Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusu kpss de en geniş kapsamlı ve bizim için büyük önem taşıyan bölümdür.Bir önceki konumuzda Anadolu Selçuklu Devletinin kültür ve medeniyeti ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusu içerisinde; devlet yönetimi, toprak yönetimi alanları işlenecektir.
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti

Oğuzların Bozok Kolu’na bağlı Kayı boyu beyi Osman Bey tarafından Söğüt ve Domaniç çevresinde kurulan Osmanlı Beyliği kısa sürede büyüyerek dünyanın en geniş imparatorluklarından biri haline gelmiştir. Konumuzda kısa sürede geniş topraklara ve güçlü bir devlet yapısına sahip olan bu beyliğin beylikten devlete ve dünya gücüne nasıl dönüştüğünü inceleyeceğiz.
1229 yılında kurulan devlet 1922 yılına kadar yaşamıştır.

1. DEVLET YÖNETİMİ

Osmanlı Devleti Türk örf ve adetlerine ve İslami kurallara göre yönetilirdi. Yani Osmanlı Devlet yönetiminde Orta Asya Türk geleneği ile Türk İslam devletlerinin büyük oranda etkili olduğunu söylemek mümkündür.
Devlet egemenlik hakkının tanrı tarafından verildiğine inanılan ve Osmanlı soyundan gelen hükümdarlar tarafından yönetilirdi. Bu yönetim şekline Teokratik Mutlak Monarşi denilirdi.
Kısaca Mutlakiyet denilen bu yönetim şekli 1876 yılına (Meşrutiyetin ilanı) kadar devam etmiştir.
Osmanlı Devletinde hükümdarlar;

• Bey
• Gazi
• Han
• Hakan
• Sultan
• Hünkar
• Padişah unvanları ile anılırdı.

Hükümdarlar yetkilerini dine ve töreye dayalı olarak kullanır ve ayrıca Kanunname-i Ali Osman denilen yasalar uygun davranırlardı.
Kanunname-i Ali Osman ilk olarak Fatih Sultan Mehmet daha sonra da Kanuni Sultan Süleyman tarafından idari, ekonomik ve cezai alanlarda örf ve adetlere göre padişahların otoriteleri ile çıkardıkları kanunların bütünüdür.
Osmanlılarda padişahların emir ve buyruklarına Ferman veya Hatt-ı Hümayun, hükümdarlığın el değiştirilmesine Veraset Sistemi, hükümdar çocuklarına Şehzade, şehzadeleri eğiten akıl hocalarına Lala denilirdi. Padişahlar Cülus Töreni ile tahta çıkar ve Cülus bahşişi dağıtırlardı. Ülke yönetiminde padişahın en önemli yardımcısı Vezir-i Azam ( Sadrazam), en önemli kurumu ise Divan-ı Hümayun idi.

1. Divan-ı Hümayun

Divan örgütü ilk olarak Orhan Bey zamanında İznik’te kurulmuştur.
Divan önemli devlet meselelerinin görüşüldüğü, üyeleri padişah tarafından belirlenen en büyük organdı. Önemli konular divanda görüşülüp karara bağlanır ve hükümdar onayından geçerek yürürlüğe konurdu. Ayrıca karaların uygulaması (Yürütme) ve üst düzey yöneticiler arasındaki davalara(Yargı) bakmakta divanın göreviydi. Bu yüzden divan Danışma Meclisi, Bakanlar Kurulu ve Mahkemeye benzerdi.
Devlet yönetiminde İlmiye, Seyfiye ve Kalemiye sınıfları bulunuyordu ve bu üç sınıfında divanda temsilcileri bulunuyordu.

