Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)

[Mavi]

Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)
1.Ermeniler, Kars, Gümrü ve Sarıkamış’ı terk ede­cek.
2.Aras Nehri ile Çıldır Gölü arası Türk-Ermeni sınırı olacak.
3.Ermeniler TBMM aleyhine olan antlaşmaları tanımayacaktır.
4.Göç ettirilmiş olan Ermeniler altı ay içinde Tür­kiye’ye geri dönebilecektir.

Ermeniler Kars civarından çekilince; Türkiye, Gürcülerle sınır komşusu oldu. Arda­han’ın bir kısmı, Artvin ve Batum Gürcülerin elin­deydi. TBMM’nin verdiği ültimatom (kesin uyarı) sonucunda 23 Şubat 1921’de Gürcüler, Artvin, Ardahan ve Batum’u terk etti (Batum Antlaşması).

Gümrü Antlaşması’nın Önemi:
1.Mondros Mütarekesi ile belirlenen sınırlar ilk defa aşılmıştır.
2.TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısı görüldü.
3.Ermenistan TBMM’yi antlaşma imzalayarak tanı­yan ilk devlet oldu.
4.Misak-ı Milli yönünde ilk adım atıldı.
5.Sevr Antlaşması’na ilk darbe vuruldu.
6.Doğu sınırının belirlenmesi yönünde ilk adım atıldı.
7.Doğudaki güçleri batıya kaydırma imkânı oluştu.


Güney Cephesi’nde Maraş ve Urfa’nın Kurtarılması,
Antep Savunması
Mondros Mütarekesi’nden sonra İngilizler, 9 Kasım 1918’de İskenderun’u, 17 Aralık 1918’de Antep’i, 22 Şubat 1919’da Maraş’ı ve 24 Mart 1919’da Urfa’yı işgal ettiler.
Fransızlar ise Mersin, Adana, Hatay ve Osma­niye’yi işgal ettiler.
İngilizler petrol bölgelerine karşılık Maraş (30 Ekim 1919), Urfa (30 Ekim 1919) ve Antep’i (5 Kasım 1919) Fransızlara devrettiler.
Fransızlar Suriye ve Mısır’dan getirdikleri Erme­nilere intikam alayları kurdurarak, Ermenileri böl­gedeki Türklere karşı kullandılar. Ermeniler Çuku­rova’da devlet kurmak istediklerinden dolayı Türklere karşı saldırıya geçtiler.

Batı Anadolu’da düşmana karşı seçilmiş gerilla güçleri savaş verirken; güney cephesinde kadın, çocuk, ihtiyar olmak üzere halk düşmana karşı topyekûn bir mücadeleye girmiştir.
Sivas Kongresi’nde, güney cephesinin, gönderile­cek subaylarca düzenlenip halkın düşmana karşı harekete geçirilmesi planlanmıştır.
Fransızlar ile Türk halkı arasında ilk ciddi çarpış­malar, Sütçü İmam’ın harekete geçmesi ile Maraş’ta başlamıştır. Maraş halkı Fransızları 10 Şubat 1920’de Maraş’tan atmayı başardı.
11 Nisan 1920’de ise Urfa halkı Fransızları mem­leketlerinden atmayı başardı.
Şahin Bey mücadelesi ile ünlenen Antep ise bütün gayretlerine rağmen Fransızlara teslim olmak zo­runda kaldı (Şubat 1921).
TBMM daha sonraki yıllarda Maraş’a kahraman; Urfa’ya şanlı; Antep’e ise gazi unvanını vermiştir.
Adana’da ise mücadeleler 20 Ekim 1921’de im­zalanan Ankara Antlaşması’na kadar devam etti.
Açıklama:
Güney cephesi, Ankara Antlaşması ile kapanmış ve Adana ile Antep savaş yapılmadan Fransızlardan geri alın­mıştır.