Türkçe Sözcükte Anlam Olayları Konu Anlatımı

[DeLi.Cocuk]

Türkçe Sözcükte Anlam Olayları Konu Anlatımı

Sözcükte anlam konusunun üçüncü kısmında sözcükte anlam olayları anlatılacaktır. Sözcükte anlam olayları benzetme, kişileştirme, dolaylama ve aktarmalar olarak karşımıza çıkmaktadır.Sözcükte Anlam Olayları

1) Benzetme (Teşbih): Ortak nitelik nedeniyle bir varlığın başka bir varlığa benzetilmesidir. Yani nitelikçe zayıf bir varlık (benzeyen), nitelikçe daha güçlü bir varlığa benzetilir. Her benzetmede mutlaka iki temel unsur benzeyen ve benzetilen vardır.
Elma yanak, kömür göz => sadece temel öğelerle yapılmış benzetmelerdir.
Sen bir meleksin. ( Sen: benzeyen, meleksin: benzetilen.)
Kim bu cennet vatanı uğruna olmaz ki feda?

2) Kişileştirme (Teşhis): İnsan dışı varlıklara insan kişiliği verme sanatıdır.
Uyuklayan dağlar, kuşların sohbeti, kayığın homurdanması.
Kpss sözcükte anlam olayları içinde en çok önemi kişileştirmeye vermektedir. Bu bağlamda Kpss Türkçe soruları içerisinde ”Hangisinde kişileştirmeye yer verilmiştir?” veya ”Hangisinde insana ait bir özellik başka bir varlığa aktarılmıştır?” gibi sorulara sıkça rastlanmaktadır.
Kpss genel yetenek Türkçe sorularında ”Hangisinde düşsel öğelere yer verilmiştir?” tarzındaki sorularda benzetme ya da kişileştirmelerden biri olduğuna işarettir. Bu yüzden bu detaya dikkat edelim.
3) Dolaylama: Tek bir sözcük ile anlatılabilecek bir kavramı bu sözcüğü kullanmadan anlatmaya dolaylama denir.
Ege’nin incisi, file bekçisi, yavru vatan, beyaz perde, ormanın kralı, derya kuzusu.
Görüldüğü üzere anlatılmak istenen İzmir, kaleci, Kıbrıs, sinema, aslan, balık gibi kavramlar kendi isimleri dışında başka sözcüklerle belirtilmiştir.
4) Aktarmalar: Kpss Türkçe dersi içindeki sözcükte anlam olaylarının sonuncusu da aktarmalardır. Aktarmalar Ad Aktarması ve Deyim Aktarmaları olmak üzere iki alt başlığa ayrılır.
A) Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel): Bir sözcüğün benzerlik olmaksızın anlam ilgisi nedeniyle bir başka sözcüğün yerine kullanılmasıdır.
Ad aktartmasının tanımına baktığımızda ”benzerlik olmaksızın” tanımına dikkat edelim. Ad aktarmasını burada dolaylamadan ayıran özellik, benzetme amacının olmamasıdır. Ad aktarmasını dolaylamadan ayıracağımız bir diğer özellik de dolaylamanın genelde 2 sözcükten oluşması, ad aktarmasının ise 1 sözcükten oluşmasıdır.
Sobayı yak. => iç – dış ilişkisi.
Bütün gözler üzerindeydi. => Parça bütün ilgisi. (insan bütün, gözler parça)
Kitabı 20‘ye aldım. => Sayı para ilişkisi. (sayı 20, para lira)
Yarın 5‘te gel. => Sayı saat ilişkisi.
Orhan Kemal’i severim. => Sanatçı yapıt ilgisi.
Batıya yöneldik. => Yön uygarlık ilişkisi.
Doğu hizmeti bitti. => Yer yön ilgisi.
Bereket yağıyor. => sebep sonuç ilişkisi (yağmur sebep, bereket sonuç)
Çatma… ey nazlı hilal => parça bütün ilişkisi

B) Deyim Aktarması: Sözcükte anlam olayları içinde yer alan deyim aktarması da kendi içinde dörde ayrılmaktadır.
* İnsandan Doğaya Aktarma: Aynı zamanda kişileştirme olan insandan doğaya aktarım örnekleri aşağıda verilmiştir.
Dağların etekleri.
Ağlayan dağlar.
Huzursuz güneş.

* Doğadan İnsana Aktarma: insan dışı varlıkların özelliklerinin insana aktarılması olayıdır.
Saçlarım dalgalanıyor.
Babam kükredi.
Yufka yürekli adam.

* Doğadan Doğaya Aktarma: Doğada var olan bir özelliğin yine doğada ki başka bir varlıkta kullanılmasıdır.
Bir aslan miyav dedi.
Dağlar dalgalanıyor.

* Duyular Arası Aktarma: Herhangi bir duyuya ilişkin kavramın başka bir duyu organı için kullanılmasıdır.
Acı söz, keskin bakış, pürüzlü ses vs.