Anne-Babanın Çocuk Gelişimine Etkileri

İnsan yaşamında doğumdan önce başlayan ve hayatın sonuna kadar etkisini sürdüren bir kurum olarak aile fizyolojik olduğu kadar ekonomik kültürel ve toplumsal yönleriyle de kişinin ruhsal gelişimini davranışlarını biçimlendirip yönlendirir .

Aile çocuğun ruhsal gelişiminde en önemli ortam ve toplumsal kurumdur . Aynı zamanda aile ciddi duygusal rahatsızlıkların gerilim ve çatışmaların da kaynağı olabilir. Aile içi çatışmalar ve şiddet kötü muamele gören çocuklaryatma ve yeme ile sınırlandırılmış ilişkiler engellenme ve başarısızlıklarduygusal ya da diğer doyumsuzluklar da aile yaşamında karşılaşılabilen sorunlardır.

Aile tüm yönleriyle incelenmesi son derece güç bir yaşama ortamıdır . Gencin kendini tanıması kişiliğini kazanması ve uyum sağlamasında anne-baba tutumlarının yeri çok önemlidir.

Bebek çocukluğa doğru geliştikçe yeni beceriler kazanmaya davranışlarını kendi denetimi altına almaya başlar. Bu dönemde ailenin rehberliği çocuğun gelişimi üzerinde çok etkili olur.Hatalı anne baba tutumu ve bozuk aile yapısısağlıksız bir gelişimin ve uyumsuzlukların başlıca kaynağı olabilir. Anne-bababazen çocuğa çok şey vererek onun kendi gelişimine yön vermesini engeller.Bazen de çok az şey vererek ona gerekli desteği sağlayamaz ve uygunsuz davranış örüntülerinin gelişimine neden olur .

Anne ve babaların kendi değer ve inançlarına göre değişik tutumları vardır.

Anne baba tutumları sevgi hoşgörü ve kabul etmeyi içine alan “demokratik tutum” ve sevginin gösterilmediği hoşgörünün olmadığı reddetmeyi içine alan "otoriter tutum" olmak üzere iki genel başlıkta toplanabilir.

Demokratik anne-baba çocuğun arzu ve ihtiyaçlarına karşı ilgilidir. Çocuğun davranışlarını ilgi ve anlayışla izler. Onun iradesine ve sağlıklı uyumuna değer verir. Çocukları yaşına göre kendisi ile ilgili bazı kararlar almaya teşvik eder. Önemli konularda alınan kararların nedenlerini çocukla tartışır. Onun görüşlerine değer verir. Dil alışverişine olanak sağlar. Hemen her konuda çocuğa iyi bir rehber olmaya çalışır.

Otoriter anne-baba ise çocuğa olan sevgisini bile çocuğu istenilen şekilde davrandıkça (şartlı) gösterir. Sevgiyi bir pekiştireç olarak kullanır. İstenen davranışlar da çoğunlukla gelenek ve daha üst otoritelerce saptanmış kurallara uygun davranışlardır. Anne baba kendisini toplumsal otoritenin temsilcisi olarak görür. Mutlak itaat bekler. Kendisi otoriter kişiliğin temel nitelikleri olan dogmatik düşünce tarzına yatkın olduğundan çocukla dil alışverişinde bulunmaz. İstek ve emirlerin tartışmasız yerine getirilmesini ister. Aksi halde cezaya başvurur .

Baskı altında büyüyen çocuk çekingen başkalarının etkisinde kolayca kalabilen aşırı hassas bir kişilik yapısına sahip olabilir. Anne babanın aşırı korumasıçocuğa gerekenden fazla kontrol ve özen göstermesi sonucu çocukgenellikle diğer kimselere bağımlı özgüveni olmayan bir birey olarak yetişir .

Aşırı hoşgörü ve dürüstlük çocuğun bencil olmasına ve zayıf sosyal çevre uyumuna neden olur. Çocuğuna boyun eğici davranış gösteren anne-babaların çocuk üzerinde gerektiğinde otorite sağlamaları mümkün olmaz. Çocukdoğumundan itibaren var olan ben merkezcil tavrını bu aşırı boyun eğici tavır nedeniyle zamanla sosyal normlara uygun şekilde değiştiremez uyumsuzlaşır Anne-babasına saygısı azalır.Onları yönetmeyi ister.

Sık görülen olumsuz anne baba davranışlarından biri de çocuğun aynı davranışına karşı farklı zamanlarda farklı tutumların sergilenmesidir. Böyle bir tutumçocuğun davranışlarına rehberlik edecek dengeli değer yargılarının oluşumunu engeller.Bu çocukların daha tutarlı bir disiplinle yetiştirilmiş çocuklara oranlacezaya daha çok direnç gösterdikleri ve saldırgan davranışlarının kolayca ortadan kaldırılamadığı gözlemlenmiştir.

Anne-babasını otoriter olarak algılayan çocukların kendini suçlama ve saldırganlık düzeyleri demokratik olarak algılayanlardan daha yüksektir.

İlgisiz ve otoriter anne baba tutumunun birbirleri ile yakından ilişkilidir. Buna karşılık demokratik anne-baba tutumunun bu iki tutumdan farklıdır. Demokratik tutumla yüksek benlik saygısı arasında ilgisiz ve otoriter tutumla düşük benlik saygısı arasında paralel ilişki bulunmaktadır.

Demokratik hoşgörülü ve kabul edici tavrın benimsendiği evlerde çocuklar aktif bağımsız kararlar alabilen yaratıcıtoplumsal bireyler olarak yetişirler. Yaşıtları arasında yüksek düzeyde kabul görürler. Bu tarzda yetiştirilen çocuklarkolay egemenlik kurulamayan başarılı yapıcı özel merakları olan bireyler olur öte yandan otoriter tutumun benimsendiği evlerdeki çocuklarda kavgacılık işbirliğine yanaşmama engel olunamayan ve tekrar eden saygısız davranışlar tespit edilmiştir.

Özetlemek gerekirse çocuğa karşı aşırı korumacı ve hoşgörülü düşkünce tutumlar; reddedici baskıcı ya da boyun eğici veya ayırımcı; cezayı gerektiğinde de uygulamayan ya da aşırı uygulayan anne baba tutumları çocuk için sosyal uyumu önleyen bencil çekingen şiddete yöneltici özgüven oluşumunu dahası sosyalleşmeyi engelleyen aile içi ilişkileri bozan tavırlardır.

Hoşgörülü gerekli bazı kısıtlamalar dışında çocuğun kendi başına karar almasını destekleyen kendini ailenin diğerleri kadar önemli bir elemanı olarak algılamasını sağlayan işbirliğine açık ödüllendirme ve gerekirse beklediği armağanın verilmeyişi gezi programının ertelenmesi gibi cezalandırmalarla (ancak dövmeyi içermeyen) sağlanan ilişkinin çocukta yüksek benlik saygısına ve hemen bütün ruhsal fonksiyonlarda ileri derecede uyuma yol açtığı belirtilmektedir .