Arama Motorları Ve Hukuki Durumları

[YeşiL6]

Arama Motorları Ve Hukuki Durumları

1- Arama Motoru Nedir?


A) Arama Motorunun Tanımı


İnternet kullanımının yaygınlasması ve herkesin para dahi
ödemeden site sahibi olabilmesi, internetin bir bilgi
çöplüğüne dönmesine ve aynı bilgilerin binlerce farklı sitede
yayınlanmasına yol açmıstır.


Birkaç site bu isin basından beri bir numara olma unvanını
ellerinde bulunduruyorlar. Ama ayrıntılı konuları isleyip,
mesela akademik ve teknik bilgiler, genel olarak kabul
görebilmis bir site mevcut değil. İhtiyacı olanlar onlara
ulasıyor ve devamlı olarak bu bilgilere gereksinim duymayanlar
bu sitelerin var olduklarından bile haberdar değiller.


Bu nedenle internette yayınlanan sitelerin içerikleri ne kadar
genis ve farklı olsa da, o dokümanları arayan kisilerin onları
bulması ancak arama motorları sayesinde gerçeklestirilir.
Arama motorları bir ya da birkaç kelime veya sözcük
tümcesinin, site sahibinin sitesini motora kaydederken girdiği
anahtar kelimelere veya sayfalarda bulunan veriler içinden
bulunarak arayan kisiye gösterilmesi prensibine sahiptir.


Arama motorları internet kullanıcılarının istedikleri bilgiye
saatler harcayarak ulasabilmelerinin yanında, onlara birkaç
saniye içinde aradıkları her bilgiyi ve diğer verileri bulma
lüksü sunuyor.


Sizce de çok yararlı değil mi?


B) Arama Motorlarının Gelisimi


1993 yılında, henüz herkes kulaktan dolma birkaç siteyi kaynak
edinirken ve yeni açılan siteler ziyaretçi edinemezken, bazı
yazılımcılar çözüm olan bir sistem arayısını noktalamışlardı:
arama motorları.


"Belki var ama nerede?" ve benzeri soruların internet için
geçerli olmayacağı bir dönem açıldı. Bunun ilk örneklerini
incelersek: google.com Özgür kayıt ve önbilgi stratejisiyle
bugün için dünyanın en çok kullanılan sitesi.


altavista.com İlk arama motorlarından biri. Bütün dünya
ülkelerine hizmet vermekten çekinmis olması ve google.com'un
uygulamalarına yetisememesi nedeniyle bugün kullanıcısının
büyük bir bölümünü google'a kaptırmıs olan motor.


aliweb.com Arama motoru furyasının baslamasına öncü olan
sitelerden biri. Simdi çalısmıyor ve tescil yazısı bile
2002'ye ait. Ama motorların ortaya çıkmasında düsünce babalığı
yapmıs olan bu sitenin yazılımcıları, bu ileri görüşlülükle,
geçmiste, reklam ücretleri olarak çok para kazandılar.


C) Kullanım Alanı


İnternet ne için kullanılıyor? Bunun cevabını sadece düsünerek
tam olarak veremeyiz. Bunu kanıtlamam gerekirse, bir kelime
düsünün; mesela koltuk kelimesi...


google.com'da bu kelime arandığında ne kadar sonuç çıktığını
görüyorsunuz. Burada bulunan sitelerin pek çoğu aslında bizim
aradığımız koltukla alakalı değil, ama küçük bir kısmı, mesela
100.000 kadarı gerçekten aradığımız kelimeyle alakalı...


Bugün internet aklımıza gelebilecek her konuda bilgi içeriyor.
Bizi aydınlatıyor, yanlıs bilgilendiriyor, doğruları söylüyor,
zamanımızı çalıyor; ama bugün internet dünyadaki her seyi
içeriyor. Arama motorları bunların bir bütün olarak tutulması
görevini üstleniyor. Peki bu bilgilerin saklanması ve
ziyaretçilere sunulması nasıl sağlanıyor?



2 - Teknik Altyapı


A) Yazılım Süreci


Arama motorlarının yazılım asaması, örneklerinin az olması
dolayısıyla, önceleri biraz üzerinde durulması gereken bir
konu olarak görülüyordu. Bir arama motoru kurmak belki de
tanıtım ve içerikten önce yazılım demekti.


