Muhasebeye Giriş Ders Notları 1

ÜNİTE-1 İŞLETME ve MUHASEBE

İŞLETME
İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için bir takım faaliyetlerde bulunarak mal ve hizmet üreten birimdir.
İşletmenin amaçları:
1. Kar etmek
2. Mal ve hizmet üretmek
3. Kendi varlığını sürdürmek
İşletmenin İşlevleri (Faaliyetleri):
1. Üretim
2. Pazarlama
3. Finansman
4. Personel işlevi ve bu işlevlerin en iyi şekilde yerine getirilmesi için
Yönetim işlevleri:
a. Planlama
b. Örgütleme Yöneltme
c. Koordinasyon
d. Denetim

İşletme Türleri:
A) Faaliyet konularına göre:
• Üretim işletmesi
• Ticaret
• Turizm
• Hizmet
• Tarım
B) Mülkiyet Bakımından:
• Özel işletmeler
• Kamu
• Karma
C) Büyüklüklerine Göre:
• Büyük işletmeler
• Orta
• Küçük
• Cüce

İşletmede faaliyetin oluşabilmesi için araç-gereç para hammadde yani Varlıklar gereklidir. Kısaca işletmenin sahip olduğu ekonomik değerler. Bir de bu varlıkları sağlayan kaynaklar gereklidir. Bu kaynaklar:
İşletme sahipleri:
İşletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki haklarının değer olarak ifadesine SERMAYE denir.

Üçüncü kişiler dediğimiz işletmeye borç verenler:
Üçüncü kişilerin varlıklar üzerindeki haklarına değer olarak ifadesine BORÇLAR denir
İşletmede faaliyetler sonucunda varlıklar artarsa işletme sahiplerinin hakları da artar. Bu artıştan doğan farka da KAR denir. Borçlanma yolu ile elde edilen varlıklarda artış olursa borçlar artmış olur doğan farka da ZARAR denir.

MUHASEBE
İşletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişiklik yaratan mali nitelikteki işletmelere ait bilgileri Kaydetmek - Sınıflandırmak - Özetlemek - Analiz etmek - Yorumlamak sureti ile ilgili kişi ve kurumlara raporlar halinde bilgi veren bir sistemdir.

Muhas****** İşlevleri:
Kaydetmek
Mali nitelikteki işlemlere ait bilgileri belgelendirerek toplayıp belli şekillerde ve kurallarda yazılması
Sınıflandırmak
Eldeki bilgilerin belli sınıf ve gruplara göre düzenlenmesi
Özetlemek
Bilgilerin anlamlı şekilde kısaltılması çeşitli mali tabloların ve raporların hazırlanması
Analiz ve Yorum
Raporlar ve tablolar halinde gelmiş bilginin ne anlama geldiğini ve olaylar ile sonuçları arasındaki ilişkilerin araştırılmasıdır. Yani muhasebe sadece kayıt yapmaz kaydedilen bilgilerin yorum ve analizini de yapar.

Muhas****** Türleri

Genel Muhasebe
Görevi işletmenin varlıklarını sermayesini borçlarını belirlemek. İşletme faaliyetlerinden dolayı meydana gelecek değişmeleri izlemek ve işletme faaliyetlerinin sonucunu ortaya koymaktır.

Maliyet Muhasebesi
Sadece üretim yapan işletmeler için geçerlidir. Üretilen mal ve hizmetlerin üretim maliyetlerini bunların satış fiyatlarını saptar kontrolünü sağlar ve elde edilen bilgilerle de planlamaya ve karar almaya yardımcı olur. Daha basit bir tanımla maliyet muhasebesi üretim maliyetlerinin belirlenmesi ve üretim kontrolünün yapılması amacıyla uygulanan bir muhasebe türüdür.

Muhasebeyle İlgileneler
• Yöneticiiler
• İş sahipleri ve ortaklar
• Borç verenler
• İşletmede çalışanlar
• Devlet
• Kamu

Muhasebe Mesleği
Üç guruba ayrılmıştır.