Divan Üyeleri ve Görevleri

• Sadrazam (Vezir-i Azam): Padişahın mührünü taşır ve padişahtan sonra gelen en yetkili kişidir. Gerekli durumlarda Serdar- ı Ekrem sıfatı ile orduları yönetirdi. Fatih dönemi ile birlikte divana başkanlık yapardı. Günümüz Başbakan’ına benzerdi.
• Kubbealtı Vezirleri: Seyfiye sınıfına mensup sayıları 1-7 arasında değişen sadrazam yardımcısı olan diğer vezirlerdir. Günümüz Devlet Bakanlarına benzer.
• Kazasker: Adalet, hukuk ve eğitim-öğretim işlerinden sorumlu olan görevlidir.
• Defterdar: Maliye ve ekonomiden sorumlu olan görevlidir.
• Nişancı: Her türlü yazım işlerini yürüten ve padişah tuğrası (bir nevi imza) çeken görevlidir. Ayrıca fethedilen toprakların kaydını da tutar yardımcı katipler ile işlerini yürütürdü. Yardımcı katipler kurulu başkanına Reis’ülküttap Reis’ülküttap 16. Yüzyıldan sonra ayrı bir divan üyesi haline geldi.
• Reis’ülküttap: Dış ilişkilerden sorumlu olan görevlidir.
• Şeyhülislam: Din işlerinin en yetkili adamı ve alınan kararların ve yapılacakların dine uygunluğuna dair fetva vermekle görevli devlet adamıdır.
• Yeniçeri Ağası: Yeniçeri ocağının başında bulunan ve ocaktan sorumlu görevlidir.
• Kaptan-ı Derya: Deniz kuvvetlerinin ve donanmanın başında bulunan görevlidir.

1. TOPRAK YÖNETİMİ

Osmanlı Devletinde “Ülke padişahın ve ailesinin ortak malıdır” anlayışı vardır. Osmanlılarda devlet yönetimi temelde Mülk arazi Miri arazi olarak ikiye ayrılır.

• Mülk Arazi: Mülkiyeti şahıslara ait arazilerdir. İki kısma ayrılır.
• Öşri arazi: Müslümanlara ait topraklardır. Vergileri öşür ve çift.
• Haraci arazi: Gayrimüslimlere ait topraklardır. Vergileri harac-ı mukassem ve harac-ı muvazzaf.
• Miri (Beylik) Arazi: Mülkiyeti devlete ait topraklardır. Alınıp satılamaz, devredilemez. Çeşitli bölümlere ayrılır.
• Dirlik arazi: Geliri devlet adamlarına ve memurlara maaş karşılığı asker beslemesi şartı ile verilen topraklardır. 3 kısma ayrılır.

1. Has: Geliri 100 bin akçeden fazla ve üst düzey devlet adamlarına verilen,
2. Zeamet: Geliri 100 bin ila 20 bin akçe arasında değişen orta dereceli devlet adamlarına verilen,
3. Tımar: Geliri 20 bin akçe ve 3 bin akçe arasında değişen küçük dereceli devlet adamlarına verilen topraklardır.

Osmanlılar dirlik sistemini Selçuklularda uygulanan ikta sisteminden örnek almıştır.

• Mukaata arazi: Geliri doğrudan hazineye giden topraklardır.
• Yurtluk arazi: Geliri sınır boylarındaki görevlilere verilen topraklardır.
• Ocaklık: Geliri kale muhafızları ve tersaneye verilen topraklardır.
• Malikâne: Üstün hizmet gösterenlere verilen topraklardır.
• Paşmaklık: Geliri padişahın hanım akrabalarına verilen topraklardır.
• Vakıf: Geliri sosyal tesislere ve hayır işlerine ayrılan topraklardır.
• Arpalık: Bazı devlet adamlarına ek gelir olarak verilen topraklardır.
• Metruk: Halkın kullanımına bırakılan topraklardır.
• Mevat: Hiçbir işe yaramayan bataklık, çöl gibi topraklardır.

Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunu kpss de geniş kapsamlı bir konu olduğu için bölümlere ayırmıştık.Bir önceki konumuzda Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti bölüm 2 içerisinde; ordu yönetimi, maliye ve ekonomi alanları ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti bölüm 3’de ise “Toplumsal Yapı” ve ”Hukuk” konuları işlenecektir.
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 3

A.TOPLUMSAL YAPI
Osmanlılarda toplum Yönetenler (Beraya) ve Yönetilenler (Reaya) olarak ikiye ayrılırdı.
Yönetenler 3’e ayrılır:

1. İlmiye Sınıfı: Ulema ve alimler sınıfı olarak da bilinir. Din, hukuk, eğitim-öğretim, adalet fevte işlerinden sorumlu sınıftır. Kadı, kazasker, şeyhülislam, imamlar, vaizler gibi.
2. Seyfiye Sınıfı: Ordu ve donanmada görevli komutan ve askerlerin bulunduğu sınıftır. Sadrazam, yeniçeri ağası, kaptan-ı derya, beylerbeyi, sancakbeyi, subaşı, sipahiler gibi.
3. Kalemiye Sınıfı: Bürokrasi, maliye, yazı işleri ve dış işleri ile ilgilenen sınıftır. Defterdar, nişancı gibi.

