Yasal Haklarımız Nelerdir?

ANAYASAL Yaşama HakkI


Herkesin fiziksel varlığını sürdürebilmesi buna bağlıdır. Yaşama hakkının gerçekleşebilmesi için ise "kişi dokunulmazlığı" ile "kişi güvenliğinin" sağlanması gerekir.

Kişi dokunulmazlığı, insanların yaşama, maddi ve manevi varlıklarını koruyabilme ve geliştirebilme haklarını içerir, işkence ve eziyet yasağı, insan onurunu zedeleyen ceza verilememesi ve muamele yapılamaması gibi kurallar, bu ilkenin sonuçlandır. Anayasamızın mevcut düzenlemesine göre "mahkemelerce verilen ölüm cezalarının yerine getirilmesi hali" ve meydana gelen öldürme fiilleri "kişi dokunulmazlığı" hükmünün dışında kalır.
MADDE 17: Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığım koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyeti ile bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz...
MADDE 19:Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir... Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
Hukuk düzeni, "yaşama hakkı"m kimseye yaşam üzerinde hiçbir şekilde tasarrufta bulunma izni vermeyecek kadar önemser. Bu bakımdan, onulmaz bir hastalığa yakalanan bir kimseyi isteği üzerine ya da büyük acılar içinde kıvranan bir yaralıyı acısına son verme amacıyla öldürmek (ötenazi) pek çok ülkenin ceza hukuku açısından "adam öldürme suçu"dur. Kişinin kendi yaşamı üzerinde karar verme hakkı da var olmadığı için bir kimsenin ölümüne rıza göstermesi gibi, düello da hukuka aykırıdır. Kişi, belirli durumlarda başkalarına sağlık kazandırmak amacıyla bazı organları üzerinde tasarrufta bulunabilir. Buna karşı, kişinin kazanç sağlama amacıyla bedeni ve organları üzerinde tasarrufta bulunması hukuka aykırıdır. Bu bakımdan, kan satılmasına ya da çift organlardan birinin satılmasına ilişkin sözleşmeler hükümsüzdür (Borçlar Kanunu, Madde 20; Medeni Kanun, Madde 23; 2236 sayılı Kanun, Madde 3).



Yasal Haklar ile ilgili Bazı Önemli Noktalar


Kişi özgürlüğü ve güvenliği, ikisi birlikte, insanın yasayla belirlenmiş ve sınırlandırılmış durumlar dışında hareket serbestliği ve özgürlüğünden yoksun bırakılmaması anlamına gelir. Burada iki anahtar nokta, gözaltına alma ve tutuklama işlemleridir. Bu işlemlerle ilgili bazı hukuki düzenleme örnekleri:
· Polis suç işlenmesini önlemek veya işlenmiş suçların faillerini ele geçirmek için kişilerden (KENDİNİN POLİS OLDUĞUNU BELİRLEYEN BELGEYİ GÖSTERDİKTEN SONRA) kimliğini sorabilir. Bu istem karşısında herkes nüfus cüzdanı, pasaport veya resmi bir belgeyi göstererek kimliğini ispat etmek zorundadır (Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu, Madde 17/2,3).
· Kimliğinizle ilgili sorulara doğru cevap vermek zorundasınız. (Türk Ceza Kanunu, Madde 528, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu -CMUK-, Madde 135/1)
· Kimliğini bir belgeyle ya da polisçe tanınmış kişilerin tanıklığıyla ispat edemeyenler ve gösterdikleri belgelerin doğruluğundan şüphe edilenler, aranan kişilerden olup olmadıkları anlaşılıncaya veya gerçek kimlikleri ortaya çıkıncaya kadar 24 saati geçmemek üzere polisçe gözaltına alınabilir. (Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu, Madde 17/4)
· Üst aranması kural olarak hâkim kararıyla yapılır; gecikmede sakınca varsa, kanunla yetkili merciin emri gerekir. (Anayasa, Madde 20/2).
· Suçu işlediği sırada ya da suçüstü sırasında takip edilen kişinin kaçma ihtimali varsa veya hemen kimliğini tayin etmek mümkün değilse tutuklama karan olmadan dahi o kişi geçici olarak gözaltına alınabilir. (CMUK, Madde 127/1)
· Polisin haklı yakalamalarda dahi kişiyi bağlama, zincire vurma gibi haklan yoktur, ancak çok özel durumlarda yakalanan kişinin kaçması, saldırıda bulunmasının önlenmesi için böyle bir tedbire başvurulur. "Alınan tedbirin orantılı olması" gerekir. (Polis Vazife ve Selahiyetleri Kanunu, Madde 13).
· Gereğinden fazla sert tedbir alan polis ya da polisler hakkında, kişiye karşı görevi kötüye kullanmaktan dolayı davacı olma hakkı vardır. (Türk Ceza Kanunu, Madde 228)
· Gözaltına alınma durumunda kişi 24 saat içinde en yakın sulh hâkiminin önüne çıkarılmalıdır. (CMUK, Madde 128/1). Üç ya da daha çok kişinin işlediği toplu suçlarda bu süre, savcının yazılı emriyle dört güne kadar uzatılabilir. Soruşturma bu sürede sonuçlandırılmazsa savcılığın talebi ve hâkimin kararıyla bu süre yedi güne kadar uzatılabilir.
· Polis, kimlik tespitinden sonra kişiye isnat edilen suçu anlatır. (CMUK, Madde 135/2). Aksi takdirde bu bir tazminat davası konusu olabilir. (466 Sayılı Kanun Dışı Yakalanan veya Tutuklanan Kimselere Tazminat Verilmesi Hakkında Kanun, Madde 1/2)
· Yakalanan kişinin durumu soruşturmanın kapsam ve konusunun açığa çıkmasının sakıncalarının gerektirdiği kesin zorunluluk dışında yakınlarına derhal bildirilir. (Anayasa, Madde 19/6)
· Polis, isnat edilen suçu anlattıktan sonra avukat tayin hakkı olduğunu, tayin edemeyecekse baro tarafından tayin edilecek bir avukat isteyebileceğini, isterse avukatın sorguda veya ifadede hazır bulunabileceğini yakalanana bildirmek zorundadır (CMUK, Madde 135/3).
· Tutuklama, kişi özgürlüğüne yönelik en ağır tedbirdir, çünkü söz konusu kişinin suçlu olup olmadığı henüz tespit edilememiştir; bu nedenle tutuklama kararını sadece hâkim verebilir.(Anayasa Madde 19/3; Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, ide 106/1)
· Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz (Anayasa, Madde 4). Buna masumluk karinesi ya da suçsuzluk karinesi denmektedir.
· Tutuklanan kişilerin makul süre içinde yargılanmayı ve soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı isteme haklan vardır. (Anayasa, Madde 19/8)



