Edebiyatta Şubat Ayı / Edebiyat Ajandası

[Asrevya]

Edebiyatta Şubat Ayı / Edebiyat Ajandası

1 ŞUBAT

1814: Lord Byron'ın The Corsair'i (Korsan), satışa çıktığı gün 10.000 nüsha sattı.
1851: Frankenstein'ın yazarı Mary Shelley, 53 yaşında İngiltere, Bournemouth'ta öldü.
1874: Hugo von Hofmansthal doğdu.
1902: Şair ve yazar Langston Hughes, Missouri, Joplin'de doğdu. 1967'de öldü.
1918: Romancı Muriel Spark, Edinburgh'da doğdu.
1930: Muzaffer Buyrukçu doğdu.
1956: Şair Sefa Kaplan doğdu.
1979: Niyazi Akıncıoğlu öldü.
1979: Milliyet gazetesi başyazarı Abdi İpekçi öldürüldü.

2 ŞUBAT
1826: Anthelme Brillant-Savarin öldü.
1870: Mark Twain (34), Olivia Langdon'la evlendi.
1882: James Joyce, Dublin'de doğdu. Ulysses, 1922'de, kırkıncı doğumgününde Shakespeare and Company'den çıktı; numaralı 1000 nüsha bir ay içinde tükendi.
1947: Yedigün gazetesinde Sait Faik'in Orhan Veli'yle yaptığı bir röportaj yayımlandı: "Rakı Şişesinde Balık Olmak İsteyen Şair".
1970: Filozof Bertrand Russell, "dalya" demesine üç yıl kala öldü.

3 ŞUBAT
1874: Yazar ve Yitik Kuşak'ın kılavuzu Gertrude Stein, Pennsylvania, Allegheny'de doğdu.
1997: 82 yaşındaki Çekoslovakya'lı yazar, "Çek edebiyatının kralı" Bohumil Hrabal (Sıkı Denetlenen Trenler), romatizmadan tedavi gördüğü Prag Hastanesi'nde, kuşları beslemeye çalışırken beşinci kattan düşerek öldü.

4 ŞUBAT
1921: Feminist Betty Friedan (Feminine Mystique, 1962), Illinois, Peoria'da doğdu.

5 ŞUBAT
1626: Avrupa'nın en tanınmış mektup yazarı Mme de Sevigné, Paris'te doğdu. Provence'ta oturan kızkardeşine 30 yıl boyunca yazdığı 1500 mektup, Paris yaşamı, saray dedikoduları ve günün önemli insanları konusunda vazgeçilmez bir kaynaktır.
1881: Tarihçi ve deneme yazarı Thomas Carlyle, Londra'da 85 yaşında öldü. "İyi yazılmış bir hayat hemen hemen iyi yaşanmış bir hayat kadar ender bulunur" diye yazmıştı.
1885: Hamamizade İhsan doğdu.
1887: Beşir Fuad intihar etti.
1897: Marcel Proust, Les Plaisirs et les Jours hakkında iftiracı bir yazı yazan Jean Lorrain'le düello etti - tabancayla.
1914: Beat kuşağının "baba" yazarı William Burroughs, Missouri, St. Louis'de doğdu. (Naked Lunch'ın Kıyı Yayınları'ndan Çıplak Şölen adıyla çıkması -birkaç yıldır- bekleniyor.)
1915: Halk şairi Sümmani öldü.
1959: New York eyaletinin Nyack kentinde, sufle, istiridye, üzüm ve şampanyalı bir öğle yemeğinden sonra, Carson McCullers pikaba bir plak koydu ve (kocası Arthur Miller da yemekte olan) Marilyn Monroe ile Isak Dinesen'i (namıdiğer Karen Blixen) dansa davet etti Ğ mermer yemek masasının üstünde!

6 ŞUBAT
1564: Uslanmaz kavgacı, casus, oyun yazarı ve şair Christopher Marlowe, Canterbury'de (İngiltere) doğdu. (29 yıl sonra da öldü: 1 Haziran 1593)
1857: Fyodor Dostoyevski, ilk evliliğini Sibirya'da Marya Dmitriyevna ile yaptı. Marya Dostoyevski yedi yıl sonra ince hastalıktan öldü.
1876: Lewis Carroll, yayıncısından The Hunting of the Snark'ın (Köpan Avı: Barış Pirhasan) şömizine kitabın adını basmasını rica etti; yayıncı onu kırmadı: The Hunting of the Snark, şömizinde adı yazılı ilk kitap oldu.



