Dünya Çocuk Edebiyatı Tarihçesi



Batı dünyasında çocuk edebiyatı ninniler ve büyükler tarafından anlatılan masallarla başlar. Eski zamanlarda hiç kitap yoktu kabilelerdeki hikaye anlatıcıları kültürün, adetlerin, değerlerin ve tarihin birer koruyucusuydular. Hikaye anlatma asırlar boyunca bir nesilden diğerine bir toplumun geleneklerini ve inanışlarını aktarmanın temel yöntemi olmuştur o devirlerde anlatılan hikayeler aslında büyükler içindi ama çocuklar da bunları dinleyip kendilerine uygun olanları benimserlerdi.

Daha sonraları halk ozanları bu hikayeleri derleyip, toplumdan topluma taşıdılar. Balat yani şarkıyla hikaye anlatma, destan, epik gibi halk masalı türleri de böyle oluşmuştur. 15. yüzyılda ingiliz matbacı Caxton ilk defa büyükler için küçük cep masalları basmıştır heyecan ve macera içeren bu kitapları ingiliz toplumunun halk tabakası okumaktaydı üst kesim ise Horn Book adı verilen ve boynuzdan yapılmış koruyucuların içine yerleştirilmiş bakır levhalardan oluşan kitapları okuyorlardı.

18. yüzyıla gelinceye kadar İngiltere'de aşırı dinci bir akım olan quakerizm vardı bu akım çocukların son derece sıkı bir disiplinle yetişmesini savunuyordu. Çocuklar için hazırlanmış kitaplar daha çok İncil'den kaynaklanan kitaplardı ve hikayelerin sonu hep ölümle bitiyordu bu çocuk kitapları karamsarlık ve dindarlık aşılıyordu.

Bu sıralarda Fransa'da Charles Pearault 14. Lui döneminde çocuk kitaplarının babası olarak anılmaktaydı halk ağzında dolaşan masalları toplayıp, kısaltarak çocuklar için 1697 yılında basmıştır. Bunların içinde "kül kedisi", "parmak çocuk", "mavi sakal", "kırmızı başlıklı kız", "çizmeli kedi", "uyuyan güzel" gibi eserler vardır. Böylece ilk kez Fransız çocukların kendilerine ait kitapları olmuştur.

Bu kitaplar önce İngiltere'de sonra da Almanya'da basıldılar. İngiltere'de bunları John Newberry ingilizce'ye çevirip , 1727 yılında "tales of matter goose" adı altında yayınladı gerek İngiltere'de gerekse Fransa'da çocuklar için yazılan kitaplar bu dönemden sonra artış gösterdi.

Daha sonra kitaplar bildiğimiz gibi basılmaya ve ciltlenmeye başlamıştır. Çocuklar Daniel Defoe'nun Robinson Crusoe'su ve Jonathan Swift"in Gulliverin Gezileri gibi yetişkin kitaplarını benimsemişlerdir. 1744 yılına kadar John Newbery"nin "A Little Pretty Pocket Book" isimli kitabı yayınlandı (küçük şirin cep kitabı). 18. yüzyılın ikinci yarısında Sarah Trimer ve diğer yazarlar başlamış olan bu öğretici, eğitici geleneği sürdürdüler.

Çocuk kitapları sözel geleneklerden beslenen ve derlenerek bir araya getirilen hikayelerdir.ayrıca Joseph Jacobs tarafından kayda geçirilerek korunan İngiliz masallarının yanısıra grimm kardeşler tarafından derlenmiş olan alman hikayeleri de mevcuttur. 19. yüzyılda İngiliz Edward Lear tekerleme türü şiirlerden oluşan "Book of Non Sense" isimli bir kitap yazdı. Çocuk edebiyatına neşe ve yaşama sevinci getiren bu kitap çok tutulmuştur.

Çocuk kitaplarındaki gelişme 19. yüzyıla kadar yavaş olmuştur. Bu dönemde düşünceleri yaygınlaşan J.J Rousseau'nun eğitim teorisi yanlış anlaşılmış ve pek çok didaktik içerikli eser ortaya çıkmıştır. 19 yüzyılda çocuk kitaplarının konuları genişletilmiştir. Loise May Alcott'un "küçük kadınlar"ı aile hikayelerini popüler hale getirmiştir. Robert Louisse Stevenson'un "define adası" da aynı etkiyi macera hikayeleri açısından yaratmıştır. 20 yüzyılın başlamasından hemen önceleri Anna Swell'in "siyah inci" gibi hayvan hikayeleri ve Lewis Carroll'un "alice harikalar diyarında" gibi fantazileri o güne değin varolan kitap türlerini genişletmiştir.

19. yüzyıl sonlarına doğru özellikle küçük çocuklar için yazılan dergiler ortaya çıkmaya başladı.Çocuklar için yazılanların öğretici olmak zorunda olmadığına inanan Mary Mapes Dadge "st nicholas" isimli derginin editörlüğünü yapmıştır. 20. yüzyıl başlarında Lucy Sprague Mitchell'in "the here and now story book" isimli kitabı ile yetişkinler ilk defa çocukların küçük yetişkinler değil başka varlıklar olduğu fikriyle karşılaştılar. Bu dönemde çocuk edebiyatındaki çeşitlilik genişlemeye devam etmistir. Bu yüzyılın başlarında C.B Falls'un abc isimli kitabının resimleri kaliteli ağaç oyma tekniğinin örneklerini içeriyordu ve yeni gelişen teknoloji olanaklar resimli kitaplara yönelişi kolaylaştırıyordu.

Rudyard Kipling çocuklar için mizahın önemli olduğunu düşünüyordu. 1902'de yayınlanan "just so stories" adli kitabı bugün de popülerdir. Beatrice Potter aynı yıl "the story of petter rabbit" isimli kitabıyla edebiyata hayvan öykülerini sokmuştur. O zamandan itibaren de hayvan hikayeleri çocuklarin en sevdigi tür olmuştur. Daha sonra dünyanın tüm ülkelerinde çocuk edebiyatı örnekleri her gün biraz daha gelişerek ve artarak yayınlanmaya başlamıştır.