Şizofreniye ilişkin merak edilen sorular


Şizofreniye ilişkin merak edilen tüm soruları NPİstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi hazırladığı “Şizofreni Psikoeğitim” kitapçığıyla cevap veriyor.




Bir beyin hastalığı olan şizofreni, kişinin düşünme, algılama ve duygulanımıyla ilgili bir bozukluk olarak kabul edilirken hastalığa ilişkin zihinleri meşgul eden çok sayıda soru var. Örneğin hastalığın sebebi nedir? Genetik midir? Beyinde ne gibi değişikliklere neden oluyor? Tedavisinde izlenecek yol nedir?
NPİstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi’nin hazıladığı “Şizofreni Psikoeğitim” kitapçığına göre;

HASTALIĞIN SEBEBİ NEDİR?

Şizofreni hastalığının ortaya çıkışı tek bir nedene bağlı değildir. Şizofreninin ortaya çıkmasında rol oynayan başlıca etkenleri dört başlık altında toplayabiliriz:

sizofreni teshis tedavi Şizofreniye ilişkin merak edilen sorularKalıtımsal nedenler
Beyindeki yapısal değişikliklerin rolü
Beyindeki kimyasal maddelerin rolü
Çevresel faktörlerin rolü

Şizofreni, kalıtımsal yatkınlık zemininde çevresel faktörlerin etkisi ile ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Genetik faktörler çevresel faktörlerden daha ağır basmaktadır. Bir hastanın birinci derece akrabalarında ortalama şizofreni riski %8-10′dur. Ana babadan biri hasta ise risk %12,5-13,8′e yükselir, ana babanın ikisinin de hasta olması halinde risk %35-46′dır.

ŞİZOFRENİ HAKKINDA HER ŞEY

ŞİZOFRENİ GENETİK MİDİR?

Şizofreni hastalarının ailelerinde bu hastalık toplum ortalamasına göre daha sık görülmektedir. Şizofren olan her 10 kişiden birinin yakın akrabaları arasında bu hastalık görülebilir. Anne ya da babasından biri şizofreni hastası olan çocuğun bu hastalığa yakalanma riski %12′dir. Kardeşlerden biri şizofreni hastası ise diğer kardeşlerde hastalığın görülme olasılığı %8′dir.Ailesel yatkınlığın nedeni anne babanın yetiştirme tarzı değildir. Şizofrenide genetik yatkınlığın önemi bilinmekle birlikte hastalıktan hangi genlerin sorumlu olduğu kesin olarak netlik kazanmamıştır. Eldeki veriler birden fazla genin rol oynadığını düşündürmektedir.

BEYİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR?

Şizofreni hastalarında özellikle beynin plan yapmak, sorun çözmek gibi işlevleri yüklenen ön bölümü ve önceki deneyimleri hatırlayarak o anki duruma uygun davranış geliştirmekte rol oynayan bellekle ilgili beyin bölgelerinin normalden küçük olduğu saptanmıştır. Bu bölgelerin işlevlerindeki aksama sonucunda hastalar günlük hayatta her an karşılaştığımız basit ya da karmaşık sorunları çözmekte zorlanabilirler. Beyin yapısındaki değişiklikler hasta kişilerin beyinlerinin normal gelişimden farklı bir yol izlediği şeklinde yorumlanmaktadır. Bu değişiklikler doğumdan önce ya da doğum sırasında etkili olan nedenlere bağlanmaktadır. Beyinde milyarlarca sinir hücresi vardır.

Bu hücreler birbirleriyle bağlantılıdırlar. Her hücrenin ucundan salınan bazı kimyasal maddeler komşu hücreye ulaşarak hücreler arası haberleşmeyi sağlar. Haberleşmeyi sağlayan kimyasal maddelere (adrenalin, dopamin, serotonin gibi) nörotransmiter elenir. Şizofrenisi olan kişilerde dopaminin aracılık ettiği haberleşmede bir bozukluk olduğu bilinmektedir.Bu haberleşmedeki bozukluk, hezeyan ve halüsinasyonlar, dağınık davranış ve konuşma gibi hastalık belirtilerinden sorumlu tutulmaktadır.

YOĞUN STRES VEYA ÜZÜNTÜ ŞİZOFRENİYE NEDEN OLUR MU?

STRESTEN KURTULUN

Yaygın yanlış inanışlardan biri hastalığın yaşanan kötü bir olay nedeniyle ortaya çıktığı düşüncesidir. Bu düşünceyle birlikte ailenin gereksiz yere kendisini ya da çevreyi eleştirmesi ve suçlaması ortaya çıkmaktadır. Stres ve üzüntü sağlıklı kişilerde şizofreniye yol açmaz, ancak ağır stres faktörleri yatkınlığı olan kişilerde hastalığın ortaya çıkmasına neden olabilir.

ŞİZOFRENİ HASTALIĞI VE ZEKA ARASINDAKİ İLİŞKİ NEDİR?

Yanlış inançlardan biri de şizofreninin zeka geriliği olan insanlarda olabileceği düşüncesidir. Şizofreni hastalığı ile zeka geriliği arasında bir ilişki yoktur. Ancak kişide hastalığın etkisi ile olaylara bakış, yorum değişmiş ve algı ve muhakeme zayıflamıştır. Bu durum zekada düşüş olarak görülebilir.

ŞİZOFRENLER SALDIRGAN OLUR MU?

Şizofreni hastalarında kendisine ve çevresine zarar verici davranışlar kimi zaman ortaya çıkabilir. Genellikle bu davranışlar hastalığın kriz döneminde sıkça görülmektedir. Gerçeklikten kopma nedeniyle hasta şaşkın ve sinirli olabilir. Çevresinde olan olayları yanlış yorumladığından ya da gerçek dışı seslerin etkisiyle ve sıklıkla kendisine gelecek bir zararı önlemek için savunmaya geçer.

Kriz döneminde hastaya yönelik eleştiri, bağırmak, azarlamak, hareketlerini kontrol etmeye çalışmak gibi yaklaşımlar saldırgan davranışın ortaya çıkmasını pekiştirebilir ve bu nedenle yakın çevresinin bu gibi davranışlardan uzak durması, hastaya karşı soğukkanlı yaklaşması uygundur. Kriz döneminde saldırgan davranış riskini azaltmak için, eleştiriden uzak, sakin, açık, basit ifadeler kullanarak yaklaşmak gerekmektedir.

Şaban Özdemir (NPGRUP)