İlk Müslüman Türk Devletleri ve Beyliklerinde Devlet Yönetimi

[YeşiL6]

İlk Müslüman Türk Devletleri ve Beyliklerinde Devlet Yönetimi



Eski Türk devletlerindeki hakimiyet anlaşıyı İslamiyet sonrası dönemde de devam etmiştir. Türk - İslam devletlerinin birçoğunda ülke hanedan üyelerinin ortak malı sayılmıştır.
Kut anlayışı, Türk - İslam tarihindek hükümdarın Allah adına ülkeyi yönetmesi şeklinde bir uygulamaya dönüşmüştür.

Gazneli ve Seçuklularda hükümdarlığın halife tarafından tasdik olunması kuralı işlemiştir. Bu hükümdarlar siyasi hakimiyetlerini hiçbir şekilde Abbasi halifeleriyle paylaşmamışlardır.

Selçuklu devletin'de önemli devlet meselelerinin görüşüldüğü kurula Divan-ı Saltanat adı verilmiştir. Bu divanın asıl başkanı, Sahib-i divan-ı devlet denilen büyük vezirdir.

Selçuklularda meliklerin iyi bir yönetici olarak yetiştirilmesi için çalışan görevlilere atabey adı verilmiştir.

Atabeyler, devletin zayıfladığı dönemlerde bulundukları bölgelerde bağımsızlıklarını ilan ederek devletin parçalanmasına neden olmuşlardır.

Türk - İslam devletlerinde hükümdarlar; Hakan, Han, Bey, İlig, Buğra, Nasr, Kara, Kadir, Melik, Sultan, Şahinşah, Padişah, Sultan- azam, Sultanül Alem gibi ünvanlar kullanmışlardır.

Hükümdarlık sembolleri
1. Otağ-ı Hümayun
2. Sancak
3. Davul (Nevbet)
4. Tuğra
5. Arma
6. Unvan
7. Hilat (Giysi)
8. Taht
9. Asa
10. Çetr (Saltanat Şemsiyesi)
11. Tuğ
12. Sikke (Para)
13. Hutbe okutmak
14. Kılıç kuşanmak (Halifeden)

Önemli devlet görevlileri

1. Şıhne: Eyalet ve vilayetlerin başında bulunan askeri ve idari yönetici
2. Amil: Vilayetlerin vergisini toplamaktan sorumlu kişi
3. Muhtesip: Vilayetlerdeki ticari hayatın düzenlenmesi ve belediye çalışmalarının yürütülmesinden sorumlu kişi
4. Amid: Vilayetlerde yönetimden sorumlu sivil görevli

Atabeylik
Selçuklularla birlikte İslam dünyasına giren ve daha sonra kurulan devletleri de etkileyen bir kurumdur.
Devlet hanedan, üyelerinin ortak malı olduğundan şehzadeler küçük yaşta eyaletlere melik olarak gönderilmişler ve onları yetiştirmek üzere birer atabey görevlendirmişlerdir.
Atabeyler, şehzadelerin yetişmesinde faydalı olmakla birlikte zaman zaman onları sultan olmaya veya hakimiyet sahasını güçlendirmeye kışkırttıkları için zarar verici sonuçlara neden olmuşlardır.

Büyük selçuklu devletin'de alt divanlar ve görevleri

1. Divan-ı istifa: Mali işlere bakılırdı. Vergi gelirlerinin toplanması ve harcanması divanın sorumluluğundaydı. Başkanı "müstevfi" dir.

2. Divan-ı arz: Askeri işlerden sorumlu divandı. Ordunun masraflarının karşılanması ve asker maaşlarının verilmesi bu divanın görevilerindendi. Başkanı "Arz'ül Ceyş" ve "Emir-i Arz" dır.

3. Divan-ı tuğra: Ferman, beratname gibi her türlü yazı işleri ile iç ve dış yazışmalardan sorumlu divandır. Başkanı "Tuğrai" dir.

4. Divan-ı işraf: Askeri ve hukuki işler dışında devletin her türlü faaliyetinin denetimini yapardı. Başkanı "Müşrif" dir.

5. Divan-ı mezalim: Hükümdarın başkanlık ettiğin yüksek mahkemedir. Bu divanda ağır siyasi suçların davaları görülürdü. Başkanı "Sultan" dır.