Servet-i Fünun Döneminde Sosyal ve Siyasi Ortam

[Jaqen]

Servet-i Fünun Döneminde Sosyal ve Siyasi Ortam

7 Eylül 1876'da tahta çıkan II Abdülhamit devletin du*rumunu ve halkın kendisinden ne istediğini bilir ancak güvenebileceği bir ekibi yoktur Sadrazamlığa "Genç Osmanlılar" teşkilatının desteklediği Mithat Paşa getiri*lir Bir yandan da Kanûn-i Esâsî çalışmaları sürdürül*mektedir II Abdülhamit devlet tehlikeye düştüğünde meclisi kapatma yetkisini kendisine veren 113 mad*deyi anayasaya koydurmayı başarır 23 Aralık 1876'da Kanûn-ı Esâsî ilan edilir 29 Mart 1877'de Meclis-i Meb'usân açılır Bu arada Rusya Avusturya ile birleşe*rek devleti parçalama anlaşması yapar II Abdülhamit ordunun savaşacak gücü olmadığını bildiği için savaş taraftarı değildir Ancak Meclis-i Ayan ve Meb'usân'ın harp konusundaki kararına karşı gelemez Rusya 19 Nisan 1877'de savaş ilan eder Böylece "93 Harbi" başlamış olur Ruslar Edirne'ye kadar girerler

Azınlıklar arasında yayılan milliyetçilik duyguları Tanzi*mat'ın sağladığı ortam içerisinde Türk aydınlar arasın*da da yayılırAncak Tanzimat aydınları bu fikrin devle*ti parçalanmaya götüreceğini bildikleri için her türlü dinî ve etnik farklılıkları reddederek sadece siyasî mensubiyeti yeterli sayan "Osmanlıcılık" fikrine bağla*nırlar Buna rağmen aralarında fikir ayrılıkları vardır Za*ten bu fikre Müslüman Türklerden başka samimiyetle inanan yoktur 93 Harbi ve Balkanlardaki SırpErme*ni Bulgar ve Rumların Müslüman halka yaptıkları zu*lümler Osmanlılık fikrine gölge düşürür Hürriyet ve meşrutiyet fikrini savunan "Genç Osmanlılar" ise bir teşkilatlanma gerçekleştiremezler Meclis-i Meb'usân tatil edilince aydınların bir kısmı Avrupa'ya kaçar Bir kısmı ise yurt dışındaki çalışmalar hakkında Yıldız İstihbârâtı'na bilgi vermek üzere Sultan Abdülhamit tara*fından gönderilir Yurt dışında bulunanlar Batılı devlet*lerin de desteğiyle değişik dillerde gazeteler yayımla*yarak Sultan Abdülhamit aleyhine propagandaya giri*şirler
1889 yılında İstanbul'da gizli olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti kurulur 1895'te cemiyetin ileri gelen*leri yakalanıp İstanbul'dan çeşitli görevlerle uzaklaştı*rılırlar Bir kısmı da Avrupa'ya kaçar Aralarında görüş birliği sağlayamazlar ve bir süre sonra da dağılırlar

Sultan Abdülhamit yurt içinde Batı'dan gelme fikir akımlarının yayılmasına izin vermez Basına karşı sıkı bir sansür uygulanırBundan Servet-i Fünûn sanatçıla*rı da etkilenir toplumsal ve siyasi konulardan uzak du*rarak bireysel temalara yönelirlerJurnalcilik yaygınla*şır Bu ortam içerisinde yurt dışına gidemeyenler sus*mak zorunda kalırlar Genç Osmanlıların iktidar heve*sine kapılmış kişiler olduğunu düşünen Sultan Abdül*hamit yabancı devletlerin bunlar üzerinde oynadıkları oyunları bozmak ister onlara mümkün olduğunca yu*muşak davranır Ancak fikir ve inanç yönünden taviz vermez Osmanlı unsurları arasında millî şuurun doğamayacağını azınlıkların dinî imtiyazlarından vazgeç*meyeceklerini ısrarla vurgular Eğitime büyük ağırlık veren Sultan Abdülhamit sadece Müslüman halkı bir*birine bağlayan dinî şuura güvenmektedir

Selanik Şam Kahire ve çeşitli Avrupa merkezlerinde yeni ihtilalcı cemiyetler kurulur İttihat ve Terakki Cemi*yeti 1907de orduya dayalı ihtilalcılığı mücadele yönte*mi olarak benimser II Meşrutiyet'in ilanının Osmanlı unsurlarının birliğini sağlayacağını düşünürler ancak Türkçülük düşüncesi de oldukça yayılmıştır

Ordunun siyaset dışı bırakılmaması 31 Mart Vakası'na yol açar Miladî takvime göre 12-13 Nisan 1909 gece*si Avcı Taburları ayaklanır Bu ayaklanma sırasında ba*zı ittihatçılar öldürülür Sultan Abdülhamit bu ayaklan*mayı tasvip etmezTevfik Paşa yeni hükümeti kurar ancak ayaklanmalar bitmez Bunun üzerine Mahmut Şevket Paşa ve Enver Paşa gibi ittihatçıların ileri gelen subayları Selanik'te bulunan Kurmay Başkanı Kolağa*sı Mustafa Kemal komutasındaki Hareket Ordusu'nun başına geçerler Hareket Ordusu İstanbul'a girer Sul*tan Abdülhamit'in çatışma olmaması için gösterdiği bütün çabaya rağmen kışlalar topa tutulur
Meclis-i Meb'usân Sultan Abdülhamit Han'ın tahttan indirilmesi için fetva alır ve 27 Nisan 1909'da veliaht Mehmet Reşat tahta çıkarılır Sultan Abdülhamit Han tahttan indirildiği günün hemen gecesinde Selanik'e gönderilir Çok sıkıntılı yıllar geçiren Sultan Abdülha*mit 1913'te İstanbul Beylerbeyi Sarayı'na nakledilir Balkan Harbi ve Birinci Dünya Savaşı felaketlerini gö*rür 10 Şubat 1918'de vefat eder