Kırım Türkleri Edebiyatı
* Kırım Hanlığı döneminde Osmanlı saray kültürüyle sıkı ilişkiler içinde olan Kırım'da klasik Türk edebiyatı paralelinde bir klasik edebiyat geleneği kurulmuştur.
* 1783 Rus istifasıyla edebiyat gerilemiştir.
* 19. yüzyıl sonlarında İsmail Gaspıralı, Tercüman Gazetesi'ni çıkararak düşüncede ve edebiyatta yeni bir dönem açmıştır.
* 1905'te meşrutî yönetime geçilmesi, Kırım'da ulusal edebiyatın gelişmesine hız kazandırmıştır.
* Gaspıralı ve Tercüman Gazetesi etrafında yetişen gençler düşünce ve edebiyatta yeni yollar aramaya başlamışlardır, Kırım'da kısmî özgürlük ortamı düşünce ve edebiyatta yenileşme ve gelişmelere yol açmıştır. Bu yıllarda Rus edebiyatı izlenmiş; şair ve yazarlar Kırım Türkçesiyle edebî ürünler vermişlerdir. Kimi aydınlar, hem Osmanlı hem Kırım Türkçesi'ni kullanmıştır.
* Birinci Dünya Savaşından sonra Kırım Türkleri'nin, Osmanlılarla ilişkileri kesilmiştir.
* 1917-1944 yılları arasında okullar, tiyatrolar, kütüphaneler açılmış, çeşitli alanlarda etkinlikler başlatılmıştır.
* 1929'da Latin Alfabesine geçilmiş, 1938'de bu kaldırılarak Kiril Alfabesi kullanılmaya başlamıştır.
* 1944-1953'e kadar bir sürgün ve duraklama dönemi başlamıştır,
* Kırım Türkleri, Türkistan'a sürülmüşlerdir. Kırım dışındaki ve Kırım'daki aydınlar dil ve edebiyatla ilgili gelişmeler sağlayacak çalışmalar yapmışlardır. Kırım Türkçesiyyle otuz Kırımlı şairden öykü, deneme ve şiirleri kapsayan Baar Ezgileri adlı antoloji yayımlanmıştır.
* 1976'da iki kez çıkarılan Yıldız Almağanı, 1980'de dergiye dönüştürülmüştür. Kırımlı yazarların yazdığı eserler ve diğer Türk lehçeleriyle yazılanlar Kırım Türkçesi'ne çevrilerek burada yayımlanmıştır.
* Bu yıllarda Taşkent Pedegoji Enstitüsü'nde kurulan Kırım-Tatar Dili ve Edebiyatı Bölümü bu alanda çalışacak kadrolar yetiştirmiştir. Hem Kırım Türkçesi'ni hem Özbek Türkçesini hem de Rusça'yı kullanan yazarlar yetişmiştir. Bu yazarlar arasında önemlilerden biri de Cengiz Dağcı'dır.
Kırım Hanlık Dönemi Yazılı Edebiyatı
Hanlık Dönemi Kırım Şairleri
Ali
Mahmud
Müdami
Bakayi
Hüseyin Efendi
Gazayi
Afifi
Rezmi
Kelimi
Vecihi
Şefii
Kamil
İzzi
Ali
Lutfi
Selim Giray
Aşık Ömer
Kırımi
Şahi
Nevai
Rahmi
Selim Divane
Besim
Ramiz
Halimi
Rif'at
Sireti
Fazıl
Nüzhet
Şerif
Kırım Hanlık Sonrası Yazılı Edebiyatı
İsmail Gaspıralı
Seyid Abdullah Özenbaşlı
Abdurrahman Kadrizade
Mehmet Niyazi
Hasan Sabri Ayvazov
Osmanlı Akçoraklı
Hasan Çergeyev
Hüseyin Şamil Toktargazi
Abidullah Odabaş
Numan Çelebicihan
Abdülhakim Hilmi(Altaylı)
İsa Abdurrahman
Mehmet Nüzhet
Şevki Bektöre
Cafer Seydahmet
Mustafa Kurti
Yakup Şakir Ali
Abdullah Latifzade
Bekir Çobanzade
Cemil Kermençikli
Ömer İpçi
Cafer Gafar
Ablay Şamil Çongarlı
Hamdi Giraybay
Cemil Seydahmet
Irgat Kadir
Eşref Şemizade
Yusuf Bolat
Ennan Alimov
Şamil Alaatdin
Yunus Temirkaya
Cevdet Ahmetov
Cengiz Dağcı
Remzi Burnaş
Çerkez Ali
Rıza Fazıl
Nuzhet Ömer
Bilal Mambet
Ayder Osman
Huriye Edemova
Emil Hamit Osmanoğlu
Tahir Halilov
Şakir Selim
Valeri Basırov
Yunus Kandım
Diğer Şairler
Löman Süleyman,İskender Fazıl
Mambet Ablalimov,Seyitömer Emir
Şeryan Aliyev,Reşid Memiş
Ayşe Kokiyeva,Şükrü Appazov,İsmail Alimgeray
İzzet Emirov
Aliye Veliyullah
*
Alıntı