7 ŞUBAT
1478: Utopia'nın yazarı Sir Thomas More, Londra'da Cheapside'ın Süt Caddesi'nde doğdu.
1764: Gotik romanlar yazarı Ann Radcliffe (The Mysteries of Udolpho), Londra'da doğdu.
1812: Charles Dickens, İngiltere, Portsmouth'ta doğdu. 1836'da, 24. doğumgününde, takma adla yazdığı denemeler Sketches by Boz adıyla ve George Cruikshank'in resimleriyle yayımlandı.
1812: Genç Lord Byron (24), Lordlar Kamarası'nda ilk konuşmasını yaptı: konuşması, isyancı işçilere ölüm cezası getirecek olan bir "önlem paketi" aleyhindeydi.
1837: Filolog ve sözlükçü Sir James Murray, İskoçya, Roxburghshire'da doğdu. 1915'te öldüğü sırada, Oxford English Dictionary'nin yarısını tek başına hazırlamış durumdaydı.
1867: "Küçük Ev" kitap dizisinin yazarı Laura Ingalls Wilder, Wisconsin, Pepin'de doğdu.
1885: (Harry) Sinclair Lewis (kendi tarifiyle: "meziyeti Ğvarsa eğerĞ kitaplarında bulunan ruhsuz bir adam"), Minnesota, Sauk Centre'da doğdu.

8 ŞUBAT
1577: İngiliz deneme yazarı ve filozof Robert Burton (The Anatomy of Melancholy [Melankolinin Anatomisi]), Leicestershire, Lindley'de doğdu.
1819: Sanat eleştirmeni John Ruskin, Londra'da doğdu.
1828: Bilimkurgunun babası Jules Verne, Nantes'da (Fransa) doğdu.
1926: İrlandalı oyun yazarı Sean O'Casey'in The Plough and the Stars'ı (Pulluk ve Yıldızlar) ilk kez Dublin'de Abbey Theatre'da sahnelendi.

9 ŞUBAT
1441: Ali Şir Nevai doğdu.
1874: İmajist şair Amy Lowell, Massachusetts, Brooklyn'de doğdu. 1915'te, savaşın yol açacağı sıkıntıyı önceden görerek -o da George Sand (bkz. 1 Temmuz) gibi sıkı bir puro tiryakisiydi- 10.000 Manila purosu ısmarlayacaktı.
1881: Fyodor Dostoyevski öldü.
1911: İngiltere'de Morning Post'ta çıkan imzasız bir yazı gazetenin okurlarını çok eğlendirdi. Yazı The White Peacock (Beyaz Tavuskuşu) üzerineydi ve yazarı bir şeyi çok merak ediyordu: "D.H. Lawrence'ın cinsiyeti nedir?"
1922: On yıllık bir aradan sonra, Duino Elegies'in esin perisi Rainer Maria Rilke'ye geri döndü ve Rilke şiir dizisini 18 günde bitirdi. (Can Alkor'un Duino Ağıtları'nı çevirmesi ne kadar sürdü sahi?)
1923: İrlandalı oyun yazarı Brendan Behan, Dublin'in kenar mahallelerinden birinde doğdu.
1953: Behçet Necatigil "Evlerle Savaş" şiirini yazdı: "Körükler cılız olmak / Evlerin hiddetini, / Evlerle savaşımız / Savaşların çetini."

10 ŞUBAT
1302: 27 Ocak'ta sürgüne gönderilen Dante, gıyabında ölüme mahkûm edildi.
1749: Henry Fielding'in on küçük ciltlik The History of Tom Jones'unun yedi gün önce başlayan yayını tamamlandı.
1775: Deneme yazarı ve eleştirmen Charles Lamb, Londra'da trajik bir ailenin çocuğu olarak doğdu.
1837: 37 yaşındaki Aleksandr Puşkin, karısının onurunu korumak için girmek zorunda kaldığı düelloda aldığı yaralar yüzünden Moskova'da öldü.
1890: Boris Pasternak (Doktor Jivago), Moskova'da doğdu.
1898: Alman şair, oyun yazarı ve tiyatro kuramcısı Bertolt Brecht, "Karaormanlar'da" Augsburg kentinde doğdu.

