İslâm dîni, yeryüzünün her noktasında bulunan her milletin, hiçbir güçlük, hiçbir zorluk olmaksızın uyabilecekleri, dünyâ ve âhiret saâdetine kavuşturan bir dindir. İnsanlara ebedi saâdet yolunu gösteren İslâmiyetin esâsı, temeli, kolaylık, hafiflik ve kulları zahmetten, yorulmaktan kurtarmaktır. Çünkü insanlar, zayıf, nâzik yaratılmıştır.

Bedenin hastalığı, İslâmiyyetin emirlerinin yerine getirilmesini güçleştirdiği gibi, kalb hastalığı da, İslâmiyyete uymayı güçleştirmektedir. Zira Şûrâ sûresinin 13. âyetinde meâlen;
(Müslümân olmalarını istemekliğin, kâfirlere çok güç gelmektedir) buyurulmaktadır.
Görünen uzuvların kuvvetten düşmesi, ibâdeti güçleştirdiği gibi, kalbde îmânın zayıflaması da güçleştirmektedir. Yoksa, İslâmiyyetin her emrinde kolaylık vardır. Nisâ sûresinin 27’nci âyetinde meâlen;
(Allahü teâlâ, emirlerinin hafîf olmasını diledi. Çünkü, insanlar zayıf yaratıldı) buyuruldu.
Dinde harac, zorluk yoktur, demenin manâsı; Allahü teâlâ kolaylık emretmiştir, demektir. Yoksa, herkes, hoşuna giden şeyleri yapsın, nefsine zor gelen şeyleri yapmasın, ibâdetleri rahat, kolay ve keyfine göre değiştirsin demek değildir. Abdülganî Nablüsî hazretleri buyuruyor ki:
“İbâdetleri iktisâd üzere, yani ne az, ne de pek aşırı olmayarak, orta miktârda yapmak lâzımdır. Bekara sûresinin 185. âyetinde meâlen;
(Allahü teâlâ, sizin için kolaylık istiyor. Güç işleri yapmanızı istemiyor) buyuruldu. Bunun için, hastanın ve yolcunun oruç tutmamasına izin verdi. Bize ağır ve sıkıntılı işler yapmayı emretmedi. İnsan iki işten birini yapmak karşısında bulunursa, bunlardan hafîf ve kolay olanını yapması dahâ doğrudur. Peygamber efendimiz, birinin mescidde saatlerce namaz kıldığını işitti. Mescide gelip, bunu omuzlarından tutarak;
(Allahü teâlâ, bu ümmetten kolay işler yapmasını istiyor. Güç işleri beğenmiyor) buyurdu.”
Allahü teâlâ, bu ümmete kolay şeyleri emretti. Hadîs-i şerîfte;
(Allahü teâlâ, emrettiği şeyleri yapmanızı sevdiği gibi, izin verdiği şeyleri yapmanızı da sever) buyuruldu.
Zarûret zamânında, dînin emirlerini yapmaya azîmet denir. Bazan, azîmet olanı yapmak dahâ iyidir. Meselâ, ölüm ile korkutulan kimsenin, îmânını gizlememesi böyledir. Öldürülürse, şehîd olur. Bazan ruhsat olanı yapmak, dahâ iyi olur. Yolcunun oruç tutmaması böyledir. Yolcu, orucu tutarak hastalanır, ölürse günâha girer.
Allahü teâlânın sevdiği ruhsat, kendi emirlerini yaparken zarûret hâline düşenler için, bildirmiş olduğu kolaylıkları yapmaktır. Yoksa, emirleri yapmaktan kurtulmak ve aklına göre kolaylık aramak câiz değildir.
Netice olarak, İslâm dîninin temeli, kolaylık, hafîflik ve insanları zahmetten kurtarmaktır. Allahü teâlânın ni’metlerinin en kıymetlisi, bütün emrilerinde kolaylık göstermesidir. İslâm dîninde, insanın yapamayacağı bir şey aslâ emredilmemiştir. Kendilerine hac farz olmayanlar, hacca gitmedikleri için, sorumlu olmazlar. Allahü teâlâ, kullarına yapabilecekleri şeyleri emretmiştir. İnsanları zayıf yarattığı için, her emrinde kolaylık göstermiştir.