1. HUKUK

Osmanlılarda hukuk Örfi ve Şer’i olmak üzere ikiye ayrılırdı.
Örfi Hukuk: Temeli gelenek ve göreneklere dayanan daha çok siyasi yaşamın düzenlenmesini sağlayan kuraları içerirdi. Padişah tarafından konulan kurallar mutlaka dini kurallara uygun olmalıydı.
Şer’i Hukuk: Temeli Kuran, hadis ve sünnetlere dayana daha çok sosyal hayatın düzenlenmesini sağlayan hukuk kurallarıdır.
Hukuk kuralları Kazaskerler ve onların tahsis ettiği kadılar tarafından yürütülürdü.
Osmanlılarda hukuk alanında bir birlik yoktu. Çünkü Müslümanlara şer’i hukuk kuralları, Müslüman olmayan gayrimüslimlere ise kendi cemaat kuralları uygulanırdı.
Osmanlı padişahlarından Fatih Sultan Mehmet ve I. Mahmut vatandaşları arasında din ve mezhep ayırımı yapmayacaklarının teminatını vermişlerdi.
Fatih Sultan Mehmet bu kuralları düzenlemiş ve Kanunname-i Ali Osman denilen bütünlüğü meydana getirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman ise bu yasaları yeniden düzenlemiştir.
Osmanlı Devletinde mahkemeler şu bölümlere ayrılırdı:

• Şer’i Mahkemeler
• Nizamiye Mahkemeleri
• Cemaat Mahkemeleri
• Konsolosluk Mahkemeleri
• Ticaret Mahkemeleri

Osmanlılar hukuk alanında geri kalınmış bazı çalışmaları Tanzimat döneminde çeşitli çalışmalar ile gidermeye çalışmıştır. Avrupa da uygulanan hukuk kuralları örnek alınıp Nizamiye mahkemeleri kurulmuştur. 1869-1876 yılları arasında Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında oluşturulan bir kurul ise Mecelle adı verilen medeni kanunu hazırlanmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunda şimdiye kadar Osmanlıda devlet yönetimi, toprak yönetimi, ordu yönetimi, Osmanlıda ekonomi gibi kpss tarih dersinde önemli bir yere sahip olan başlıkları ele almıştık.Bir önceki konumuzda yani Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 3’de ise; toplumsal yapı, hukuk alanları ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 4’de ise “Eğitim-Öğretim”,”Yazı, Dil ve Edebiyat” konuları işlenecektir.
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 4

A. EĞİTİM-ÖĞRETİM

Osmanlılarda eğitim ve öğretimde dine dayalı olarak yapılırdı. Mahalle Mektepleri, Medreseler ve Enderun Mektepleri başlıca eğitim kurumlarıydı.
Mahalle Mektepleri: Günümüz ilkokulu düzeyindeki okullardır.
Medreseler: Günümüz yüksek okullarına benzer okullardı. Sadece erkek öğrenciler devam edebilirlerdi. Medrese hocalarına Müderris, öğrencilerine Molla, Sofu denirdi.
Osmanlılarda ilk medrese Orhan Bey tarafından İznik’te açılmıştır.
Medreselerde Din Bilimlerinin yanı sıra Pozitif Bilimlere de yer verilirdi. Ancak Duraklama döneminden itibaren Pozitif Bilimler göz ardı edilmiş sadece dini bilgilere önem verilmiştir. Bunun en önemli nedenlerinden biri ise Beşik Ulemalığı sisteminin (babadan oğla devam eden müderrislik) gerici bir sınıf haline gelmesiydi.
Medreseler Cumhuriyet Döneminde de bir süre varlığını sürdürmüş 11 Mart 1924 yılında kaldırılmıştır.
Enderun Mektepleri: İlk kez I. Murat tarafından Edirne Sarayında açılan bu okulda şehzadeler eğitim almıştır. Daha sonra Fatih Sultan Mehmet zamanında mektep devşirmelerin arasından seçilen zeki ve yetenekli kişilerin devlet adamı olarak yetiştirildiği kurumlara dönüştü.
Osmanlılarda mesleki eğitimi veren kurumlar yoktu. Meslek eğitimleri Lonca teşkilatına bağlı dükkânlarda usta-çırak eğitimi ile verilirdi.
Osmanlı Devletinde 18. Yy’ dan itibaren eğitim alanında bazı değişikler yapıldı.