Ama bugün yazılım uzmanlarının çoğalması ve internette
ücretsiz yazılım destekçileri sayesinde bir arama motoru
kurmak çok kolay ama onu yasatmak ve duyurmak gerçekten zor.
Kavramlar birkaç sene içinde rol değistirmis gibi görünüyor.


B) Yayınlama Süreci


Arama motoru kurmak bir izne ya da herhangi bir izlek içermeye
zorunlu değil. Ne zaman ki birimizin bu amaçla kurduğu arama
motoru tavsiye edilen ve sık ziyaret edilen bir hale geliyor,
kısıtlamalar ve zorunlu uygulamalar o zaman diretiliyor.


Bunun yanında bir arama motoru uzun ve yorucu bir reklâm
süreci gerektiriyor. Bunun için büyük sitelerin tekelini
kırmak oldukça güç.


3 - Hukuki Sorunlar


Arama motorlarının yaygın kullanımı ve denetim zorluğu, buna
kaynaklık eden sitelerce bilinerek ya da bilinmeyerek pek çok
hukuki ihlalin yapılmasına neden olmustur. Bu saldırıların ne
sekillerde gerçekleşebileceğini listeledim:


A) Yanlıs Bilgilendirme: Arama motorları siteler hakkında ve
ürünler hakkında bilgi içerir. Yanlıs bilgilendirme yapılması
pek çok soruna yol açar. Bu nedenle arama motorlarına bilgi
girislerinin denetlenmesi ve yöneticiler tarafından
hazırlanmasının, site sahiplerince yapılan kayıtlardan çok
daha mantıklı olduğunu düsünüyorum. Zaten birçok sitenin arama
motorlarında görünen içeriği de olduğundan fazladır ya da
gerçek içerik dısında reklâm yapmaya yöneliktir.


Buraya kadar, yani site sahiplerinin kendi sitelerinde olmayan
özelliklerini motorlar için aranan anahtar kelime yerine
yazmasında bir sakınca yok. Çünkü arama motorları sitenin neyi
içerdiğine değil yapılan kayıt sayısının çokluğuna bakar.


Peki eğer bu arama motorlarına sizin sitenizle ya da
sahsınızla ilgili yanlıs ve ahlak dısı bilgiler konursa ne
olacak?


B) Reklâm Prensipleri: Arama motorları olusum amaçlarının çok
dısına tastı son dönemde. Çünkü en çok ziyaret edilen siteler
popüler arama motorları. Herhangi bir sitenin tam adresi
aklımızda değilse, bu sitenin aklımızda olan kısmını arama
motoruna yazıyoruz, aklımıza gelmeyen diğer tarafını bize
sunuyor.


Herhangi diğer sitelerden çok daha fazla ziyaretçiye sahip
olan bu sistemler, farklı reklâm stratejileri gelistirerek
kazançlarını artırmayı deniyorlar. google.com'un baslattığı ve
ardından pek çok arama motorunun da uygulamaya koyduğu
referans bağlantı projesi kısa zamanda büyük paraların döndüğü
kendine has bir piyasa oldu.


Peki, pek çok farklı ülkede hizmet veren bu siteler, acaba
yapılan reklâmın içerdiği ifadelerin doğruluğunu ve diğer
kisilerin menfaatleriyle çatısabilme ihtimalleri
görebiliyorlar mı?


C) Kisilik Haklarına Müdahale: Arama motorlarına yazılan
kelimeler arama çokluğuna göre, site sahiplerine ziyaretçi
sağlıyor. En çok aranacak kelimeleri önceden tahmin edebilen
site sahipleri, sitelerini bu kelimelerle kaydederek bütün
sonuçlarda kendilerini göstermek istiyorlar.


Genelde bu kelimeler içinde ise, konusuna göre, ünlü olan
kisilerin isimleri yazılıyor. Bazen bu ibareler, gerçek dısı
ve soyut kurmacalar üstüne olsa bile kisilik haklarını
zedeleyecek boyutta olabiliyor.


Peki, anahtar kelime olarak yazılan bu kelime ve cümlelerden
kisilik haklarımızın zarara uğradığını düsünüyorsak?