11 ŞUBAT
1650: René Descartes öldü.
1899: Şaire Adile Sultan öldü.
1963: Kocası şair Ted Hughes'den dört ay önce ayrılmış olan Sylvia Plath, Londra'da 30 yaşında intihar etti. Bir yıl önce "Lady Lazarus"ta kâhince yazmıştı: "Ölmek / Bir sanattır, her şey gibi. / Eşsiz bir ustalıkla yapıyorum bu işi." (Cevat Çapan)

12 ŞUBAT
1804: Immanuel Kant, Prusya'daki Königsberg'de, doğumundan beri oturduğu ve hiç ayrılmadığı evinde 79 yaşında öldü.
1809: Charles Darwin, İngiltere'de Shropshire, Shrewsbury'de doğdu. Aynı gün, ABD Kentucky'deki Hardin (şimdi Larue) İlçesi'nde bir orman evinde de Abraham Lincoln doğdu.
1979: Ali Rıza Ertan öldü.

13 ŞUBAT
1903: İnanılmaz "velut" romancı, Komiser Maigret'nin yaratıcısı Georges Simenon, Liége'de (Belçika) doğdu.
1934: Cenap Şahabettin öldü.
1958: Şair Nilgün Marmara doğdu.
1974: Aleksandr Soljenitsin, Sovyetler Birliği'nden sürüldü.

14 ŞUBAT
1483: Babur Şah doğdu.
1571: İtalyan heykeltraş, döküm ustası ve dikkate değer bir özyaşamöyküsünün yazarı olan Benvenuto Cellini, 70 yaşında, doğum yeri olan Floransa'da öldü.
1895: Oscar Wilde'ın komedisi The Importance of Being Earnest (Ciddi Olmanın Önemi) Londra'da St James Tiyatrosu'nda gösterilmeye başlandı.
1921: New York'ta Jane Heap ve Margaret Anderson, Joyce'un Ulysses'ının bir bölümünü Little Review'da yayımladıkları için müstehcen yayın yapmakla suçlandılar. Bir hafta sonra 50 dolar para cezasına çarptırıldılar.


15 ŞUBAT
1748: İngiliz hukukçu ve filozof, "yararcılık"ın yaratıcısı Jeremy Bentham, Londra'da doğdu.
1781: Laocoon heykel grubu üzerine incelemesiyle tanınan Gotthold Ephraim Lessing öldü.
1886: "Dr Fu Manchu" dizisinin yazarı Sax Rohmer, Birmingham'da doğdu.

16 ŞUBAT
1751: İngiliz şair Thomas Gray, "Bir Köy Kilisesinin Avlusunda Yazılmış Ağıt"ını imzasız yayımladı.

17 ŞUBAT
1673: Molière Paris'te 51 yaşında, kendi oyunu Hastalık Hastası'nda başrolü oynadıktan birkaç saat sonra öldü. Kilise cenaze töreni yapılmasını önce yasakladı. Daha sonra, rezaletten korkulduğu için tören gece yapıldı ama, binlerce hayranı dramatik bir fener alayı düzenledi.
1715: Antoine Galland, Paris'te öldü.
1776: İngiliz tarihçi Edward Gibbon'ın Roma İmparatorluğu'nun Yükselişi ve Düşüşü kitabının ilk cildi yayımlandı.
1856: Heinrich Heine öldü.
1903: Sadık Hidayet, Tahran'da doğdu.
1933: Tahsin Yücel, Elbistan'da doğdu.

18 ŞUBAT
1896: André Breton, Fransa'nın Orne eyaletinin Tinchebray kentinde doğdu.
1986: Tezer Özlü öldü.

19 ŞUBAT
1837: Georg Büchner (Danton) öldü.
1927: Yalnız Bir Avcıdır Yürek ve Hüzünlü Kahvenin Türküsü'nün yazarı Carson McCullers, Georgia, Columbus'ta doğdu. "Sanırım benim ana izleğim ruhsal soyutlanma" diyecekti.
1951: Fransız romancı André Gide, 81 yaşında Paris'te öldü. Birkaç gün sonra Sorbonne'da bir salonun duyuru panosunda Gide'in imzasıyla bir telgraf mesajı görüldü: "Cenennem yok. Claudel'e bildirseniz iyi olur." Katolik mistik şair Paul Claudel, bir ara Gide'i dine döndürmeye çalışmış, başaramamıştı.

20 ŞUBAT
1852: Emily Dickinson'ın matrak St Valentine şiiri "Sic transit", Springfield'da Republican'da yayımlandı.
1912: İtalyan şair Filippo Tommaso Marinetti, Le Figaro'da Fütürizm Bildirgesi'ni yayımladı.
1988: Fransız şair Réné Char öldü.


