Uygur Metinleri

**Sezqin-X-** · 28.04.2014, 03:01

Uygur Metinleri

Uygurlara ait metinler, üslûp ve hikâye ediş bakımından Gök*türk Yazıtlarına benzer. Ancak Kül Tigin ve Bilge Kağan Anıtı'ndaki yüksek heyecan, millî şuur ve lirizm Uygurlara ait yazıtlar*da yoktur.
Yenisey yazıtlarından hiçbirinin dikiliş tarihi belli değildir. Taşlar*daki yazının Göktürk Yazıtlarındaki kadar gelişmemiş oluşu; bazı araştırıcıları, Yenisey Yazıtlarının daha eski olduğu fikrine götürmüştür.

Uygur yazıtları çoğunlukla mezar taşı olarak dikilmiştir.

Bu taşların bazıları birkaç kelimelik, çoğu 5-10 satırlıktır. İçlerin*de 10 satırı geçenleri de vardır. Yenisey bengü taşları sade ve abartısız bir dille yazılmıştır. Çoğunlukla yazıt sahibinin kendi ağzından kısa özgeçmişi ve aile bireylerine, akrabalarına, arka*daşlarına, hükümdarına, ülkesine ve milletine doyamadan bu dünyadan ayrıldığını anlattığı yazıtlarda oldukça içten bir söy*leyiş vardır.
Uygurlara ait yazıtlardan ilki, Uygurların ikinci hükümdarı Moyuncur adına dikilmiştir. Moğolistan'ın Sine Usu gölü civarında bulunan yazıt, Kutlug Bilge Kül ve Moyunçur devirlerinden bah*setmektedir. Bu kitabe de dil ve yazı bakımından Göktürk Yazıtları'na benzemektedir.

Uygurların ikinci devresinde ortaya konan eserlerde, önemli değişiklikler görülür. Her şeyden önce Göktürk yazısı bırakıl*mış, Soğd alfabesiyle eserler verilmiştir. Bunun sebebi dindir. Manihaizm'in kabulüyle Maniheist olan Soğdların yazısı alın*mış, fakat Göktürk yazısı az da olsa kullanılmıştır. İkinci bir se*bep, 840 yılından sonra Uygurlar, yerleşik bir medeniyete geç*mişlerdir. Bu dönemde dile yabancı kelimeler girmiş ve dil ya*lınlığını kaybetmiştir. Bu devirde daha çok Budizm ve Maniha*izm dinlerine ait eserler ağır basmaktadır.

Bunlardan başka Altun Yaruk ile İki Kardeş Hikâyesi, özel bir değere sahiptir. Altun Yaruk'ta Budizm inancının temel kuralla*rından söz edilmektedir.

Turfan Türk Metinleri adlı eserin bunlar içinde ayrı bir yeri var*dır. Bilhassa 8. cüzde yer alan Sekiz Yükmek adını taşıyan me*tin, kelime zenginliği bakımından dikkati çekmektedir. Metinde açık bir ifade hâkimdir.

İslâmiyet'ten önceki Türk Edebiyatının örneklerini veren Gök*türk ve Uygur Yazıtları, şüphesiz sadece bunlar değildir. Kulla*nılan dilin bir hayli işlenmiş edebî bir dil olması, çok öncelerde Türk diliyle yazılmış eserlerin bulunması gerektiğini düşündür*mektedir.

28.04.2014, 03:01	#1 (permalink)
Sezqin-X- Dahiliğin mutlak bir sınırı vardır, aptallığın asla. Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.	Uygur Metinleri Uygur Metinleri Uygurlara ait metinler, üslûp ve hikâye ediş bakımından Göktürk Yazıtlarına benzer. Ancak Kül Tigin ve Bilge Kağan Anıtı'ndaki yüksek heyecan, millî şuur ve lirizm Uygurlara ait yazıtlarda yoktur. Yenisey yazıtlarından hiçbirinin dikiliş tarihi belli değildir. Taşlardaki yazının Göktürk Yazıtlarındaki kadar gelişmemiş oluşu; bazı araştırıcıları, Yenisey Yazıtlarının daha eski olduğu fikrine götürmüştür. Uygur yazıtları çoğunlukla mezar taşı olarak dikilmiştir. Bu taşların bazıları birkaç kelimelik, çoğu 5-10 satırlıktır. İçlerinde 10 satırı geçenleri de vardır. Yenisey bengü taşları sade ve abartısız bir dille yazılmıştır. Çoğunlukla yazıt sahibinin kendi ağzından kısa özgeçmişi ve aile bireylerine, akrabalarına, arkadaşlarına, hükümdarına, ülkesine ve milletine doyamadan bu dünyadan ayrıldığını anlattığı yazıtlarda oldukça içten bir söyleyiş vardır. Uygurlara ait yazıtlardan ilki, Uygurların ikinci hükümdarı Moyuncur adına dikilmiştir. Moğolistan'ın Sine Usu gölü civarında bulunan yazıt, Kutlug Bilge Kül ve Moyunçur devirlerinden bahsetmektedir. Bu kitabe de dil ve yazı bakımından Göktürk Yazıtları'na benzemektedir. Uygurların ikinci devresinde ortaya konan eserlerde, önemli değişiklikler görülür. Her şeyden önce Göktürk yazısı bırakılmış, Soğd alfabesiyle eserler verilmiştir. Bunun sebebi dindir. Manihaizm'in kabulüyle Maniheist olan Soğdların yazısı alınmış, fakat Göktürk yazısı az da olsa kullanılmıştır. İkinci bir sebep, 840 yılından sonra Uygurlar, yerleşik bir medeniyete geçmişlerdir. Bu dönemde dile yabancı kelimeler girmiş ve dil yalınlığını kaybetmiştir. Bu devirde daha çok Budizm ve Manihaizm dinlerine ait eserler ağır basmaktadır. Bunlardan başka Altun Yaruk ile İki Kardeş Hikâyesi, özel bir değere sahiptir. Altun Yaruk'ta Budizm inancının temel kurallarından söz edilmektedir. Turfan Türk Metinleri adlı eserin bunlar içinde ayrı bir yeri vardır. Bilhassa 8. cüzde yer alan Sekiz Yükmek adını taşıyan metin, kelime zenginliği bakımından dikkati çekmektedir. Metinde açık bir ifade hâkimdir. İslâmiyet'ten önceki Türk Edebiyatının örneklerini veren Göktürk ve Uygur Yazıtları, şüphesiz sadece bunlar değildir. Kullanılan dilin bir hayli işlenmiş edebî bir dil olması, çok öncelerde Türk diliyle yazılmış eserlerin bulunması gerektiğini düşündür*mektedir. Benzer Konular Çocuk Tiyatrosu Metinleri... Olay Çevresinde Oluşan Edebî Metinleri Tanıma ve Gruplandırma... Kısa Felsefe Metinleri... Olay Çevresinde Oluşan Edebi Metinleri Tanıma... Öğretmenler İle İlgili Tiyatro Metinleri... Paylaş Share this post on Twitter Follow @Forumaski __________________