Kırkpınar Güreşleri

[Asi Ruh]

Kırkpınar Güreşleri

Edirne’nin sınırları içinde yer alan Sarayiçi çayırında her sene haziran ayında yapılan tarihî güreşler.
Bu güreşlerin doğuşu ile ilgili bilgilerin en yaygını 14. yüzyılın ikinci yarısında Orhan Gazi devrindeki bir olaya dayandırılanıdır. Rumeli’nin fethi sırasında (1346-1358) Süleyman Paşa komutasında salla Çanakkale Boğazını geçerek Gelibolu’ya çıkan 40 Müslüman Türk yiğidi bir mola yerinde güreşe tutuşurlar. Saatlerce süren güreşte çiftlerden biri bir türlü yenişemez. Daha sonraki günlerde aynı çift bugün Yunanistan sınırları içinde kalan Ahırköy çayırında tekrar güreş yaparlar. Gece yarılarına kadar süren güreş neticesinde iki genç ölür. Arkadaşları bu gençleri bir incir ağacının altına gömerler. Yıllar sonra seferden (akınlardan) dönerken arkadaşlarını ziyarete gelen yiğitler mezarların olduğu yerden bir pınarın akmakta olduğunu görürler. Yöre halkı tarafından burası “Kırkların Pınarı” olarak anılmaya başlanır. Daha sonra bu isim Kırkpınar şeklinde söylenegelir.

Kırkpınar güreşleri ülkemizde an’anevî olarak yapılan en büyük yağlı güreşlerdir. Osmanlılar zamanında Kırkpınar güreşleri her sene Rûmî nisan ayının yirmisinde başlayıp yirmi üçünde sona ererdi. Güreşleri seyre gelenler Kırkpınar Ağasına hediyeler ve para verirlerdi. Bu hediye ve paralar daha sonra pehlivanlara dağıtılırdı. Lozan Antlaşması'ndan sonra Kırkpınar Yunanistan sınırları içinde kaldı. 1924 senesi baharında güreşler Edirne’nin Sarayiçi çayırında aynı adla yapılmaya başlandı.

Kırkpınar güreşleri yağlı güreştir. Pehlivanlar “kispet” adı verilen beli ve paçaları iple bağlı pantolon giyerler. Güreşten önce vücutlarının her tarafını zeytinyağı ile yağlarlar. Önceleri süresiz olan yağlı güreş müsabakaları son yıllarda bir müsabaka süresine tabi tutulmuştur. Tarihte saatlerce hattâ yenilme olmadığı için ertesi güne bırakılan güreşler vardır. Bu durum güreşleri idare eden hakem kurulunun kararı ile alınırdı.

Güreşler ve süreleri: Büyük orta baş altı ve baş boyu 1 saat; tozkoparan deste küçük boy deste büyük boy küçük orta küçük boy küçük orta büyük boy 30 dakikadır. Bu sürelerin sonunda yenişme olmazsa 10 dakika puan güreşi yaptırılır.

Güreşlerde pehlivanları seyirciye tanıtan kimseye “cazgır” denir.

Cazgır güreşecek pehlivanları bağırarak takdim eder. Maharetlerini sayar. Peşinden duâsını okur salevât getirir:

Hoş geldiniz sefâ geldiniz erler meydanına!
Şeref verdiniz zümrüt Kırkpınar’a!
Besmele ile
Kispetleri çektiniz ince bele.
Okudunuz üflediniz hazret-i Pîr’e.
Söğüt dalından odun olmaz!
Moskof kızından kadın olmaz!
Her ananın doğurduğundan pehlivan olmaz!
Hey! Hey!
Allah Allah İllallah.
Hayırlar gele İnşallâh.
Pîrimiz Hamza Pehlivan.
Aslımız neslimiz pehlivan.
İki yiğit çıkmış meydane
İkisi de birbirinden merdâne.
Alta geldim diye erinme
Üste çıktım diye sevinme.
Alta gelirsen apış
Üste çıkarsan yapış.
Vur sarmayı kündeden at.
Gönder Muhammed’e salevat.
Seğirttim gittim pınara
Allah ikinizin de işini onara!...