Serbest Muhasebeci
En az lise mezunu olmak ve eğitim-öğretim durumuna göre 2 ile 6 yıl arasında staj yapma zorunluluğu vardır.Serbest muhasebecilik mesleğinin konusu Gerçek ve tüzel kişilere ait muhasebe defterlerini tutmak mali tabloları ve vergi beyannamelerini düzenlemek biçiminde belirtilmiştir.

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
4 yıllık lisans eğitimine sahip olmak ve 2 yıllık mesleki staj ile birlikte meslek sınavında başarılı olmak zorunluluğu vardır.Serbest muhasebeci mali müşavirler şu konularda faaliyetlerde bulunurlar. Serbest muhasebecilere ait tümfaaliyetleri yapabilmenin dışında işletmelerin muhasebe sistemlerini kurmak ve geliştirmek işletmecilikmuhasebe finans ve mali mevzuat ile ilgili uygulamaları düzenlemek ve konularda danışmanlık yapmak. Ayrıca yukarıda belirtilen konularda belgelere dayalı inceleme analiz ve denetim yapmak mali tablolar ve beyannamelerle ilgili olarak yazılı görüş vermek rapor düzenlemek tahkim bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.

Yeminli Mali Müşavir
10 yıl boyunca SMMM olarak çalışmış ve meslek sınavında başarılı olmuş olma zorunluluğu vardır.Yeminli mali müşavirler ise; SMMM` lerin yaptığı danışmanlık ve denetim faaliyetleri yanında tasdik işlemleri de yapma yetkisine sahiptirler. Tasdik faaliyetleri özellikle vergi beyannameleri ile bunların ekleri ve mali tablolarla ilgili olarak yapılmaktadır. Ancak yeminli mali müşavirler tasdik işlerinin sonuçlarından müşteri ile birlikte ortak ve mütesilsilen sorumludurlar. Yeminli mali müşavirler muhasebe defteri

ÜNİTE-2 BİLANÇO ve GELİR TABLOSU
MALİ TABLOLAR
Bir dönemde mali nitelikli bir sürü işlem meydana gelir. Bunların hepsi kaydedilir ve sınıflandırılır. Daha sonra bu çok sayıdaki bilgiler anlaşılabilir kullanılabilir bilgiler olarak çeşitli amaçlara cevap vermek için değişik tablolar şeklinde özetlenir.Bu tablolara mali tablolar veya mali raporlar denir. Muhasebede en önemli tablolar Bilanço ve Gelir tablolarıdır.

Mali Tabloların Genel Olarak Amaçları
1. Yöneticiler kredi verenler yatırımcılar ve diğer ilgililer için karar almada bilgiler sağlamak
2. Varlıklar kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ile faaliyet sonuçları hakkında bilgiler sağlamak
3. Gelecekteki nakit akışlarını değerlendirmede yararlı bilgiler sağlamak

BİLANÇO
Bir işletmenin belli bir tarihteki sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların kaynağı olan sermaye ve borçları gösteren bir mali tablodur.

• Varlıklar = Sermaye Borçlar
• Özsermaye = Varlıklar - Borçlar
• Sonuç (Kar / Zarar) = Dönem sonu öz sermaye - Dönem başı öz sermaye
Bu eşitliğe Bilanço eşitliği denir.

