Forum Aski - Türkiye'nin En Eğlenceli Forumu - Sıfat Fiiller (Sıfat Eylem

Fiil kök ya da gövdelerine -en(-an), -esi(-ası), -mez(-maz), -ar(-er), -dik (-dik, -dük, -tık ...), -ecek(-acak), -mîş(-mış, -müş, -muş) ekleri getirilerek türetilmiş eylemsilerdir. Bir adın sıfatı gibi kullanılarak sıfat tamlaması görünümlü yan cümlecik oluştururlar.

* Bekleyen derviş, muradına ermiş.

* Ocağın sönmeye yüz tutan ateşine baktı.

* Rakibi, yenir yutulur lokma değildi.

* Akla sığmaz başarılar elde ettiler.

* Adam olacak öğrenci, çalışmasından bellidir.

* Akla gelebilecek tüm soruları hesaba kattık.

* Pişmiş aşa su katıyorsunuz.

* Konferans sırasında tanıdık yüzlerle karşılaştık.

* Ele alınmadık sorun kalmadı.

* Kör olası hastalık belimi büktü.

Örnek Soru:

(I) Ankara'da kendini hemen göstermeyen bir güzellik vardır. (II) Bundan dolayı kentin kimilerine hiç de çekici gelmeyen doğasıyla ilgili ilginç izlenimler aktarılır. (III) Örneğin şair Yahya Kemal Beyatlı'nın "Ankara'nın en çok İstanbul'a dönüşünü severim." sözü de bunlardan biridir. (IV) İstanbul'dan gelmiş öğrencilerin dillerinde de henüz bu şehri keşfedememişlikten gelen "çorak", "bozkır" sözleri dolaşır. (V) Oysa Ankara, kendiliğinden değil; ancak dikkatli bakışlarla gizini açığa çıkarır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? (2008 - ÖSS)

A) I. cümlede dönüşlülük zamiri kullanılmıştır.

B) II. cümlede belirtme sıfatı kullanılmıştır.

C) III. cümlede azlık - çokluk zarfı kullanılmıştır.

D) IV. cümlede -miş ekiyle türetilmiş bir sıfat fiil vardır.

E) V. cümlede birden fazla bağlaç kullanılmıştır.

Cevap: B

Not: Sıfat-fiillerin önemli özelliği, zaman kavramını güçlü olarak taşımalarıdır, "-dik" ve "-miş" eklerinde geçmiş zaman; "-en", "-er" ve "-mez" eklerinde geniş zaman; "-ecek" ve "-esi" eklerinde gelecek zaman anlamı vardır. Bu bakımdan sıfat-fülle-ri çekimli fiillerle karıştırmamak için asıl yargıyı mı, yan yargıyı mı bildirdiklerine; sıfat görevi yapıp yapmadıklarına dikkat etmek gerekir.

Not: Sıfatlar gibi, sıfat filler de çekim eki aldıklarında ya da çekim eki almayan cümlede doğrudan öge olduklarında adlaşırlar.

* Atı alan Üküdar'ı geçti.

* Kaçanının anası ağlamamış.

** -dik ve -ecek ekiyle türetilen sıfat fiiller iyelik eklerini aldıkları halde adlaşmayabilir:

* Bildiğim konuları tekrar çalışacağım.

* Geçeceğimiz yollara çalı döşeyebilir.

Not: Sıfat fiil ekleriyle türetilmiş bazı sözcükler eylem anlamını yitirip doğrudan adlaşmıştır Bunları eylemsi saymak yanlış olur.

* Geçmişe takılık kalan, geleceği kaybeder.

* Çekeceği verir misiniz?

* Hacı Bektaş Veli, Anadolu ermişlerinin piri sayılır.

Örnek Soru:

Oyunda üç arkadaşın 1980'den bugüne kadar gelen birlikteliği, zaman zaman mizahi, zaman zaman da hüzünlü bir dil kullanılarak anlatılıyor.

Bu cümleyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? (ÖSS - 2003)

A) İlgeç vardır.

B) Sıfat-fiil vardır.

C) Yüklem, çatısı bakımından etkendir.

D) Zarf tümlecinde ikileme yer almıştır.

E) Belgisiz sıfat kullanılmıştır.

Cevap: C

Uygulama:

Dünyanın en tanınmış orkestralarından biri olan bu grup, 18. yüzyıl bestecilerinin yapıtlarını yorumluyor; ayrıca unutulmuş ve az tanınan bestecilerin yapıtlarını buluyor ve seslendiriyor. Bu topluluk için "geçmiş" kavramı önemli. Geçmişi unutturmamak için akıllarına gelen yapılacak her şeyi yapıyorlar. Böylece hafızanıza yüzyıllar öncesinden bile tanıdık simalar yerleşiyor.

Aşağıdaki soruları bu parçaya göre cevaplayınız.

1. Bu parçada kaç tane sıfat - fiil vardır?

2. Adlaşmış sıfat - fiil var mıdır?

Alıntı.