Bebeklerde Stres

Günümüzde artık neredeyse hepimizin yakından tanıdığı “stres” kelimesi ruh sağlığını etkileyen çevresel etkenlerin yoğunluğu için kullanılan bir sözcüktür.

Stres dediğinde erişkin yaşantısında ile akla gelenler maddi sorunlar iş yükü eş ile geçimsizlik kültürel baskılar vs. olmaktadır. Yaş küçüldükçe özellikle ergenlerde akran ilişkileri cinsel hayat önde giden stres kaynakları olur. Daha küçük yaşlarda ise okul ve aile ilişkileri kişinin en önemli iki yaşam alanıdır ve bu noktalarda yaşanan değişimlerzorluklar stres kaynağı olmaktadır.
Henüz dünyanın kendinin çok da farkında olmayan bebekler için de stres söz konusudur. Bu yaşlarda stres çocuk üzerine doğrudan etkili olabileceği gibi (örfiziksel istismar) ebeveynleri etkileyen her hangi bir neden de dolaylı olarak çocuk için bir stres etmeni oluverir. Özellikle 3 yaşından önce ebeveynlerleözellikle de anne ile ilişkiyi etkileyen hemen her türlü değişim ve zorluk çocuk için de olumlu ya da olumsuz bir etki oluşturma potansiyeli taşır.
Bu yaşlar için (0-3 yaş) tanımlanmış önemli stres faktörleri olarak aşağıdakiler sayılabilir:

Çevrede bir şiddet olayına tanık olma
Doğal afet
Ebeveynden ayrılma- iş nedeniyle
Ebeveynden ayrılma- diğer bir nedenle
Ebeveynin hastalığı- fiziksel
Ebeveynin hastalığı- psikiyatrik
Ebeveyn kaybı
Evin aniden kaybedilmesi
Evlat edinilme
Fiziksel hastalık
Fiziksel olarak aniden incinme/yaralanma
Hastane yatışı
İhmal
İstismar- cinsel
İstismar- duygusal
İstismar- fiziksel
Kaçırılma
Kardeş doğumu
Koruyucu ailede kalma
Önemli bir yakının kaybı
Önemli bir yakının travma geçirmesi
Taşınma
Yoksulluk
Yuvaya başlama vs.

Bu faktörler her çocuk için farklı etkiler yaratsa da bazı çocuklar bu etkilere diğerlerine göre daha hassas olsa dastres etkenlerinin varlığı ve şiddeti arttıkçaher çocuk/bebek kendi içinde etkilenebilir. Başka bir deyişle stres etkenlerinin varlığında dahi nispeten olumlu bir davranış ve duygulanım görüntüsü içinde olan bir bebek stres etkenleri ortadan kalktığında ya da hafiflediğinde daha önce göstermediği ölçüde daha iyi bir görüntü sergileyebilir. Öte yandanpsikososyal gelişimi tamamen normal olan bir bebek tek bir stres etkeni ile ciddi ruhsal sıkıntı içine girebilir.

Stres etkenlerinin çocuğu etkileme şiddeti o etkenin süresi şiddeti anlamı telafi mekanizmaları çocuğun bilişsel kapasitesi gelişim düzeyi vs. gibi faktörler tarafından şekillenir.

Önemli bir nokta da çocuk/bebek herhangi bir sorun ortaya koymuyor diyerek olası stres faktörlerinin görmezden gelinmemesi gerekir. Ancak belirli şiddetteki stres hayatın her aşamasında var olmaya devam edecek zaman zaman itici güç olacaktır. Önemli olan bu olasılıkların farkında olmak gerekli önlemleri almak ve stresle baş etme yöntemlerini ve becerilerini geliştirmektir.