|
Nazım Birimi Nazım Birimi Bütün sanat ürünlerinde olduğu gibi, şiirde de iki temel unsur vardır. Bunlar “biçimsel (dış)” ve “içeriksel (iç)” olarak sınıflanabilir. Biçimsel unsurların başında nazım birimi gelir. Şiiri oluşturan dize kümelerine “nazım birimi” denir. Nazım birimi, nazım şekillerini belirlemede ölçü olarak kullanılır. Şiirde en küçük nazım birimine “mısra (dize)” adı verilir. “Dize”nin yanında “beyit, dörtlük, bent” gibi nazım birimleri vardır. İslâmiyet’ten önceki Türk şiirinde ve halk şiirinde “dörtlük ‘, klasik Türk şiirinde (divan şiiri) “beyit”, çağdaş Türk şiirinde ise “dize” nazım birimi olarak kullanılmıştır. |
Cevap: Nazım Birimi 1. Dize (Mısra) Şiirde her satıra dize (mısra)” denir. Arapça kökenli bir sözcük olan “mısra”nın Türkçedeki karşılığı “dize”dir. Dize, şiirin temel birimidir. Bütün şiirler dizelerden meydana gelir. Bir dize, nesirdeki cümlenin karşılığı sayılır. Bir şiire bağlı olmayan ve başlı başına bir anlamı olan dizelere “mısra-ı âzâde (bağımsız dize)” denir. Gerek bir şiire bağlı gerekse bağımsız nitelikte olan öz ve güzel anlamlı, kolayca ezberlenip hatırlanabilen, sağlam kurulmuş dizelere “seçkin dize” anlamında “mısra-ı berceste” veya “şah mısra” denir. Halk şairleri dize için genellikle “satır” terimini kullanır. Bir beytin birinci dizesine “üst satır”, ikinci dizesine ise “alt satır” denir. Ahmet Hamdi Tanpınar’a ait olan aşağıdaki “Sabah” şiirine ait bölüm 6 dizeden oluşmuştur. Serin rüzgârlara pencereni aç! Karşında fecirle değişen ağaç. Bak, seyret ağaran rengini ufkun Mahmur gözlerinde süzülsün uykun. Bırak saçlarınla oynasın rüzgâr, Gümüş çıplaklığı bir başka bahar |
Cevap: Nazım Birimi Beyit İki dizeden oluşan ve bir bütünlük gösteren bölümlere “beyit” denir. Divan şiirinin temel nazım birimidir. Aynı ölçüde ve anlamca birbiriyle ilgili yakın iki dizeden oluşur. Şeyh Galip’e ait olan aşağıdaki gazel, 5 beyitten meydana gelmiştir. Döktü omuzdan poşu saçağını Açtı gönüller deli bayrağını Ay yenisi gökte ne Ülker satar Değmeyicek kestiği tırnağını Gözceğizim boyamak ister benim Al boyanıp kan ile dudağını Saldı gönül illerine âfeti Kurdu göz ırmağına otağını Vermedi bir kimseye Gâlib geçit Kanda çevirdiyse söz ırmağını |
Cevap: Nazım Birimi Bent İkinin üstünde bütünlük oluşturan dizelere “bent (küme, bölüm)” denir. Ahmet Haşim’e ait olan aşağıdaki “Karanfil” şiiri üçer dizelik iki bentten oluşmuştur. Yârin dudağından getirilmiş Bir katre alevdir bu karanfil Rûhum acısından bunu bildil Düştükçe vurulmuş gibi yer yer Kızgın kokusundan kelebekler Gönlüm ona pervane kesildi |
Cevap: Nazım Birimi Dörtlük Dört dizeden oluşan kümeye “dörtlük” denir. Bir konu etrafında toplanmış dört dize kümesinden oluşan dörtlükler halk edebiyatının temel birimlerinden biridir. Bunlar, düzyazıdaki paragraf gibidir. Necip Fazıl Kısakürek’e ait olan aşağıdaki “Beklenen” şiiri de iki dörtlükten meydana gelmiştir. Ne hasta bekler sabahı. Ne taze ölüyü mezar, Ne de şeytan, bir günahı, Seni beklediğim kadar. Geçti istemem gelmeni, Yokluğunda buldum seni; Bırak vehmimde gölgeni, Gelme, artık neye yarar? |
Cevap: Nazım Birimi Kıt’a Bir şiirde ikiden fazla dizenin (3, 4, 5…) oluşturduğu bölüme “bent” veya “kıt’a” denir. Nazım birimi için yaygınlıkla ve yanlışlıkla (galat-ı meşhur) kıt’a sözcüğü de kullanılır. Aslında kıt’a Türk edebiyatında bir nazım biçiminin adıdır. Kıt’a ile dörtlük karıştırılmamalıdır. Dörtlükte dört dize vardır. Kıt’a da ise dörtten az veya fazla dize bulunabilir. Arif Nihat Asya’ya ait olan aşağıdaki “Anne” şiiri kıtalardan oluşmuştur. İlk kundağın Ben oldum, yavrum; İlk oyuncağın Ben oldum. Acı nedir Tatlı nedir… bilmezdin Dilin damağın Ben oldum. Elinin ermediği Dilinin dönmediği Çağlarda, yavrum Kolun kanadın Ben oldum Dilin dudağın Ben oldum. Belki kıskanırlar diye Gördüklerini Sakladım gözlerden Gülücüklerini… Tülün duvağın Ben oldum! Artık isterlerse adımı Söylemesinler bana ‘Onun Annesi’ diyorlar… Bu yeter sevgilim bu yeter bana! Bir dediğini iki Etmiyeyim diye öyle çırpındım ki Ve seni öyle sevdim sana O kadar ısındım ki Usanmadım, yorulmadım, çekinmedim Gün oldu kırdın… İncinmedim; İlk oyuncağın Ben oldum.. Yavrum Son oyuncağın Ben oldum… Layık değildim Layık gördüler Annen oldum yavrum Annen oldum! |
| Saat: 04:22 |
Telif Hakları vBulletin® Copyright ©2000 - 2024, ve
Jelsoft Enterprises Ltd.'e Aittir.