• Mahmut döneminde batı tarzında askeri eğitim veren Hendesehane,
• Mustafa döneminde Deniz Mühendishanesi,
• Abdülhamit döneminde İstihkam Okulu,
• Mahmut döneminde Mekteb-i Tıbbiye, Mekteb-i Harbiye, Mızıkay-i Humayun, Mekteb-i Ulum-u Edebiye(Ayrıca ilköğretim zorunlu hale getirilmiş, Avrupa’ ya öğrenciler gönderilmiştir.)
• Tanzimat döneminde ise Rüştiyeler, İdadiler ve Sultaniler
• 1847 yılında Dar’ül Muallimin (Erkek öğretmen okulu)
• 1870 yılında Dar’ül Muallemat (Kız öğretmen okulu)
• 1863 yılında ilk üniversite olan Dar’ülfunun açılmıştır.

B. YAZI, DİL VE EDEBİYAT
Osmanlı Devleti diğer Türk İslam devletlerinde olduğu gibi resmi yazışmalarında Arap alfabesi kullanmıştır. Resmi dil Türkçe, bilimsel alanda Arapça ve edebi alanda Farsça kullanılırdı.
Edebiyat ise Divan, Halk ve Tasavvuf edebiyatı olarak üç şekilde gelişmiştir.

• Fuzuli, Baki, Nef’i, Nedim önemli Divan edebiyatı
• Köroğlu, Kaygusuz Abdal, Karacaoğlan, Hacı Bayram-ı Veli, Dadaloğlu Halk edebiyatı
• Pir Sultan Abdal, Akşemseddin, Hacı Bayram-ı Veli Tasavvuf edebiyatının en önemli temsilcilerindendir.

Kpss genel kültür tarih dersine ait “Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 4’den, “Eğitim-Öğretim”,”Yazı Dil ve Edebiyat” konularını işledik. Bir sonraki kpss tarih konumuz Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti 5 bölümü “Bilim” ve “Sanat” konuları olacaktır.

Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunun 5. bölümünde kpss‘de bugüne kadar pek çok soru çıkmış olan bilim ve sanat alanlarına değinilecektir. .Bir önceki konumuzda Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 4’de; Eğitim-Öğretim, Yazı Dil ve Edebiyat ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 5’de ise “Bilim” ve ”Sanat” konuları işlenecektir.
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 5