MALİ NİTELİKLİ İŞLEMLER
İşletmeler mal ve hizmet üretmek için faaliyetlerde bulunurlarken bazı varlıklarda yani borç ve sermayelerde değişiklikler ortaya çıkar. İşte değişiklik yaratan Mali işlemlere MNİ denir. İşletmenin varlıklarını sermaye ve borçlarını değiştiren işlemdir.
Bilanço eşitliğinde değişme yaratan mali nitelikteki işlemlerin etkinlikleri şu şekilde ortaya çıkmaktadır.
1. Aktif ve pasif tarafların toplamları değişmeden aktiflerden birinin artması dğerinin azalması
2. Aktif ve pasif tarafların toplamları değişmeden pasiflerden birinin artması dğerinin azalması
3. Hem aktif hem pasif artışı (Bilançoda her iki tarafın aynı büyüklükte artması)
4. Hem aktif hem pasif azalması (Bilançoda her iki tarafın aynı büyüklükte azalması)

1) Peşin mal satışı:
Varlıkların bir unsuru olan para ile satmak amacıyla mal alındığını düşünelim. Bu durumda varlıklardan parada azalma malda da aynı büyüklükte bir artma olacaktır.Böylece varlıklar toplamında bir şey değişmeyecektir. Dolayısı ile de eşitlik bozulmamış olacaktır.

2) Maliyetine peşin satış:
Bir varlık unsuru olan malın maliyet değeri üzerinden satıldığını düşünelim. Malda meydana gelen azalma ile para da olan aynı ölçüde artma ile varlıklar dengeye gelecektir. Bu durumda varlıkların birinde artma diğerinde aynı büyüklükte bir azalma olacağından varlıklar toplamında bir değişme olmayacaktır.

3) Karlı peşin satış:
Bir varlık unsuru olan malın bu sefer karlı peşin satıldığını düşünelim. Bu durumda parada artış maldaki azalmadan kar kadar fazla büyüklükte olacaktır. Kar işletme sahibinin hakkı olduğu için sermaye büyüyecektir. Dolayısı ile varlıklar toplamında kar kadar bir artış olurken aynı zamanda aynı artış sermayede de meydana geldiğinden bilanço eşitliği bozulmayacaktır.

4) Zararına peşin satış:
Satışın zararlı yapılması durumunda ise; işletmeye çıkan maldan daha az para gireceğinden varlıklar toplamında zarar kadar bir azalma olacaktır. Aynı zamanda işletme sahibinin varlılar üzerindeki haklarında da zarar kadar bir azalma olacağından sermayede de zarar kadar bir azalma meydana gelecektir. Sonuçta eşitlik yine bozulmamış olacaktır

5) Kredili mal alışı:
Kredili mal alışı malda bir çoğalma yaratırken borçlarda da aynı büyüklükte bir çoğalmaya neden olacaktır. Boylece varlıklardaki artış borçlardaki eşit büyüklükteki artışla dengeye gelecektir.

GELİR TABLOSU
İşletmenin belli bir döneminde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği net karın veya dönem zararının brüt satışlardan başlayarak nasıl oluştuğunu gösteren bir tablodur. Bir işletmenin bir dönemine ait faaliyetlerinin net sonucu ve bu sonuca nasıl ulaşıldığını gösteren mali bir tablodur.
• Kar : Gelir > Gider
• Zarar : Gelir < Gider

Gelir:
Mal ve hizmet satışlarından faizlerden kiradan vb. elde edilen tutardır. Aktifteki artıştır.

Gider:
Gelir elde etmek için yapılan harcamalardır. Aktifteki azalıştır.

Brüt Satış Karı / Zararı:
Satış gelirleriyle satılan malların arasındaki fark

Faaliyet Karı / Zararı:
Brüt satış karından işletme faaliyetlerinin gerçekleşmesi için yapılması gerekli olan faalliyet giderlerinin farkıdır. Pazarlama giderleri araştırma-geliştirme giderleri satış dağıtım genel yönetim(elektrik telefon su) vb.

Dönem Net Karı / Zararı:
Faaliyet karına işletmenin faaliyet sonucuna etkisi olan ama faliyet konusuyla ilgisi olmayan olağan dışı gelirlerin eklenmesi ve giderlerin çıkartılması sonucunda bulunur.

