İkinci Çekoslovak Cumhuriyeti (1938-1939)

[DeRDeST]

İkinci Çekoslovak Cumhuriyeti (1938-1939)

İkinci Çekoslovak Cumhuriyeti (Çekçe/Slovakça: Česko-Slovenská republika), 1938 ile 1939 arasında yalnızca 169 gün var olmuş Çekoslovak devleti.

30 Eylül 1938'de Münih Antlaşması'yla Çekoslovakya, Alman nüfusun yüzde 50'yi geçtiği bütün Bohemya ve Moravya topraklarını Nazi Almanyası'na bırakmak zorunda kalmıştı. Bu düzenlemeyle Çekoslovakya'nın topraklarının yaklaşık yüzde 30'unun kaybedilmesinden sonra geri kalan topraklarda kurulan bu devlet Almanya tarafından işgal edildiği Mart 1939'a değin varlığını devam ettirdi.

1933'te Almanya'da iktidara gelen Adolf Hitler, Avusturya'nın ilhakından (1938) sonra "bir ulus, bir devlet" politikasını tam anlamıyla gerçekleştirebilmek amacıyla, gözüni Çekosloslovakya'ya çevirmişti. 3,5 milyon Almanın yaşadığı Südetler bölgesinde, Avusturya'da olduğu gibi Naziler boş durmuyor, sürekli karışıklıklar çıkarıyorlardı. Hitler'in bu karışıkları bahane ederek Çekoslovak sınırına asker yığması üzerine, Çekoslovak hükümeti de seferberlik ilan ederek gerekli savunma tedbirlerini almak yoluna gitti.

Çekoslovak yöneticiler Alman tehdidine karşı çok yönlü bir politika izlemeye yöneldiler. Başbakan Milan Hodža, Südet Almanlarını yatıştıracak bir uzlaşma yolu ararken, Edvard Beneš dış güçlerle ilişkiye geçti. Bu arada Südet Almanlarının önderi Konrad Henlein, başta Londra olmak üzere çeşitli çevreleri Hitler'in maşası olmadığına inandırmaya başardı. Britanya ve Fransa'da giderek güçlenen "yatıştırmacılık" eğilimi, uzlaşma çabalarının ağırlık kazanmasına yol açtı. Oysa Hitler'in yönergelerine göre hareket eden Henlein'in barışçı maskesinin ardında Hitler'e Çekoslovakya'yı savaşmadan ele geçirme olanağı sağlama amacı yatıyordu. Beneš Londra ve Paris'in kararsızlığına son vermek umuduyla Lord Runciman'ın ülkedeki durumu yeniden gözlemek üzere Prag'a gelmesini sağladı.

Eylül 1938'de bunalım doruk noktasına ulaştı. Britanya başbakanı Neville Chamberlain, Berchtesgaden ve Godesberg'de Hitler'le görüşerek Almanlarının taleplerinin savaşılmadan da karşılanabileceği konusunda teminat verdi. Fransa daha önceki sözlerinden vazgeçerek Chamberlain'in izlediği politikayı destekledi. Sovyetler Birliği ile 1935'te imzalanan antlaşma ancak Fransa'nın sözlerini yerine getirmesi durumunda yürürlüğe gireceğinden, bu ülkeden yardım alma şansı da ortadan kalktı. Bu ortamda 29 Eylül 1938'de Münih'te toplanan Hitler, Mussolini, Chamberlain ve Édouard Daladier, Prag hükümetinin Alman nüfusun yüzde 50'yi geçtiği bütün Bohemya ve Moravya topraklarını 10 Ekim'e değin Üçüncü Reich'a bırakmasını kararlaştırdılar.

Beneš bu ilhakı onaylamaktansa cumhurbaşkanlığından ayrılmayı seçti; Önce Londra'ya, ardından Chicago'ya gitti. Çekoslovakya'nın toprak kayıpları Münih kararlarıyla bitmedi. Polonya'ya Münih bunalımı sırasındaki tutumunun karşılığı olarak Teschen Düklüğü verildi. Macaristan Slovaklar ile Rutenlerin yaşadığı toprakların önemli bir bölümünü aldı. Böylece Çekoslovakya, nüfusunun üçte birini, topraklarının da yüzde 30'unu yitirerek savunmasız bir duruma düştü.

Hızla gelişen merkezden kopma eğilimleri toparlanma şansını iyice ortadan kaldırdı. Jozef Tiso'nun yönetimindeki Slovak Halkçı Partisi ile Karpatlar'da yaşayan Rutenlerin özerklik taleplerine boyun eğen Prag hükümeti, üç özerk birimden (Çek Toprakları, Slovakya, Rutenya) oluşan çapraşık bir yönetim sistemi oluşturdu. 30 Kasım 1938'de Emil Hácha cumhurbaşkanı olurken, Çek Köylü Partisi önderi Rudolf Beran federal hükümeti kurmakla görevlendirildi. Bu arada Alman tehdidi karmaşık parti sistemini kökünden değiştirdi. Çek Toprakları'ndaki sağcı ve merkez partiler Ulusal Birlik Partisi, sosyalistler ise İşçi Partisi altında birleşti. Slovakya'daki Slovak Halkçı Partisi bütün siyasal grupları kendi bünyesinde topladı.

Hitler 1939 martında gerçek niyetinin ne olduğunu gösterdi; Tiso'nun Almanya ile yürüttüğü gizli görüşmeler sonunda 14 Mart 1939'da Slovak Ulusal Meclisi bağımsızlık kararı aldı. Hitler çeşitli bahanelerle ordusunu Prag üzerine gönderdi. Tam anlamıyla yalnız bırakılan Çekoslovak hükümeti, herhangi bir direnme olduğu takdirde Prag kentinin havadan bombardıman edilip yerle bir edileceği tehdidi karşısında direnemedi. Bunalımın Slovakya'nın bağımsızlık isteği yüzünden çıktığını öne süren Britanya ve Fransa, bu durumda Çekoslovakya'ya verdikleri garantinin işlemediğini açıkladılar. Böylece Avrupa'nın bu yeni bağımsız olan küçük ülkesi parçalandı. 15 Mart 1939'da Çekoslovakya'nın Üçüncü Reich'ın protektorası (Bohemya ve Moravya Protektorası) olduğu ilan edildi.