D) Haksız Rekabet: Kar oranlarını artırmak isteyen site
sahipleri, kayıtlar bir süre sonra milyonlara ulasmaya
baslayınca iyi bir formül tutturdular; "para öde-ön sıralara
ilerle." Ama herkes ön sıralara ilerlemeyi sitenin ziyaretçi
çokluğuna bağlıyordu. Burada bir kargasa doğmaya basladı;
kalitesi olamayan bir site nasıl en ön sırada oluyordu?


Daha sonra kısa bir dönem için bile olsa, gerçekten iyi hizmet
veren sitelerin ziyaretçi sayılarında azalmalar meydana
geliyordu. Çünkü iyi hizmet veren siteler arama motorlarında
hizmetleri dolayısıyla ön sıralara tırmanmıslardı. Ama simdi
belli bir ücret ödeyen tüm hizmet sahipleri en üst sıralarda
görünebiliyordu.


İnternet gelirleri ilk reklam alanlarını kiralayan site
sahiplerinden çok iyi olan ilk liderler de para ile ön sıraya
geçme yoluna basvurdular ve bu sefer kimin birinci sırada ne
zaman görüneceği karmasası doğmaya basladı. Evet, formül
çökmüstü. Peki, eğer birileri haksız sekilde, arama motorları
kuralları çerçevesinde olmadan bizim sıramızın önünde
görünürse?


E) Kötü Niyetli Kullanım: Makalemin basında, yazılım sürecinin
bu sektör için çok önemli olduğunu fakat daha sonra bu isi
yapan kisi sayısının artması dolayısıyla bir arama motoru
olusturmanın hem zaman açısından hem de maliyet açısından çok
uygun olduğunu söylemistim.


Günümüzde küçük bir bilgisayar ve web bilgisi olan herkes
kendine küçük de olsa bir arama motoru kurabilir. Peki bu
arama motoru bizim sirketimizin ya da sahsımızın aleyhine
görüs olusturmayı ve yazmayı hedeflemisse?


4- Saldırının Önlenmesi ve Alınması Gereken Tedbirler


A) Saldırının Ortadan Kaldırılması İçin Basvurulması Gereken
Yerler


i. Saldırının yapıldığı arama motorunun bulunduğu siteye
Yukarıda açıklanmıs hak ihlallerinin gerçeklesmesi halinde
basvurulabilecek en kolay yol, arama motorunun bulunduğu
siteden size ait yanlıs veya bulunmasını istemediğiniz
bilgilerin sonuçlar arasından çıkartılmasını istemektir.
Geçmiste buna benzer bir olay yasadım. google.com'da bilgiler
6 aylık periyotlar içinde yenilenir ve o altı süreç içinde
motorda hep aynı sayfa bilgileri görüntülenir. Ben kendi adımı
google'da aradığımda telefon bilgilerim de bir siteden
bağlantılı olarak sonuçlara yansıyordu.


Öncelikle orijinal siteden bu bilgilerin kaldırılmasını
istedim. Bilgiler siteden çıkartıldıktan sonra google.com
genel merkezine bir rica postası yolladım. Aranan kelime
hakkında güncelleme yapılması için. Cevaben herhangi bir posta
alamadım ama 3 gün içerisinde sonuçlar güncellenmisti, yani
gerekli islemi yapmıslardı.


Siz de, özellikle yerel motorların, yöneticileri ile irtibata
geçerek ve hakkınızı ispat ederek istemediğiniz bilgilerin
çıkartılmasını sağlayabilirsiniz.


ii. Sitenin bilgilerini barındıran sağlayıcıya (host)


Siz her ne kadar da site yöneticisinden rica ettiyseniz de
irtibata geçmeye çalıstıysanız da sonuç: ya kaldırmak
istemiyor ya da artık o siteyle ilgilenmiyorsa...


