ELEKTROMANYETIK RADYASYON
Bir tür enerji yayilimi olan elektromanyetik radyasyonmanyetik ve elektriksel olmak üzere iki vektöriyel yöne sahip sinüzoidal bir dalga seklindedir Yayilmalari sirasinda belirli bir ortama ihtiyaç göstermeyen ve yollari üzerinde bir cisme çarpmadiklari sürece enerjilerinden bir sey kaybetmeyen elektromanyetik dalgalar boslukta yayilimlari sirasinda ayni hiza sahiptir (300000km/sn) Ancak elektromanyetik radyasyonlar yollari üzerinde bir cisimle çarpistiklarinda enerji transferi gerçeklesir ve çarpisma sonrasi ikinci bir elektromanyetik dalga olustugunda ikinci dalganin enerjisi birinciye göre farklilik gösterir Bütün elektromanyetik dalgalar ayni hiza sahip olmakla beraber frekanslari ile dogru dalga boylari ile ters orantili olan enerji seviyelerine göre bir spektruma sahiptirler
Bu dizilimde dalga boyu en yüksekten en düsüge yada enerji seviyesi en düsükten en yüksege dogru elektrik dalgalari > radyo dalgalari > mikro dalgalar> kizil ötesi(infrared) > görülebilir isik> mor ötesi(ultraviyole) >X-isinlari>gamma isinlari yer almaktadir Spektrum içinde gamma isinlariatomun çekirdeginden kaynaklanan radyasyona örnek teskil ederkenX-isini ile kizilötesi isik gruplar arasindaki atomun yörüngelerinden kaynaklanan radyasyonlara örnektir X ve gamma isinlari iyonlastirici radyasyon olustururken spektrumdaki diger dalgalar iyonlasma yeteneginden yoksun zayif enerjili radyasyon etkisi yaratirlar
RADYASYON ILE ILGILI BAZI KAVRAMLAR
Biyolojik dozun geleneksel birimi Roentgen Equivalent of man” sözcüklerinin bas harflerinden olusturulmus rem’dir Remrad ile KF(Kalite Faktörü)’nün çarpimindan olusmaktadir Rem’in Sl sistemdeki yeni birimi ***vert (Sv) olup Gray (Gy)’in KF ile çarpimindan elde edilmektedir Yani Sv=1xGy (Sv=Gy) yada rem=1xrad (rem=rad)’tir Bu birimlerin birlikte dönüsümü ise 1Sv=100 rem veya 10Sv=1 m rem seklindedir
RADYASYONUN ZARARLI ETKILERI
Ömrü 250 bin yil ile 34 milyon yil arasinda degisen Plütonyum Trityum Iyot 129 ve Sezyum 137 gibi radyoaktif elementler tipki Kobalt 60 gibi nükleer reaktörlerin çalismasi sirasinda nükleer atik olarak ortaya çikar Hepsinin ortak özelligi yaydiklari isinlarla üreme hücrelerinde kromozomlarda kusaklar boyu süren genetik yikimlara sakatliklara ve basta kanser olmak üzere birçok hastaliga yol açmalaridir
Radyasyonun canlilar üzerindeki zararli etkilerinin bilinmedigi yillardabu islerle ugrasanlarin yada radyasyona maruz kalanlarin ellerinde ülserasyonlarinvücutlarinda geçmeyen yaralarin olustugunun görülmesicilt kanserleri ve hematopoetik sistem bozukluklari ile karsilastirilmasi ve iyonize radyasyonun insan sagligina zararli etkilerinin olabileceginin anlasilmasi üzerine radyasyondan korunmak amaciyla Uluslar arasi Radyasyondan Korunma Komitesi olusturulmustur 1928 yilinda faaliyete geçen bu komite1950 yilinda Radyolojik Korunmada Uluslar arasi Komisyon (ICRP) adi altinda yeniden sekillendirilerek günümüze kadar gelmistir Bu komisyonun yaptigi çalismalar neticesinde teshis ve tedavi amaçli radyasyonun deterministik ve stokastik etkilere yol açtigi;bu türden zararli etkilerin olusmasi için kisa veya uzun süreli bir latent periyodun geçmesi gerektigi belirtilmistir Ayrica radyasyonunvücudun her doku veya organi üzerinde farkli tesirler yarattigi ve radyasyonun zararli etkilerinin vücudun tümü veya bir bölümünün isinlanmasina göre de degiskenlik gösterdigi ifade edilmistir Radyasyonun canli dokular üzerindeki etkileri erken ve geç dönem etkiler olmak üzere iki ana baslik altinda toplanmaktadir