordinasyonsuzluk meydana gelir. Öte yandan, dopaminde aşırılık olduğunda, beyin vücudun tekrarlanan tikler gibi gereksiz hareketler yapmasına neden olur.

Dopamin ve Ödül (Haz) Bekleyen Davranış
Dopamin beyinde haz duygusuna aracılık eder. Haz verebilecek durumlar esnasında salgılanır. Bu yüzden kişinin haz verecek aktiviteler veya işler aramasına sebep olur. Haz verecek şeyler yiyecek, **** veya uyuşturucu olabilir.

Dopamin ve Bağımlılık
Sigara, kokain ve amfetaminler dopaminin sinir hücreleri tarafından tekrar emilmesini engeller. Böylece sinir uçları arasında dopamin birikir. Dopamin fazlalığını haz olarak hisseden beyin bu maddelerden yine ister. Bu da kişide bağımlılık hâlini alır.

Dopamin ve Hafıza
Beyindeki dopamin düzeyleri, özellikle prefrontal korteksteki, kısa süreli hafızanın iyileştirilmesini sağlar. Bununla birlikte dopamin seviyesinin hassas bir aralığı vardır. Dopamin çok fazlalaştığında ya da azaldığında hafıza zarar görür.

Dopamin ve Dikkat
Dopamin odaklanmayı ve dikkati artırır. Dopamin belli bir bilgiye verilecek cevabı temel alarak kısa süreli hafıza neyin kalacağına karar verir. Prefrontal korteksteki dopamin azlığının dikkat eksikliğine neden olduğu düşünülmektedir.

Dopamin ve Kavrama
Beynin ön loblarındaki dopamin bilginin beynin diğer bölgelerine akışını kontrol eder. Dopamin eksikliğinde nöro-kognitif fonksiyonlarda düşüş meydana gelir, özellikle hafıza, dikkat ve problem çözme yeteneğinde.

Sosyal Fonksiyonlar
Dopamin eksikliğinin sosyal anksiyete ve sosyal fobiyle ilişkili olduğu saptanmıştır. Öte yandan bipolar bozukluk hastalarının da aşırı sosyal olduğu gözlenmekte ve bunun sebebinin de dopamin miktarındaki artış olduğu düşünülmektedir.

Dopamini Doğal Yollarla Artırmanın Yolları

Dopamin miktarını doğal yollarla artırdığınızda daha mutlu, daha tatmin edici bir yaşam sürmeniz mümkün. Çünkü dopamin ruh hâlinin düzenlenmesinde çok önemli bir rol oynar. Dopamin azlığı ise depresyon, tatminsizlik, enerjisizlik ve bunalım olarak kendini gösterir. Dopamin seviyesini doğal yollarla artırmak için şu yolları deneyebilirsiniz.

1. Egzersiz Yapın
Günlük egzersiz yapmaya özen gösterin. “The Brookhaven National Laboratory” tarafından yapılan bir deneyde egzersizin beyin aktivitelerini uyardığı, dopamin başta olmak üzere birçok beyin kimyasalının salgılanmasını tetiklediği gözlemlenmiştir. Dopamin egzersizin 20 ve 30. dakikaları arasında salgılanmaya başlar ve yorgunluğu azaltma görevi üstlenir. Ama sadece yorgunluğu azaltmakla kalmaz, iyi bir ruh hâli de sağlar. Bu yüzden düzenli olarak spor yapmaya çalışın.

2. Sağlıksız Yiyeceklerden Uzak Durun
Şeker, yağ ve kolesterolü diyetinizden eleyin. Çünkü bu yiyecekler sağlıksız olmalarının yanında dopamin seviyesinin düşmesine de neden oluyor.

3. Dopamin Seviyesini Artıracak Gıdaları Seçin
Dopamin seviyesinin doğal olarak yükselmesini sağlayacak yiyecekler var. Muz bu açıdan istisnai bir yiyecek. Çünkü dopamin üretiminde rol oynayan tirozin adlı bir madde içeriyor. Taze meyve ve yiyecekler genelde dopamin seviyesini yükseltecek bileşenler bulundurmaktadır.

4. C Vitamini Tüketin
Bol bol C vitamini tüketin. “Integrative Psychiatry” dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre vitaminler, özellikle C vitamini dopamin düzeyinde artış sağlıyor.

5. Güneş Işığına Çıkın
MIT’de fareler üzerinde yapılan bir deney, güneş ışığının dopamin seviyesini yükselttiğini göstermiştir. Dört duvar arasında kısılıp, kalmış, güneş ışığından mahrum modern insanın depresyonla bu kadar haşir neşir olması bu açıdan anlaşılır görünüyor.

6. Sizi Mutlu Yapan Aktiviteler, Hobiler Bulun
Zaten dopaminin çalışma mantığı bu şekilde. Haz veren bu faaliyetler sayesinde dopamin miktarında artış sağlayabilirsiniz.

7. Hedefiniz Olsun
Dopaminin sadece ödülü kazandığınızda değil, ödüle yaklaştığınızda da salgılandığı ispatlanmıştır. Hedeflerinizi gerçekleştirmeyi beyin ödül olarak algılayacağından, o hadeflere yaklaştıkça beyniniz dopamin salgılayacaktır.

__________________

all the best.