A. BİLİM
Osmanlı Devletinde yetişen bazı önemli bilim adamları:
Akşemseddin: Fatih Sultan Mehmet’in hocası olmuş, din tasavvuf alanında çalışmaları ile tanınan bilgindir.
Ali Kuşçu: Fatih Sultan Mehmet döneminde Semerkant’tan İstanbul’a gelmiş matematik ve astronomi bilginidir.
Piri Reis: 16. Yy’da yaşamış denizci, haritacı, coğrafyacıdır. En önemli eserleri Dünya haritası ve Kitab-ı Bahriyedir.
Takıyüddin Mehmet: İstanbul’da ilk gözlemevini(Rasathane) kuran astronomdur.
Matrakçı Nasuh: 16. Yy’da yaşamış ve matematik, coğrafya, tarih alanlarında eseler vermiştir.
Katip Çelebi: 17. Yy’da yaşamış bilim ve düşünce adamıdır. Keşfu’z Zünun, Cihannüma ve Atlas Minor çeviris en önemli eserleridir.
Hezarfen Ahmet Çelebi: 17. Yy’da Galata Kulesinden atlayıp uçarak boğazın karşı yakasına geçmiştir.
Lagari Hasan Çelebi: 17. Yy’da ilk roket örneğini icat ederek uçmayı başarmıştır.
Evliya Çelebi: 17. Yy’da yaşamış ilk büyük Türk gezginidir. Seyahatname adlı eseri vardır.
B. SANAT
Osmanlılar sanatın birçok alanından çeşitli eserler vermiştir. Bunlardan en önemlilerini sırası ile inceleyelim.
Mimari: Türk-İslam devletlerinde en gelişmiş sanat dalı olan mimaride Osmanlılar da önemli eserler meydana getirmişlerdir. Birçok camii, saray, hisar, köprü, medrese, han, kervansaray, bedesten, hamam, kapalı çarşı, su kemeri ve türbe yapılmıştır.
Osmanlı mimarisinin en önemli ismi Mimar Sinan’dır. Kanuni, II. Selim ve III. Murat dönemlerinde mimarbaşılık yapan Mimar Sinan 400’den fazla eser vermiştir. En önemli eserleri Şehzade Camii( Çıraklık eserim dediği), Süleymaniye Camii( Kalfalık eserim dediği), Selimiye Camii( Ustalık eserim dediği) eserleridir.
Bazı önemli Osmanlı mimari eserleri ise şunlardır;

• Hacı Özbek Camii(Bursa)
• Yeşil Camii(Bursa)
• Orhan Gazi Camii(Bursa)
• Ulu Camii (Bursa)
• Üç Şerefeli Camii (Edirne)
• Yeni Camii(İstanbul)
• Sultan Ahmet Camii(İstanbul)

• Süleyman Paşa Medresesi(İznik)
• Sahn-ı Seman Medresesi(İstanbul)
• Süleymaniye Medresesi(İstanbul)
• Rüstem Paşa Medresesi(Amasya)

• Issız Han(Bursa)
• Sultan Hanı(Konya)
• Rüstem Paşa Kervansarayı(Edirne)

• Orhan Gazi Külliyesi(İznik)
• Fatih Külliyesi(İstanbul)
• Bayezid Külliyesi(Edirne)
• Süleymaniye Külliyesi(İstanbul9

• Edirne Bedesteni(Edirne)
• Kapalı Çarşı(İstanbul)
• Mısır Çarşısı(İstanbul)

• Bursa Sarayı
• Eski Saray(Edirne)
• Topkapı Sarayı(İstanbul)
• İshak Paşa Sarayı(Doğu Beyazıt)
• Yıldız Sarayı(İstanbul)
• Dolmabahçe Sarayı(İstanbul)
• Beylerbeyi Sarayı(İstanbul)
• Çırağan Sarayı(İstanbul)

Mostar Köprüsü Mimar Sinan’ın öğrencisi Mimar hayrettin tarafından Bosna-Hersek‘e inşa edilmiştir. 2005 yılında UNESCO tarafından Dünya Miras Listesine eklenmiştir.
El Sanatları: Osmanlılar el sanatlarında çok iyiydi. Güzel yazı yazma sanatı olan Hat ve resim sanatının bir türü olan Minyatür oldukça gelişmiştir.
Osmanlı Devletinde resim sanatı 19. Yy’dan itibaren gelişmeye başlamıştır. Şeker Ahmet Paşa, Osman Nuri Bey, Osman Hamdi Bey önemli Osmanlı ressamlarıdır.
Bu el sanatlarının yanı sıra Tezhip, Çinicilik, Ciltçilik, Dokumacılık, Oymacılık, Maden ve Ahşap Sanatı, Cam sanatı da oldukça gelişmiştir.
Musiki: Osmanlıda Musiki eğitimi Enderun mektebinde verilirdi. Itri efendi, Dede efendi, Hacı Arif Bey, Zekai Dede önemli sanatçılarındandır.
Seyirlik Oyunlar: Meddah, kukla, karagöz, orta oyunu ve tiyatro gibi bölümlerden oluşuyordu.
Kpss genel kültür tarih dersine ait Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 6’dan, “Bilim” ve ”Sanat” konularını işledik. Bir sonraki kpss tarih konumuz Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti 6 bölümü “Taşra Yönetimi”, “Osmanlı Devleti Enler ve İlkleri” konuları olacaktır.

Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti konusunu işlerken bölümlere ayırmıştık. Bu konuda işleyeceğimiz 6. ve son bölümdür.Kpss tarih dersinde bir önceki konumuzda Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 5 içerisinde; Bilim ve Sanat ile ilgili bilgileri inceledik. Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 6 da ise “Taşra Yönetimi”, “Osmanlı Devleti Enler ve İlkleri” konularına değineceğiz.
Osmanlı İmparatorluğu Kültür ve Medeniyeti Bölüm 6

A. TAŞRA YÖNETİMİ (MEMLEKET YÖNETİMİ-ÜLKE YÖNETİMİ)
Osmanlılarda başkent merkez olarak sayılır, merkez dışında kalan yerlere ise taşra denirdi. Taşra eyaletlere, eyaletler sancaklara, sancaklar kazalara, kazalarda köylere ayrılarak yönetilirdi.
Söğüt, İznik, Bursa, Edirne ve İstanbul’un fethiyle son olarak İstanbul Osmanlıya başkentlik yapmıştır.
İstanbul devletin merkezi olduğu ve padişah burada bulunduğu için burada özel bir yönetim vardı. Padişahlar devleti Topkapı sarayından yönetirken;

• Yeniçeri Ağası – Şehrin Güvenliğini
• Taht Kadısı - Adalet İşlerini
• Şehremini - Belediye Hizmetlerini yönetirdi.

Eyalet: Osmanlılarda en büyük idari birimdi. Yönetimi bakımından ikiye ayrılırlardı:

• Salyanesiz (Haslı-Yıllıksız) Eyaletler: Merkeze doğrudan bağlı ve yakın olan eyaletlerdir. Dirlik sistemi uygulanır ve başına Beylerbeyi denilen yöneticiler atanırdı. Anadolu, Rumeli, Karaman, Diyarbakır gibi.
• Salyaneli (Yıllıklı) Eyaletler: Merkeze bağlı ancak uzak olan eyaletlerdir. Toprakları mukataa arazi yolu ile değerlendirilir ve iltizam sistemi uygulanırdı. Mısır, Yemen, Habeş, Basra gibi.

Sancak: Günümüz il büyüklüğünde olan yönetim birimidir. Sancak bey tarafından yönetilir.
Kaza: Günümüz ilçe büyüklüğünde olan yönetim birimidir. Kadı tarafından yönetilirdi.
Köy: Tımarlı sipahiler tarafından yönetilen küçük idari birimdir.
Bu birimlerin dışında Bağlı beylik ve Hükümetlerde bulunurdu. Kutsal bölge olan Hicaz dışındaki bu birimler iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Osmanlıya bağlı olarak yıllık vergi verip asker gönderen devletlerdi.
Kırım, Eflak, Boğdan gibi.

• İlk Osmanlı parası Osman Bey döneminde bastırıldı.
• Topraklara katılan ilk beylik Karesi Beyliği
• Orhan Bey döneminde ilk divan
• Orhan Bey döneminde ilk donanma
• Orhan Bey döneminde ilk gümüş para
• Orhan Bey döneminde ilk medrese
• Orhan Bey döneminde ilk düzenli ordu
• Orhan Bey döneminde ilk kez Rumeli’ye geçiş
• Orhan Bey döneminde ilk vezir ve kadı tayini
• Fatih Sultan Mehmet döneminde ilk altın para
• Abdülmecit döneminde ilk kâğıt para
• Murat döneminde ilk defa top kullanımı
• Murat döneminde ilk veziriazam tayini
• Murat döneminde ilk mali düzenleme
• Fatih Sultan Mehmet döneminde ilk örf-i hukuk yazılı hale getirilmesi
• İlk ticari ayrıcalığın verildi devlet Venedik
• Yıldırım Beyazıd döneminde ilk tersane
• Geleceğe dönük ilk bütçe Tarhuncu Ahmet Paşa