21 ŞUBAT
1595: İngiliz şair Robert Southwell, bir Cizvit rahibi olarak yürürlükteki yasaya karşı geldiği için Tyburn'de asıldı.
1907: Amerikan asıllı İngiliz şair W(ystan) H(ugh) Auden, New York'ta doğdu.
1925: The New Yorker'ın ilk sayısı yayımlandı. Harold Ross'un kurup yönettiği dergi, "New York'lu" anlamına gelen adından da anlaşılacağı gibi, "metropol yaşamını yansıtmak" niyetindeydi ve ilk sayısında "Dubuque'taki yaşlı hanım için" çıkmayacağını duyuruyordu. (Merak edenler için: Dubuque, Iowa'da Mississippi kıyısında bir şehir; 1990 nüfusu bile ancak 62.321.)

22 ŞUBAT
1900: Buñuel doğdu.
1942: Stefan Zweig Petropolis'te intihar etti.

23 ŞUBAT
1821: John Keats gencecik öldü.
1888: 24 yaşındaki Hüseyin Rahmi'nin [Gürpınar] ilk romanı Şık, Ahmet Mithat Efendi'nin gazetesi Tercüman-ı Hakikat'te yayımlanmaya başladı: "Bunun baş tarafını rüştiyede iken yazmıştır. Bu kısmı okuyan ahbaplarının tavsiyelerine uyarak, eseri Ahmet Mithat Efendi'ye göndermiş, iki gün sonra Tercüman-ı Hakikat'te Şık yazarını matbaaya çağıran bir 'muhâbere-i aleniyye' [açık mektup] görünce gitmiş; Ahmet Mithat, romanı 'çocuk yazısına benzetemediği' için, bunun Hüseyin Rahmi tarafından yazıldığına ilkin inanmamış, fakat 'çocuğun' ısrarlarını ve 'gözünden iki damla yaş akmasını' görmesi üzerine inanmış ve tamamlayıp getirmesini istemiş, romanın son kısmını başından daha güzel bulmuş, genç yazarı, 'evlâd-ı ma'nevî' ilân ederek, romanı Tercüman-ı Hakikat'te tefrikaya başlamıştır." (Cevdet Kudret, Edebiyat Kapıları)
1971: Halit Fahri Ozansoy öldü.

24 ŞUBAT
1786: Wilhelm Grimm doğdu.
1946: Ömer Bedrettin Uşaklı öldü.
1978: Cahit Öztelli öldü.
1992: Hıfzı Veldet Velidedeoğlu (d. 1904) öldü.


25 ŞUBAT
1495: Cem Sultan öldü.
1707: Carlo Goldoni doğdu.
1871: Rimbaud, üçüncü kez evden kaçtı; Paris'te on beş gün kalıp döndü.
1970: Fethi Giray öldü.

26 ŞUBAT
1802: Victor Hugo doğdu. Sekseninci doğum günü Fransa'da ulusal bayram ilan edilecekti.
1947: Cemal Nadir Güler öldü.
1961: Hasan-Âli Yücel öldü.
1984: Hasan Hüseyin (Korkmazgil) öldü.
1986: Şair, romancı ve deneme yazarı Robert Penn Warren, ABD'nin ilk resmi "Başşair"i (Poet Laureate) oldu. Kongre Kütüphanecisi Daniel J. Boorstin tarafından seçilen Warren, o sırada Pulitzer Ödülü'nü hem kurmaca (1947) hem de şiir (1958, 1979) dallarında kazanmış olan tek yazardı. (Aynı yılın Eylülünde, başşair seçiminde atama uygulaması başlatıldı)
1988: Akşit Göktürk (d. 1934, Van) öldü.
1994: Tarık Buğra öldü.

27 ŞUBAT
1644: Şeyhülislam Yahya öldü.
1807: Henry Wadsworth Longfellow doğdu.
1902: John Steinbeck, California'nın Salinas kentinde doğdu.
1912: Lawrence Durrell, Hindistan'ın Darciling kentinde doğdu.
1959: Hüseyin Siret Özsever (d. 1872) öldü.

28 ŞUBAT
1533: Michel de Montaigne doğdu.
1884: Ömer Seyfettin doğdu.
1916: Romancı Henry James, Londra'da 72 yaşında öldü.

29 ŞUBAT
45 (İÖ): Julius Caesar -445 gün sürdüğü için Karışıklık Yılı olarak bilinen- İÖ 46 yılını, 365 gün altı saate sabitleyerek, düzeltti.