POLİSTEKİ HAKLARINIZ

Kanunlar çerçevesinde, aşağıdaki belirtilen haklarınız bulunmaktadır.




1. İsnat edilen suç hakkında açıklamada bulunmama, yani susma hakkına sahipsiniz.
2. Yakalandığınızı ve/veya göz altına alındığınızı yakınlarınıza haber verme hakkına sahipsiniz. Soruşturma konusunun açığa çıkması bakımından kesin bir mahsur doğurmayacaksa haber vereceğiniz yakınınıza veya Büyükelçiliğinize/Konsolosluğunuza durum derhal bildirilecektir.
3. Aleyhinize var olan şüpheleri ortadan kaldırmak için lehinize olan hususları öne sürebilirsiniz.
4. Avukatı tayin hakkınız vardır. Avukatı tayin edebilecek durumunuz yoksa, baro tarafından tayin edilecek bir avukatın hukuki yardımından yararlanabilirsiniz. Avukat ile görüşme ve konuşma hakkınız vardır. Avukatınız, ifade alma esnasında hazır bulunabilir. (DGM kapsamındaki bir suçtan gözaltına alınmış iseniz ancak, tutuklandığınızda veya gözaltı süreniz hakim tarafından uzatıldığında avukatınızla görüşebilirsiniz.)
Yakalamaya ve gözaltı süresinin uzatılmasına karşı hakime itiraz



KANUNLARIN VERMİŞ OLDUĞU diger HAKLARI BİLİYOR MUSUNUZ?





Tutuklama Kanunlarla belirlenen usul ve esaslar doğrultusunda; tutuklama sebebinin en kısa zamanda tarafınıza bildirilmesi, haklarınızın neler olduğunun hatırlatılması ve tutuklandığınızın yakınlarınıza bildirilmesi zorunludur. Yakalanarak özgürlüğü fiilen kısıtlanan kişinin göz altı süresi, bu kişinin yakalanması ile birlikte başlar. Bir veya iki kişi tarafından işlenen suçlarda yakalanan kişi serbest bırakılmazsa en yakın hakime gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç 24 saat içinde hakim önüne çıkartılır. Suç Devlet Güvenlik Mahkemesinin görev alanına giriyorsa bu süre 48 saattir. Tutuklanmanız veya yakalanmanızda kanuna uygun olmayan bir unsurun varlığında hemen serbest bırakılmanızı sağlamak amacıyla yetkili bir yargı merciine başvurma hakkına sahipsiniz.

Konut Dokunulmazlığı: Konut dokunulmazlığı en tabi hakkınızdır. Kanunun açıkça gösterdiği hallerde usulüne göre verilen hakim kararı olmadıkça, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise Cumhuriyet Savcıları ve onun yardımcıları sıfatıyla emirlerini yerine getirmeye memur olan Güvenlik Güçleri dışında hiç kimse konutunuza giremez, arama yapamaz ve buralardaki eşyalarınıza el koyamaz.