Brüt satışlar
(-) Satış indirimleri

= Net satışlar
(-) Satılan malın maaliyeti (hammadde maaliyeti)

=Brüt satış karı / zararı

(-) Faaliyet giderleri

= Faaliyet karı / zararı
Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar
(-) Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar
(-) Finasman giderleri

= Olağan kar / zarar
Olağandışı gelir ve karlar
(-) Olağandışı gider ve zararlar

= Dönem karı/ zararı
(-) Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları
= Dönem net karı / zararı

ÜNİTE-3 HESAPLAR

HESAP
Bilançonun her bir unsurunda işlemler nedeni ile meydana gelen değişiklikleri kaydettiğimiz çizelgeye hesap denir. Yani varlıklar borçlar ve sermaye unsurlarının
her biri varsa başlangıç durumunu işlemlerin meydana getirdiği artışı azalışı ayrı ayrı gösteren çizelgedir. Hesap çizelgesi şekil olarak şöyledir.

Borç ve alacakta değişime neden olan işlemlere mali nitelikli işlemler denir.

HESABI BORÇLANDIRMAK ve ALACAKLANDIRMAK
İlgili hesapların borç tarafına (soluna) kayıt o hesabı borçlandırır. Alacak tarafına (sağına) kayıt ise o hesabı alacaklandırır.

HESAP AÇMAK
İlgili hesabın borcuna yada alacağına ilk kez kayıt yapmaktır.

HESAP KALANI
İlgili hesabın borç toplamı ve alacak toplamı arasındaki farktır. (Borç kalanı Alacak kalanı)

HESABIN KAPALI OLMASI
İlgili hesapların borç ve alacaklarının toplamlarının eşitlenmesidir. Hesap kalanı yoksa o hesap kapalı demektir.

AKTİF HESAPLAR
Varlıkların izlediği ve borç kalanı veren yani bilançonun aktif kısmındaki unsurlara ait hesaplar (kasa hsb bankalar hsb alacak senetleri hsb vb.)

PASİF HESAPLAR
Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren yani bilançonun pasif tarafındaki unsurlara ait hesaplar (sermaye hsb borçlar hsb satıcılar hsb
borç senetleri hsb vb)

GELİR HESAPLARI
İşletmenin varlıklarını arttıran işlemlerin (gelirlerin) kaydedildiği hesaplardır. Gelirler hesap kavramında daima alacakta yer alır.

GİDER HESAPLARI
İşletmenin varlıklarını azaltan işlerin (giderlerin) kaydedildiği hesaplardır. Giderler hesap kavramında daima borçta yer alır.
Artışların ya da azalışların hesabın hangi tarafında yazılacağına o hesabın niteliği belirler.

SERMAYEDEKİ DE?İŞMELERİN GELİR ve GİDER HESAPLARINDA İZLENMESİ
Sermaye hesabının alacağına işletmenin sermayesini çoğaltan değiştiren gelirler borcuna da işletmenin sermayesini azaltan giderler kayıt edilir.
İşletmenin öz sermayesini etkileyen işlemlerde gelir ve gider hesapları diye adlandırılan sonuç dolayısı ile özsermaye sermaye ile bağlantılı olduğu için
işlemler sonuç hesaplarında incelenir.
Faaliyetlerine bağlı olarak bir gelir doğduğunda sermayeyi arttıracağından ilgili gelir hesabının alacağına yazılır. Örneğin: faiz gelirleri hsb komisyon gelirleri
hsb satışlar hsb vb. gelir hesapları her zaman alacak kalanı verir. Kalanlarda dönem karı veya zararı hsb 'na borçlandırarak devredilir.

Bir gider ortaya çıktığında sermayede azalış olacağından ilgili gider hesabında incelenir. İşletmenin gelir elde etmesi için bir aktifin (varlığın) kullanılması veya
tüketilmesi sonucu oluşur. Gider oluştuğunda ilgili gider hesaplarının borcuna kaydedilir. Hesap dönemi sonunda kalanlarda dönem karı veya zararı hsb 'na
alacaklandırılarak kaydedilir.

HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI
Hesaplar bilanço ve gelir tablosunun oluşturulmasında iki gruba ayrılır.

l- Bilanço Hesapları:
a. Varlık Hesaplan (Aktif Hesaplar)
b. Borç Hesaplan (Pasif Hesaplar)

c. Özsermaye Hesapları (Pasif Hesaplar)

2- Gelir Tablosu (Sonuç) Hesapları
a. Gelir (Hasılat) Hesapları
b. Gider Hesapları

Kayıtların Temel Olup olmamasına göre:
1- Asli Hesaplar :
Varlıklar borçlar ve sermayeyi oluşturan unsurlarla gelir giderleri etkileyen ve ifade eden hesaplar
2- Düzenleyici Hesaplar :
Asli hesaplan etkileyen aktif ve pasif değerlerin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlamak için kullanılır (verilen çekler ve ödeme emirleri hs. gibi)
3- Geçici Hesaplar:
Tamamlanmayan işlemler ve belirli bir süre veya bir konu için kullanılan hesaplardır.
4- Nazım Hesap :
Aktif veya pasiflerde değişme yaratmayan işletme yönetimi tarafından bilinmesi gereken işlemlere ait hesaplardır.Bilançonun hem aktif hem de pasifinde aynı
adla karşılıklı olarak yer alır.
Kapsanılana göre:
Ana Hesaplar : Bankalar Hs.
Yardımcı Hesaplar : İş Bankası Hs. Dışbank Hs. gibi

HESAP PLANI
Bir işletmede kullanılacak hesapların muhas****** temci kavramları ve ilkeleri doğrultusunda sistemli bir şekilde gruplandırılmış olarak yer aldığı listeye denir.

TEKDÜZEN HESAP PLANI ( ÇERÇEVESİ):
1.1.1994 tarihinden itibaren tek düzen hesap planına uyulma zorunluluğu getirilmiştir. THP 'ndaki hesaplar desimal (ondalık) kodlama sistemine göre
l 'den 9 'a kadar düzenlenmiştir. Tekdüzen Hesap Planından amaç bütün işletmeler arasında ve muhasebe sistemi ile mali tablolar arasında uyumluluk
sağlamaktır.

Hesap Sınıflan:
1. Dönen varlıklar :
Para veya l yıl içinde paraya çevrileceği yada kullanılacağı tahmin edilen varlıkları kapsar.
2. Duran varlıklar :
Normal koşullar altında l yıl içinde elden çıkarılması düşünülmeyen veya yararları l yıl sona ermeyecek olan varlıkları kapsar
3. Kısa vadeli yabancı kaynaklar :
En çok l yıl yada bir faaliyet dönemi sonunda ödenmesi gereken borçlan kapsar.
4. Uzun vadeli yabancı kaynaklar :
l yıl yada bir faaliyet döneminden daha uzun sürede ödenecek olun borçlan kapsar.
5. Özkaynaklar :
İşletme sahip ve ortaklarının işletmeye tahsis ettiği sermaye. Faaliyetlerden elde edilmiş fakat ortaklara verilmeyip işletmede bırakılan karları
Değer yükselmelerinin neden olduğu artışlar ve dönemin net karına ait hesaplan kapsar.
6. Gelir tablosu hesapları:
Varlık veya hizmet satışlarından faiz kira gibi gelir işlemleri ile gelir elde etmek amacıyla tüketilen ve sermayeyi azaltıcı etkisi olan işlemlere ait hesapları
kapsar.
7. Maliyet hesapları :
Mal ve hizmetlerin planlandığı şekilde üretilmesi ve yapılması için katlanılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlanna dönüştürülerek izlendiği hesaplan kapsar.
8.Nazım hesapları :
Varlıklarda borçlarda ve sennayede artış yada azalış yaratmayan ancak işletme yönetimi ve diğer ilgililer tarafından bilinmesi ve izlenmesi gereken işlemlere
ait hesaplan kapsar.