Pozitif Ödüllendirme

Çocuklara olumlu davranışları öğretmek için en uygun yöntemlerden birisi de Pozitif Ödüllendirme' dir. Ancak anne babalar tarafından en az bilinen ve en az kullanılan yöntemdir. Bu yönteme göre anne baba çocuğun olumlu davranışlarını ödüllendirerek olumsuz davranışlarının sönmesini sağlayacak ve olumlu davranışlarda ise süreklilik olacaktır. Pek çok çocuk olumsuz davranışları ile dikkat çekmeyi öğrenmiştir. Çünkü anne baba olumlu davranışlarına hiç tepki vermezken olumsuz davranışlarına aşırı tepki vermekte ve çocuk istediği ilgiyi böyle görmektedir. Bu durumda anne babanın kızgınlığı çocukta ödül etkisi yapacaktır. Böylelikle çocuk sık sık olumsuz davranışları kullanıp dikkat çekmeye yönelecek ve olumsuz davranışları pekişecektir.

Ödüllendirmeyi kullanırken çocuğun duygularını değiştirmek değil de davranışlarını değiştirme çabası içinde olabileceğimizi unutmamak lazım. Bu nedenle öncelikle duygu ve davranışları ayırt etmek gerekir. Sevinç neşeheyecan öfke keder korku duyguları sadece çocuğa ait duygulardır ve onları değiştirmemiz imkansızdır. Hiçbir çocuk duyguları yüzünden sorumlu tutulmamalıdır. Ancak davranışlar dışarıdan izlenebilir ve kontrol altına alınabilir. Anne babalar da bu konuda çocuklarına rehberlik edebilir. Çocuk arkadaşına karşı öfke duyabilir ama öfkeye karşılık ona vurmamalıdır. Bu anlamda öfke duygusunu değiştirmek yersizdir ama davranış değiştirilebilir.

Çalıştığım ailelere sorduğumda " Çocuğunuzun hangi davranışının değişmesini istiyorsunuz" dediğimde " Sorumluluk almıyor ya da tembel" diyebiliyorlar. Oysa bunlar tamamen soyuttur. Problemi somut hale getirerek tanımlamak gerekir. Örneğin " Ödevlerini yapmıyor" ya da " Yatağını toplamıyor" şeklinde sorunu somutlaştırmak ve bunun üzerinde çalışmak gerekir.

Drama çalıştığım bir çocuk ile annesinin iletişimindeki kopukluk nedeni ile anneye " Kızının onayladığın hoşuna giden ve sürdürmesini istediğin davranışları nelerdir" diye sordum.. Anne bunu cevaplayamadı. Tek diyebildiği " Yemekte hiç sorun çıkarmaz" oldu. O zaman kızına dikkat çekerek onun öğrenmeye hevesli hatalarını düzeltmek için çabalayanneşeli sevgi dolu ve hakkını yedirmeyen bir çocuk olduğunu vurguladım. Anne olumsuz davranışlara odaklanmış ve olumluları görmüyordu. Çocuk hep olumsuz davranışları ile ailede dikkat çekmişti. Anneyi olumlu ödüle yönlendirdim.

Annesinden ilk defa iltifat alan kız daha çabalamaya vurmalarını bırakmaya başladı. Daha ileri aşamada ise çocuğa uygun ödülleri belirledik ve yaklaşık üç ay içinde çocuk anne ilişkisi düzeldi.