Avukat İsteme Hakkı : Herhangi bir suçlamayla yakalanmanız veya göz altına alınmanız durumunda; soruşturmanın her hal ve derecesinde bir veya birden fazla avukatın hukuki yardımından faydalanma hakkına sahipsiniz. Zabıta amir ve memurlarınca yapılan sorgu işleminde ancak bir avukat bulundurulabilir, sonraki savunmalarda ise ancak üç avukat bulundurabilirsiniz.
Hangi makam veya kişi tarafından yapılırsa yapılsın soruşturmanın her safhasında avukatınızın sizinle görüşmesi, ifade alma ve sorgu müddetince yanınızda bulunup, hukuki yardımında bulunması engellenemez veya kısıtlanamaz.
Maddi yetersizliklerden dolayı avukat seçebilecek durumda olmamızın halinde ise "Barolar Birliği" tarafından görevlendirilecek bir avukatın hukuki yardımından ücretsiz faydalanabilirsiniz.

Delil Toplatma Hakkı İfadenizin alınması veya sorgunuz sırasında üzerinizde yoğunlaşan şüpheden kurtulmak gayesiyle belirteceğiniz konularda somut delillerin toplanmasını talep edebileceğinizi ve aleyhinize olan şüpheleri ortadan kaldıracak somut delilleri ileri sürme hakkınız olduğunun da hatırlatılması zorunludur.

Geçersiz İfade: Herhangi bir nedenle alınan ifadenin özgür iradenizle alınmış ve aynı doğrultuda kayıtlara geçirilmiş olması zorunludur. İradenizi baskı altına alma, kötü davranma, işkence, zorla ilaç verme, yorma, aldatma, bedensel cebir ve şiddette bulunma, araçlar vasıtasıyla cebir ve şiddet uygulama gibi iradeyi bozan, istenmeyenleri söylemek zorunda bıraktırılan bedeni veya ruhi zorlama ile kanunlara aykırı herhangi bir eylem yapılamaz. Kanuna aykırı menfaat vaat edilemez. Bu tür yasak yöntemlerle elde edilen ifadeleriniz rızanız olsa da delil olarak değerlendirilemez.

Susma Hakkı Zabıta amir ve memurları ile Cumhuriyet Savcısı tarafından ifade alınma ve hakim tarafından sorguya çekilmede; ne ile suçlandığınız açıkça belirtilmesi, isnat edilen suçlamayla ilgili olarak açıklamada bulunmamızın (yani susmanızın) kanuni haklarınızdan olduğunun hatırlatılması da zorunludur.

Sanık Olabilirsiniz: Sanık olarak ifadenizin alınmak istemesi durumunda ne ile suçlandığınızın bildirilmesinin gerektiğini, avukat tayin etme hakkınızın bulunduğunu, avukat tayin edebilecek durumunuzun olmaması durumunda karşılık baro tarafından tayin edilecek bir avukat isteyebileceğinizi, onun avukatlığından faydalana bileceğinizi biliyor musunuz?

Tanık Olabilirsiniz: Şahit olarak ve usulüne uygun bir şekilde mahkemeye çağırılmanıza rağmen mazeret bildirmeden gelmemeniz durumunda zorla getirileceğinizi, gelmemenizden dolayı doğan masrafların ödettirilmesi ile birlikte hafif para cezasına da çarptırılacağınızı biliyor musunuz?

Suç Alet ve Eşyaları: Savcı veya onun yardımcısı olan zabıta görevlileri tarafından yürütülen tahkikat sırasında suçun ispatına yarayacak veya zor alıma tabi olan eşyanızın muhafaza veya başka bir suretle emniyet altına alınabileceği, bu eşyaların yanınızda bulunması veya tesliminden kaçınmanız durumunda el konulabileceğini biliyor musunuz?

Arama: Suç ve suçüstü halinde veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde veya firar eden mahkum veya tutuklunun tekrar yakalanmasını sağlamak amacının dışında geceleyin evinizde arama yapılamayacağını, arama kararının yetkili hakimin vereceğini, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet Başsavcılarının ve onların yardımcısı sıfatı ile emirlerini yapmaya memur olan zabıta görevlilerinin arama yapabileceğini biliyor musunuz?

Şahsi Dava Açmak Sizinde Hakkınız: Tehdit, gündüz haneye tecavüz, başkasının sırrını açıklama, darp ve yaralama zarar verme, ticarette kanunsuz rekabet, özel kanunlara yazılı edebi ve sınai mülkiyetle ile güzel sanatlara ait mülkiyetlerinize ait işlenen suçlardan dolayı zarar görmeniz durumunda avukatınız vasıtasıyla veya bizzat dava açabileceğinizi biliyor musunuz?

Kısıtlanan Hakkınızı Geri Alabilirsiniz: İşlediğiniz herhangi bir suçtan dolayı mahkum olmanızın yanında elinizden alınan bazı haklarınızın iadesini, ikametinizin bulunduğu yerin tabi olduğu ağır ceza mahkemesine vereceğiniz bir dilekçe ile isteyebileceğinizi biliyor musunuz?