Duâ bitince cazgır pehlivanları meydana sürer. Davullar vurmaya ve zurnalar çalmaya başlar. Pehlivanların cazgır önünden meydana gelişlerine “çıkış” denir. Peşrev yapan pehlivanlar topuk elleme ve helâlleşme tokasından sonra ellerini ağızlarına sürerler. Bundan sonra elense yapılır. Boşta kalan elleriyle tutuşarak sağa sola sallarlar. El ve ayak değiştirip tekrar sallarlar. Ayrılırken birbirlerinin sağ ayaklarına sağ ellerini sürerek başlarına götürürler. Pehlivan bu hareketiyle güreştiği rakibine şunu anlatmak ister; “Sen benden daha güçlüsün ben senin ayak tozun olamam!” veya; “Sen öyle bir ustasın ki ayak tozunun başım üstünde yeri vardır!” gibi...

Yenişince veya beraberce kalınca yensin veya yenilsin genç yaşlının çırak ustasının elini o da ötekinin alnını öper. Eğer akran iseler birbirlerinin sırtlarını sıvazlarlar. Güreş bittikten sonra pehlivanların hep birlikte merasimle hamama gitmesi âdettir.

Yağlı güreşlerde uygulanan başlıca oyunlar şunlardır: Elense tırpan boyunduruk katıryuları deveyuları bastırma çapraz kazkanadı tartma köstek dalma paçakasnak yerdesürme kazık sarma künde kepçe topukelleme kurtkapanı kılıçatma kemane vs. Bunların yapılış biçimlerine göre ad alanları da vardır.

Asırlardır yapılan Kırkpınar güreşlerinde 26 yıl üst üste başpehlivan olan Aliço kırılması imkânsız bir rekor sahibidir. Onu 18 yıl ile çırağı Adalı Halil takip eder. Cumhuriyetin ilanından sonra ise 9 defa ile en fazla başpehlivanlık kazanan Tekirdağlı Hüseyin’dir. Kırkpınar güreşlerinde günümüze kadar cihanı titreten demir kuşaklı nice yiğitler geçti. Bunlar “Türk gibi kuvvetli” sözünü dünyaya benimsetip yerleşmesini sağladılar. Koca Yusuf Kara Ahmed Adalı Halil Kurtdereli Mehmed Kızılcıklı Mahmud pehlivanlar Avrupa ve Amerika’da yaptıkları bütün güreşleri kazanarak Türk'ün başarısının arkasındaki maddî ve manevî kuvveti bütün dünyaya gösterdiler.

Kırkpınar güreşlerinde Cumhuriyetten önce başpehlivanlık kazanan güreşçilerimizden bilinenleri şunlardır: Yozgatlı Kel Hasan Arnavutoğlu Ali Kazıkçı Kara Bekir Şamdancıbaşı Kara İbrahim Pamukçulu Osman Yörük Ali Filiz Nurullah Filibeli Kara Osman Katrancı Halil Makarnacı Hüseyin Hergeleci İbrahim Kara Ahmed Tekirdağlı Sarı Hafız Bursalı Rüstem Şumnulu Mestan Hamlacı Kaysıoğlu Sarı Hüseyin Koca Yusuf Adalı Halil Kurtdereli Mehmed Geçkinli Yusuf Kara Murad Molla İzzet Büyük Danacı Küçük Danacı Karagöz Pomak Ali Deli Murat Deliormanlı Kara Ahmed Hasahırlı Abdurrahman Çorumlu Zeyne Pomak Osman Suyolcu Mehmed Mümin Hoca Koç Ali Koç Mehmed Nakkaşlı Eyüp Yenici Ahmed.

[Narsinha]

Ata sporumuz.