Kpss Coğrafya Türkiye’de Akarsular

[Jade]

Kpss Coğrafya Türkiye’de Akarsular

Türkiye’de Akarsular

Kpss coğrafya dersinin bu bölümünde önce ülkemizdeki akarsuları coğrafi bölgelere göre listeleyelim.

Karadeniz Akarsuları

Yatak eğimleri, hidroelektrik enerji,aşındırma güçleri fazladır. Dar ve derin vadi içinde akmaktadır.

Kızılırmak
Yeşilırmak
Bartın Çayı
Kelkit çayı
Filyos
Doğankent çayı
Çoruh
İyidere
Fırtına deresi

Akdeniz Akarsuları

En fazla akım kış aylarındadır. Ancak Manavgat, Eşen gibi akarsular karstik kaynakla beslendiği için yaz aylarında da akımları gürdür.

Dalaman çayı
Eşen çayı
Manavgat
Aksu
Köprü
Seyhan
Ceyhan
Asi

Ege Akarsuları

Eğimi, enerji potansiyeli ve aşındırması az olan akarsulardır.Menderes çizerler ve vadi tabanları geniştir.

Bakırçay
Gediz
Büyük Menderes
Küçük Menderes

Marmara Akarsuları

Eğimleri azdır. Dolayısıyla hidroelektrik potansiyelleri azdır.

Meriç (Ergene)
Sakarya
Susurluk
Orhaneli çayı
Nilüfer çayı
Gönen çayı
İç Anadolu Akarsuları

Sel rejimi özelliği olan akarsulardır. İlkbahar en fazla akıma ulaştıkları dönemdir.

Çarşamba suyu
Porsuk
Sakarya
Kızılırmak
Samantı çayı

Doğu Anadolu Akarsuları

Kış aylarında yağışın kar şeklinde olması sonucu akımın en az olduğu dönem de kış aylarıdır.

Fırat
Aras
Kura
Karasu
Murat
Dicle
Arpaçay
Zap suyu
Güneydoğu Anadolu Akarsuları

Bu bölgede akarsular derin vadi içinde akar. Bu yüzden bölgede sulamadan direk olarak yararlanılmaz. Bu yüzden genelde baraj üzerinden sulama olur.

Fırat
Dicle
Coğrafi bölgelere göre akarsularımızın dağılışı bu şekildeydi. Şimdi Türkiye’de akarsu özelliklerine göz atalım

Türkiye’de Akarsular ve Özellikleri

Türkiye’de akarsular denge profilinden (yatak eğimi deniz seviyesine kadar yaklaşmış olan akarsular) uzaktır. Yüksek ve dağlık ülke olmamız bunun nedenidir. Ayrıca bu sebepten akarsularımızın yatak eğimleri, akış hızları, hidroelektrik enerji potansiyeli aşındırması fazladır.
Tüm bunlara dayanarak da akarsularımızda ulaşım elverişli değildir. Sadece Bartın çayı ulaşıma elverişlidir.
Ülkemizde denge profiline en yakın akarsular Kıyı Ege ve Marmara Bölgesi’nde bulunur.
Dağların kıyı çizgisine ulaşımı ve Türkiye’nin yarımada şeklinde oluşu akarsu boylarını kısa yapmaktadır.
Akarsularımızdan sulama, içme, balıkçılık, enerji üretimi ve su sporları alanlarında faydalanırız.
Ülkemizde akımlar genelde ilkbaharda en fazla seviyeye ulaşır. Sebebi kışın yağan karların erimesidir.
Çoruh, Dicle, Fırat, Aras ve Kura gibi akarsular ülkemiz sınırları içinde doğup, sınır dışındaki ülkelere dökülür.
Asi ve Meriç nehri sınırlarımız dışında doğup ülkemizden geçerek denize dökülür.
Yağış rejiminin düzensiz olması ve yağış biçimleri, ülkemizde akarsu rejimlerinin düzensiz olmasını sağlamıştır.
Akarsu havzalarımızda ne kadar endüstriyel kuruluş varsa o bölgenin akarsuları daha kirlidir.
Genelde doğu batı yönlü akışlar vardır.
Ege bölgesinde yatak eğimleri az olduğu için menderesler oluşur. Mendereslerin akış hızı, aşındırması, enerji potansiyelleri azdır. Yana doğru aşındırma ve biriktirme ise fazladır.
Sınırlarımız içinde en büyük akarsu Kızılırmak, sınır dışını da katarsak en büyük akarsu Fırat’tır.
Meriç Nehri Yunanistan ile, Aras Nehri de Ermenistan ile sınır olma özelliği taşıyan akarsularımızdır.
Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi’nde yatak eğimleri fazladır. Bu yüzden akarsular derin vadiler şeklinde akar. Bu şekilde derin vadide akan akarsularımızda taşkınlar olmaz. Ancak Meriç Nehri bu özelliklerde olmadığı için hemen hemen her sene taşıyor.
Havza

Kpss coğrafya Türkiye’de Akarsular konusunda yer alan havza kavramı, bir akarsuyun kolları ile birlikte kapladığı alanı belirtir. Eğer akarsu denize ulaşabiliyorsa buna açık havza denir. Eğer akarsu denize ulaşamayıp başka bir yerde son buluyorsa buna da kapalı havza denir.

Türkiye’de Açık Havzalar

Kızılırmak
Yeşilırmak
Seyhan
Ceyhan
Asi
Bakırçay
Gediz
Türkiye’de Kapalı Havzalar

Tuz Gölü (Yağış olmadığından)
Konya Kapalı Havzası (İklim ve yer şekillerinden)
Van Gölü (Yer şekillerinden)
Aras ve Kura (Hazar Gölü’ne döküldüklerinden)
Göller yöresindeki Burdur, Acıgöl, Salda Gölü ve Yarışlı Gölü kapalı havzaları (Karstik arazi yapısı ve yer şekillerinden dolayı)
En geniş kapalı havzalar İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgesi’ndedir.
Ülkemizde yer alan akarsu havzalarının alanları genelde dardır. Bunun başlıca sebebi ülkemizin yer şekilleri ve yarımada şeklinde olmasıdır.

kpsskonu