Edilgen Fiiller, Edilgen Eylemler, Özellikleri Konu Anlatımı

[DeLi.Cocuk]

Edilgen Fiiller, Edilgen Eylemler, Özellikleri Konu Anlatımı

Eylemi yapan ve gerçekleştirenin belli olmadığı (gerçek öznenin olmadığı) eylemler edilgen çatılıdır.
Bir eylemin edilgen çatılı olabilmesi için “-ıl -il -ul -ül -ın -in -ün -un” eklerinden birini alması gerekir.
Örnek:
Buz olmasın diye yollara tuz döküldü. (Döken belli değil)
Sınav sonuçları açıklandı. (Açıklayan belli değil.)
Anadolu’nun ücra bir kasabasına atanmış. (Atayan belli değil.)
Edilgen Eylemlerle İlgili Uyarılar
-Nesne alabilen bir eylem edilgen yapıldığında nesne sözde özne görevi yapar. Sözde özne yüklemde belirtilen eylemi yapan değil yapılan eylemden (nesne) etkilenendir.
Örnek:
Belediye kokmuş etleri imha etti. (etken)
Gerçek Özne Belirtili Nesne Yüklem
Kokmuş etler imha edildi. (edilgen)
Sözde özne Yüklem
Ona yeni bir kazak ördüm. (ben) (etken)
Belirtisiz Nesne Yüklem Gerçek özne
Ona yeni bir kazak örüldü. (edilgen)
Sözde Özne Yüklem
-Nesne almayan (geçişsiz) bir eylem edilgen yapıldığında sözde özne de olmaz.
Örnek:
Akşama kadar çarşıda gezildi. (Gezen belli değil gezilen de yok.)
Evde bir süre oturuldu. (Oturan belli değil oturulan da yok.)
-Kimi durumlarda eylemi yapanın (gerçek özne) sonuna ya “tarafından nedeniyle etkisiyle” sözcükleri ya da “-ca -ce -dan -den” ekleri getirilerek örtülü (mantıksal) özne meydana gelir. Bu tür eylemler edilgen çatılıdır. Örtülü özne cümle içinde zarf tümleci veya edat tümleci görevi yapar.
Örnek:
Yağmur nedeniyle bahçenin duvarı yıkıldı. (Edilgen)
Adam mahkemece suçlu bulundu. (Edilgen çatılı)
Sözde Özne Zarf Tümleci
-“-ıl-il -ul -ül -ın -in -ün -un” ekini alan her eylem edilgen olmaz. Edilgenliği cümle içindeki kullanım belirler.
Örnek:
Mahalleye yeni bir market açıldı. (edilgen)
Sözde Özne
Ateşi düşünce hasta açıldı. (etken)
Gerçek Özne
Bayram nedeni ile sınıf süslendi. (edilgen)
Sözde Özne
Düğüne gitmek için Ayşe süslendi. (etken)
Gerçek Özne