Bu durumda siteye alan sağlayan firmaya basvurabilirsiniz.
Sağlayıcı firma, motorun bulunduğu sitenin bütün bilgilerini
içinde barındıran sunuculara sahiptir. Siz onlardan ihlalin
bulunduğu sayfayı ve sonuçları göstermek ve kendi
bilgilerinizi ispat ederek size ait yanlıs ve kaldırılması
gereken diğer verilerin siteden kaldırılmasını talep
edebilirsiniz.


iii. Cumhuriyet Bassavcılığı'na


Bundan önceki asamalar yargı sistemimizi mesgul etmemek ve
ulasmak istediğimiz sonucun zaman kaybetmeden gerçeklesmesini
sağlamak için kullanılabilir. Ancak bu yolların her hangi bir
fayda sağlamayacağına kanaat getirdiyseniz, Cumhuriyet
Bassavcılığı'na hakkınızın tespiti ve istenmeyen verinin
kaldırılması için karar verilmesi talebinde bulunabilirsiniz.


B) Saldırının Önlenmesi ve Tedbirler


i. Haksız kullanımın ve ibarelerin silinmesi, ayrıca bunun
duyurulmasını talep etme


Bizim menfaatlerimize, kisilik haklarımıza, ticari itibarımıza
vb. müdahale eden ibarelerin kaldırılmasını talep edebiliriz.
Bunun yanında olusan zararın ortadan kaldırılması için bu
kararın sitede belirlenecek bir süre içinde yayınlanmasını
talep edebiliriz.


ii. Sitenin belli bölgesine erisimin engellenmesini talep etme


Mart 2007'de youtube.com görüntü paylasım sitesi, Cumhuriyet
Bassavcılığı tarafından Türkiye'den erisime kapatıldı. Bunun
nedeni sitede Türklük'e ve Atatürk'e hakaret içeren bir
görüntülerin de paylasıma sunulması idi.


Siteden kesin mahkeme kararı ile istenen silinme istekleri
kendiliğinden gerçeklesiyordu ama mahkeme kararı verilmeden
önce silinmesi mümkün değildi. Bunun için C.Bassavcılığı
gecikmesinde sakınca görülen bu duruma el koydu ve 3-4
günlüğüne sitenin anasayfası dahil bütün sayfalarına
Türkiye'den erisime engel koydu.


Aynı bu sekilde, kaldırılmasının gecikmesinde sakınca
gördüğümüz ihlal verilerinin bu yolla kısmen engellenmesini
talep edebiliriz. Ancak mahkeme kararı sonucunda eğer veriler
hukuka aykırılık teskil etmiyorsa ve zarar ispat edilemezse,
erisimi engellenen site sahiplerinin de zararları dâhilinde
sizden bir tazminat talep etmeleri olası. (ancak
ispatlanabilecek zarar kaydı çok olmayacağından endise
edilmesi gereken miktarlar olmayacaktır.)


iii. Sitenin kapatılmasını talep etme


Bu ihtimal de elimizde, ancak yukarıdaki ihlal sekillerinden
kötü niyetli kullanım halinde mevcut olabilir. Burada sitenin
bir kisi, tüzel kisi, ürün vb. seyleri kötülemeyi, yanlıs
bilgilendirmeyi, haksız rekabete neden olmayı hedeflediğinin
ispat edilmesi halinde sitenin kapatılması talep edilebilir.


Bu kararın verilebilmesi için hazırlık asamasında davacı pek
çok ispat külfeti altına girmektedir; çünkü böyle bir iddia
zamanında müdahalelerle çok kolay ispatlanacağı gibi, geciken
denemelerle delil bulma konusunda çok zor olabilir.


5- Sonuç


Arama motorları internet kullanıcılarının en çok ziyaret
ettiği sayfaların basında geliyor. Bu sayfalarda olusabilecek
hukuki sorunları önceden görmek ve bu sitelerin açılmasını ve
içeriğini küçük de olsa bir denetim altında yürütmek,
gelecekte büyük sorunların simdiden önlenmesi için büyük bir
adım olacaktır.


Yine, sanal konularda mevzuat eksikliğinden kaynaklanan
kuralsızlık, basıbos bir sahanın tüm müdahalelere açık olarak
barınmasına neden oluyor. En kısa zamanda bu ve benzeri
konularda, en azından bir yönetmelik ile çerçevenin ve
isleyisin belirlenmesi, snaal isleyis ve alanlar için çok
yararlı olacaktır diye düsünüyorum.